Gedrag 8.3 + 8.4

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Planning

• Vandaag 8.3+8.4
• 17 juni 8.5
• 24 juni oefen SE

deze les 

• Uitleg 8.3 en 8.4
• Korte herhaling lesstof 8.1+8.2
• Verwerkingsopdracht 
• Werken aan opdrachten in je werkboek

Honger is een

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Een prikkel die je waarneemt met je zintuigen is een

1. Inwendige prikkel
2. Uitwendige prikkel
3. Sleutelprikkel
4. Supranormale prikkel

motivatie is..............
rode stip is...............

1. m = hormonen r = supranormale prikkel
2. m = hormonen r = sleutelprikkel
3. m = honger r = supranormale prikkel
4. m = honger r = sleutelprikkel

Een supranormale prikkel is een prikkel die een sterkere respons veroorzaakt dan een sleutelprikkel

1. Juist
2. Onjuist

Aan het einde van deze les:

Weet je wat het verschil is tussen erfelijk bepaald gedrag (aangeboren gedrag) en leerprocessen (aangeleerd gedrag) en kun je dit onderscheid maken in voorbeelden van gedrag

Weet je wat de leerprocessen gewenning, inprenting, trial and error en conditionering inhouden en je kunt ze benoemen in voorbeelden van gedrag.

Weet je dat sociaal gedrag AL het gedrag is tussen dieren van dezelfde soort.

Weet je wat territoriumgedrag en dreiggedrag is.

Ken je de drie verschillende soorten voortplantingsgedrag; balts, paring en broedzorg.

Weet je wat imponeergedrag en verzoeningsgedrag is.

8.3 

Aangeboren en aangeleerd gedrag

Aangeboren gedrag

Wordt bepaald door erfelijke factoren --> genen

Instinct bij dieren

Aangeleerd gedrag

Gedrag dat ontstaat door leren

Verschillende vormen van leren, leerprocessen

Leerprocessen

Gewenning

Inprenting

Trial and error

Conditionering

Gewenning

Een reactie op een prikkel neemt af door deze prikkel vaak te herhalen

Politiepaard schrikt in het begin van harde geluiden en vuur, maar door gewenning zal hij er uiteindelijk braaf langslopen

Inprenting

In een korte gevoelige periode wordt bepaald gedrag aangeleerd

Vlak na de geboorte leren dieren wie hun ouders zijn

Trial and error

Proefondervindelijk leren

Leren door toevallige ontdekkingen

Conditionering

Leren door straffen of belonen

Denk aan hond leren zitten of pootje geven

Experiment van onderzoeker Pavlov

8.4

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag

Al het gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar

Communicatie door middel van signalen

Taakverdeling

Bij sommige diersoorten is er een duidelijke taakverdeling 

Bijen (koningin, werksters)

Elke taak bevat ander gedrag/andere handelingen

Paringsgedrag

Baltsgedrag en paring

Broedzorg

Het verzorgen van eieren of jongen heet broedzorg. 

Dit verschilt per diersoort. 

Territoriumgedrag

- dreiggedrag
- aanvalsgedrag
- vluchtgedrag

Rangorde bepalen

Rangorde = pikorde
Wie is dominant? Die vertoont imponeergedrag

Dit is een voorbeeld van

1. Dreiggedrag
2. Overspronggedrag
3. Baltsgedrag
4. Sociaal gedrag

Onder sociaal gedrag verstaan we ook het vechten tussen bijv. twee tijgers

1. waar
2. niet waar

Een voorbeeld van sociaal gedrag: gedrag dat aan de paring voorafgaat en dat de bereidheid tot paring vergroot

1. broedzorg
2. territoriumgedrag
3. balts
4. imponeren

Een grutto nadert zijn vijand met opgezette rugveren en vleugels.
Hoe noemen we dit gedrag?

1. baltsgedrag
2. imponeergedrag
3. sociaal gedrag

Hoe noem je leren tijdens een korte (gevoelige) periode?

1. Gewenning
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Conditionering

Een politiepaard loopt braaf langs vuur.

1. Inprenting
2. Gewenning
3. Trial and error
4. Conditionering

Het aanleren van gedrag door beloning of straf

1. Conditionering
2. Gewenning
3. Trial and error
4. Inprenting

Vragen bij het filmpje:

- Welke vormen van sociaal gedrag heb je kunnen zien in het filmpje?

- Is het openen van de snavel van de kuikens bij het gevoerd worden aangeboren of aangeleerd gedrag?

- Waar in het filmpje zou "inprenting" kunnen plaatsvinden? 

Welke vormen van sociaal gedrag heb je kunnen zien in het filmpje?

Sociaal gedrag in filmpje lepelaars:

• Paringsgedrag 
• Territoriumgedrag
• Broedzorg 

Is het openen van de snavel van de kuikens bij het gevoerd worden aangeboren of aangeleerd gedrag?

1. Aangeboren
2. Aangeleerd

Waar in het filmpje zou "inprenting" kunnen plaatsvinden?

Inprenting

Dit vindt plaats wanneer de jonge lepelaars net uit het ei komen, dan leren ze in een hele korte gevoelige periode wie hun ouders zijn.

Aan de slag

Lees en maak 8.3 en 8.4

Typ zoveel mogelijk begrippen
die je vandaag hebt geleerd
(Waarvan je de betekenis ook echt kan uitleggen)