Middeleeuwen_Ridderroman

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De ridderroman

Waarom al eeuwen
populair?

Waar denk je aan bij
ridderromans?

De ridderroman

• Berijmde verhalen die zich afspeelden in adellijke kringen
  
•  Ontstaan in Noord-Frankrijk (11de eeuw)

De ridderroman

• agrarische gemeenschap --> feodale vorsten
• Vorsten en geld (luxueus hofleven)
• Hof: hovelingen en ridders
• Opvoeding: normen hofleven (hoofsheid)
• Doel: wrijvingen tussen individuen aan het hof voorkomen

Hoofsheid - regels

• correcte kleding
• tafelmanieren
• conversatie
• wijze van vechten
• omgang met anderen

Men moest elkaar hoofs bejegenen. 

Hoofsheid - regels

• zelfbeheersing
• Namen geliefde

Ideologie

• Idealisering aanbeden geliefde (hoofse liefde)
• Idealisering eigen hofleven
• Ordening wereld in: hoofs en onhoofs (lomp, boers, dorperlike), goed/slecht en mooi/lelijk

Literatuur

• Hoofse normen en waarden werden gepropageerd
• Verplichte geheimhouding overspelige relatie
• Hoofse minnelyriek (Veldeke)
• Ridderroman met ridderavonturen

Functies ridderroman?

Functies ridderroman

• Vermaak
• identificatiemogelijkheden voor gewenst en ongewenst gedrag
• lessen
• aandacht voor normen en waarden van de feodaliteit, de ridderschap en het hofleven

Soorten ridderromans

1. Frankische romans of Karelromans: spelen zich af in kringen rond Karel de Grote
   
2.  Hoofse roman, waaronder de Arthurroman:  hoffelijke ridder
   staat centraal
3. Oosterse roman

Karelroman

• Centraal: avonturen Karel de Grote en zijn vazallen.
• Chanson de geste (Oudfranse literatuur)
• Verhalende gedichten al dan niet verzonnen
• Historische feiten
• Epische concentratie

Karelroman - 2 onderwerpen

1. De strijd tegen heidenen

2. De spanningen binnen het feodale systeem door opstandige vazallen (verzet centralisatiepolitiek en kruistochten)

Chanson de Roland

• Fragmentarisch overgeleverd
• begin 13de eeuw 
• historische kern: 778 hinderlaag achterhoede Karels leger in de Pyreneeën door opstandige Basken
• Roeland belangrijkste vazal van Karel de Grote
• Verraad vazal Ganelon zorgt voor verslagen leger
• Propaganda kruistochten en strijd tegen heidenen

Karel ende Elegast

• Karel de Grote
• roofridder Elegast
• opstandige vazal Eggeric 
• Godsgericht
• Eerherstel
• Enige tekst binnen Karel-
• epiek volledig overgeleverd

Hoofse roman: Arthurroman

• Kroniek Historia Regum Brittanniae (rond 1136) door Galfridus van Monmouth: geschiedenis van Britse vorsten --> Koningschap Arthur als hoogtepunt.
• Einde twaalfde eeuw eerste Arthurromans: Chrétien de Troyes. Uitvinding: entrelacement (nu nog in soaps)
• Hof van Arthur is hoofs model waarin geen feodale conflicten bestaan.

Het hof van Arthur

• Ideale hoofse wereld
• Vorstenhuizen voerden oppositie tegen Franse koningen --> literaire concurrent Franse Karel de Grote.  

Structuur Arthurroman

• De hechte structuur (de conjointure) moest de diepere les (de sen) duidelijk maken. 
• Ridders trekken eropuit om een ridderlijke zoektocht (queeste) te volbrengen.
• Arthurridder gaat de niet-hoofse wereld in.
• queeste: barrières moeten worden overwonnen (draken, snelstromende rivieren etc.)

Structuur Arthurroman

• Het hof is het begin en het eindpunt
• Begin: er verschijnt iets aan het hof uit de niet-hoofse wereld --> aankondiging avontuur!
• Einde: queeste volbracht, terugkeer naar het hof
• Hoofs ideaal = hof van Arthur

Arthurroman vs. Karelroman

 Karelromans pretenderen de historische waarheid te presenteren ('Vraie historie ende al waer'). Verhalen over oorlog en massa-gevechten, vaak tussen christenen en moslims. 

Arthurromans zijn daarentegen sprookjesachtig, fantastisch en fictief. Onderwerpen: individuele avonturen, toernooien en tweegevechten, en de hoofse liefde.

De ridders van Arthur

Lanceloet

Walewein

Parceval

Er zijn er nog meer.

Middelnederlands

• Oudfranse Arthurromans werden vertaald (Ferguut)
• Daarna oorspronkelijk Middelnederlandse Arthurromans
• 13de eeuw: Roman van Walewein (Penninc en Pieter Vostaert)
• Ontleend aan een mondeling overgeleverd sprookje
• Drievoudige zoektocht

Lancelotcompilatie

• Haags
• Vertaling op rijm van de Franse Lancelot-en-prose
• Lanceloet en Guinevere
• Ook aantal afzonderlijke Arthurromans ingevoegd
• Positieve rol Walewein
• Lanceloet en het hert met de witte voet

Oosterse romans

• Floris ende Blancefloer
• Stoere ridderidealen?

Gedraagt ridder Ferguut
zich hoofs?