Het gouden ei - les 7: h 1, 2 en 3 + alle begrippen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Nederlands 

P3 - 2019/2020 - G3 - Les 7

                                     

Vorige les ...

... heb je een aantal literaire begrippen geleerd die te maken hebben met het thema, motieven, moraal, realisme, (non-)fictie, mening, argumenten en genres. 

... heb je hoofdstuk 3 van Het gouden ei gelezen. Hierbij heb je de begrippen die je tot nu toe hebt geleerd in je achterhoofd gehouden. 

Aan het einde van deze les ...

... heb je de begrippen die je vorige les (en daarvoor) hebt geleerd toegepast op hoofdstuk 1, 2 en 3 van Het gouden ei.

Eerst ...

... volgt op slide 5 t/m 33 nog een keer de uitleg over alle begrippen die je tot nu toe hebt geleerd. 

Deze kun je gebruiken bij het beantwoorden van de vragen. 

(Zo hoef je niet terug naar de vorige lessen om de theorie erbij te pakken.)

Wil je meteen naar de opdrachten? 

Ga dan naar slide 34!

Verhaalbegin - blok 4, blz. 208

Inleidend begin De schrijver geeft eerst een beeld van de personages en hun situatie. 

Midden in de gebeurtenissen De schrijver valt met de deur in huis (geen inleiding). Later krijg je aanwijzingen over de personages en hun situatie. 

Proloog Een apart hoofdstuk vooraf aan het 1e hoofdstuk. Er wordt al iets verteld over de afloop. Aan het einde begrijp je pas wat hier wordt verteld. Dit wekt extra spanning op. 

Setting: Tijd – blok 4, blz. 158/159

Chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Hierbij kunnen verwijzingen voorkomen naar dingen die eerder of later in het verhaal gebeuren. De vertelvolgorde wordt daarmee niet onderbroken.

Niet-chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden niet verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Setting: Tijd - blok 4 – blz. 205

Vertelde tijd De tijd die voorbijgaat in een verhaal.

Verteltijd De tijd uitgedrukt in woorden of pagina’s, die gebruikt wordt om het verhaal te vertellen.

Verteltempo Het tempo waarin wordt verteld. 

Setting: Tijd- blok 4 – blz. 204

Versnelling De vertelde tijd is lang en de verteltijd is kort. Een langere periode wordt verteld in weinig woorden. 

Vertraging De vertelde tijd is kort en de verteltijd lang. Een korte periode wordt verteld in veel woorden. 

Tijdsprong De schrijver slaat periodes over.  

Setting: Ruimte – blok 4, blz. 158/159

Setting De setting herken je aan de tijd en ruimte waarin het zich afspeelt.

Ruimte 

• Alles wat te maken heeft met plaatsen. Een land, stad, dorp, een huis, een kamer, een straat, een gebouw, een planeet. 
• De ruimte kan bestaan, maar ook niet bestaan, herkenbaar zijn of niet  herkenbaar.
• De ruimte kan een bepaalde sfeer oproepen, bijvoorbeeld spanning.
• Ook kan de ruimte het verhaal verduidelijken.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Hoofdpersoon Dit is de belangrijkste persoon (soms meer dan 1). Van een hoofdpersoon kom je het meeste te weten (gevoelens en gedachten), het grootste deel van het verhaal ‘beleef’ je door zijn/haar ogen. Hij/zij heeft vaak een belangrijk probleem of een opdracht. 

Bijpersonen Deze personen zijn minder belangrijk en je komt over hen minder te weten. Je leert hen minder goed kennen.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Relaties tussen personages (kunnen veranderen in het verhaal)

Helpers Bijfiguren die de hoofdpersoon helpen om zijn doel te bereiken.

Tegenstanders Bijfiguren die de hoofdpersoon tegenwerken.

Beschrijving van een personage

• Uiterlijk en karaktereigenschappen
• Kenmerken: geslacht, leeftijd, achtergrond

Personages - blok 3, blz. 111/112

Ontwikkeling  In een verhaal maken personages een ontwikkeling door. Ze worden ouder, volwassen. Ze veranderen van karakter, van gedrag. Ze komen tot inzichten, verwerken wat ze hebben meegemaakt.

Mening over personages Heb je sympathie of juist geen sympathie voor het personage? Kun jij je wel of niet vinden in hun gedrag, keuzes, daden, opvattingen?

Personages - blok 3, blz. 111/112

Personages leren kennen

Je kunt personages op verschillene manieren leren kennen.

Direct De informatie over de personages wordt letterlijk in de tekst verwerkt.

Indirect Je moet de informatie zelf afleiden uit wat personages doen, zeggen, denken of uit wat anderen over hem zeggen of denken.

Personages - blok 3, blz. 111/112

Ontwikkeling In een verhaal maken personages een ontwikkeling door. Ze worden ouder, volwassen. Ze veranderen van karakter, van gedrag. Ze komen tot inzichten, verwerken wat ze hebben meegemaakt.

Mening over personages Heb je sympathie of juist geen sympathie voor het personage? Kun jij je wel of niet vinden in hun gedrag, keuzes, daden, opvattingen?

Enkele karaktereigenschappen

Titelverklaring (staat niet in Op Niveau)

De titel verklaren Uitleggen hoe de titel bij het boek past.

Letterlijk/figuurlijk Een titel kun je letterlijke en/of figuurlijk uitleggen. 

Thema, persoon, plaats, gebeurtenis De titel heeft vaak iets met het thema (onderwerp) te maken. De titel kan ook naar een persoon, plaats of gebeurtenis wijzen.

Vertelperspectief – blok 4, blz. 207

Auctoriaal vertelperspectief Dit is een alwetende verteller, die zelf geen rol speelt in het verhaal, maar hij weet alles van alle personages en gebeurtenissen. 

Wisselend perspectief Als een schrijver kiest voor het ik-perspectief of het hij- of zij-perspectief, dan kunnen verschillende personages elkaar afwisselen als hoofdpersoon.

Er kan dan ook sprake zijn van meerdere verhaallijnen. 

In elke verhaallijn draait het om andere personages en gebeurtenissen.

Vertelperspectief – blok 4, blz. 207

Vertelperspectief

Het standpunt van waaruit een verhaal wordt verteld.

Ik-vertelperspectief

De gebeurtenissen worden verteld door een personage in de ik-vorm.

Personaal vertelperspectief / Hij-/zij-perspectief

De gebeurtenissen worden in de hij- of zij-vorm verteld.

Spanning – blok 4, blz. 157/158

Spanning Alles wat je benieuwd maakt naar het vervolg of de afloop van het verhaal.

Technieken waarmee spanning wordt gecreëerd 

• Hoofdpersoon bevindt zich in gevaarlijke situatie/omgeving.
• Verhaal krijgt onverwachte wending.
• Cliffhanger Onderbreking van het verhaal op een beslissend moment.

Spanning – blok 4, blz. 157/158

Technieken waarmee spanning wordt gecreëerd

• Open plekken Er worden vragen bij je opgeroepen. Je moet verder lezen   om te ontdekken   hoe de open plekken worden ingevuld.
• Vermoedens De schrijver wekt vermoedens bij de lezer. Je moet verder   lezen om erachter te   komen of je vermoedens juist zijn. 
• Uitstel De ontknoping laat op zich wachten. 
• Informatievoorsprong De lezer weet iets wat de hoofdpersoon nog niet weet.

Vertelvolgorde – blok 4, blz. 204 

Chronologische vertelvolgorde met terugverwijzing

Verwijzingen naar iets wat eerder in het verhaal gebeurde.

Terugverwijzing = kort: enkele woorden of zinnen. Meestal gebeurt dit in de gedachten van een personage.

Chronologische vertelvolgorde met vooruitwijzing

Een mededeling over iets wat later zal gebeuren of een gedachte van angst of hoop over de toekomst. Vooruitverwijzingen verhogen de spanning.

De vertelvolgorde wordt met terug- en vooruitverwijzingen niet onderbroken. Een flashback doet dit wel (bij een flashback is er sprake van een uitgebreide beschrijving).

Thema & Motieven

Thema Verhalen gaan ergens over. Ze hebben een diepere bedoeling.  In één verhaal kunnen meerdere thema's voorkomen.

Verhaalmotieven Gebeurtenissen, gevoelens, situaties, onderwerpen die vaker terugkomen in een verhaal.  

Leidmotief Woorden of zinnen of concrete voorwerpen die vaker (letterlijk) terugkomen in een verhaal. 

Moraal

Moraal
Een wijze les. De schrijver wil iets zeggen over wat goed of fout is en hoe mensen zouden moeten leven.  

Fictie & non-fictie

Fictie Verzonnen verhalen over gebeurtenissen en mensen, die bedacht zijn door de schrijver (leesboek, stripverhaal, film, gedicht).

Non-fictieVerhalen over de werkelijkheid, met feiten over (echte) mensen en (echte) gebeurtenissen. De schrijver heeft het niet bedacht/verzonnen. Het is echt gebeurd (krantenbericht, journaal) of geeft informatie (schoolboek).

Realistisch & Niet-realistisch

Realisme In hoeverre kan een verzonnen verhaal wel of niet echt gebeuren? 

Realistisch Een schrijver verzint mensen en gebeurtenissen die erg lijken op de werkelijkheid, die echt zouden kunnen gebeuren.

Niet-realistisch / onrealistisch Een schrijver verzint een verhaal met mensen en gebeurtenissen, die in werkelijkheid niet kunnen gebeuren.

Realistisch & Niet-realistisch

Realismelijn Elk verhaal kun je ergens plaatsen op de realismelijn.

Heel realistisch – een beetje realistisch – niet-realistisch

Hoe realistisch is een verhaal? Hoe realistisch een verhaal is, wordt bepaald door de beschrijving van: tijd, omgeving, personages, gesprekken, gedachten, problemen, bezigheden, gebeurtenissen, de afloop.

Mening & Argumenten

Beoordelingswoorden Je mening geef je door beoordelingswoorden te noemen.

(spannend, mooi, verdrietig, interessant, verrassend, etc.)

Argumenten Je beoordelingswoorden onderbouw je met argumenten. Je legt hiermee uit waarom je het boek spannend, interessant of anders vond. Je kunt hierbij ook nog verwijzen naar een fragment uit het boek om je argumenten extra te ondersteunen.

Mening & Argumenten

Emotieve argumenten Je gebruikt beoordelingswoorden die aangeven wat een verhaal met je doet (emotie). (maakt me vrolijk - spannend - vol vaart - ontroerend - beklemmend)

Realistische argumenten Je gebruikt beoordelingswoorden die aangeven in hoeverre jij een verhaal realistisch vindt. (geloofwaardig - herkenbaar - bedacht - origineel) 

Morele argumenten Je gebruikt beoordelingswoorden die iets zeggen over de keuzes die de personages maken of over de boodschap die de schrijver wil uitdragen. (Goed voorbeeld - keur ik af - asociaal - rechtvaardig - betrokken)

Genres

Genres Een boek kun je indelen bij een genre. Genre = verhaalsoort. Een boek kan tot meerdere genres behoren.

Genre bepalen Het genre bepaal je door te kijken welke onderwerpen/thema's het belangrijkste zijn in een verhaal.

Op de volgende slides worden verschillende genres toegelicht.

Genres

Thriller Een spannend verhaal waarin de hoofdpersoon in een levensbedreigende situatie terechtkomt. 

Dystopische roman Een verhaal over een wereld die door rampen of dictatuur bijna niet meer leefbaar is.

Ontwikkelingsroman Een verhaal over het volwassen worden van een (jonge) hoofdpersoon.

Genres

Psychologische roman Een verhaal waarin de nadruk ligt op de gedachten en gevoelens van de hoofdpersoon (meer dan op de gebeurtenissen).

Detective Een verhaal waarin een speurder probeert te achterhalen wie een misdrijf heeft gepleegd.

Avonturenroman In een avonturenroman speelt 'een held' de hoofdrol. Er gebeuren allerlei spannende dingen en daar gaat het om.

Genres

Fantasy Een verhaal met fantasiewezens in een fantasiewereld.

Science fiction Een toekomstverhaal (vaak in de ruimte/ruimtevaart of nieuwe technieken).

Reisverhaal Een verhaal waarin een verslag wordt gegeven van een reis.

Genres

Historische roman Een verhaal waarin een belangrijke gebeurtenis (of gebeurtenissen) uit de geschiedenis een belangrijke rol spelen.

Oorlogsroman Een verhaal dat zich afspeelt in een oorlog (voornamelijk Tweede Wereldoorlog).

Geëngageerde roman Een verhaal waarin eigentijdse problemen in onze samenleving aan bod komen.

Aan de slag!

Je hebt hoofdstuk 1, 2 en 3 gelezen.

Maak nu de opdrachten op de volgende slides.

Gebruik hierbij steeds de theorie op slide 5 t/m 21. 

Door middel van de opdrachten bereid jij je voor op de toets. Het is dus verstandig om deze steeds te maken.

1. Ben je in hoofdstuk 3 nog meer te weten gekomen over de manier waarop de titel past bij het verhaal.
Leg uit!

2. Waar (ruimte) speelt het verhaal zich in hoofdstuk 3 af?

Geef per ruimte aan waarom deze wel/niet belangrijk is. voor het verhaal.

3. Wat kun je nog meer vertellen over de hoofdpersoon/hoofdpersonen nu je hoofdstuk 3 hebt gelezen?

4. Zijn er personen bij gekomen in hoofdstuk 3? Wie en wat kun je over zijn/haar/hun rol vertellen?

5. Van welk vertelperspectief is er sprake in Het gouden ei? Ben je in hoofdstuk 3 nog meer hierover te weten gekomen?Licht je antwoord toe.

6. Op welke manieren wordt er spanning opgebouwd in het verhaal? Zijn dit weer andere manieren dan in hoofdstuk 1 en 2?

7. Wat kun je vertellen over de vertelvolgorde in het verhaal? Ben je hierover meer te weten gekomen in hoofdstuk 3

8. Welk thema/welke thema's komen er voor in het boek? Licht je antwoord per thema toe.

9. Welke verhaalmotieven en leidmotieven kom je tegen in het verhaal?

10. Kun je een moraal uit het verhaal halen? Zo ja, welke moraal?

11. Is het Gouden ei fictie of non-fictie? Leg je antwoord uit.

12. Is het Gouden ei realistisch of niet-realistisch?
Leg je antwoord uit.

13. Geef je mening over het Gouden ei. Gebruik hierbij een emotief, een moreel en een realistisch argument.
Onderbouw je mening ook (eventueel met voorbeelden uit het boek).

14. Tot welk genre/welke genres behoort het Gouden ei?
Leg je antwoord uit.

Einde van de les!

Hoofdstuk 1, 2 en 3 zijn uitgeplozen! 

Op naar de toets. Daarover meer na de mei-vakantie.