PO2 Lezen in de les

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 1

PO2 Lezen in de les

Pavone Filippo

Opleiding docent Nederlands 

tweede graads

Zij-instroom traject 2025

Hoofdvraag:

In hoeverre zijn de adviezen uit meest recente onderzoeken ten aanzien van leesvaardigheid gerealiseerd in de lessen Nederlands op jouw school?

Het uitgangspunt:

_{Kenmerken voor effectief onderwijs in begrijpend lezen}

1. Hoe zorg je voor functionaliteit van de leesteksten en opdrachten in jouw lessen?

2. Hoe bouw je gericht aan woordenschat bij de leerlingen?

3. Biedt je verschillende typen geïntegreerde teksten aan, fictie en non-fictie?

4. Welke aanpak gebruik jij bij uitleg over tekststructuur?

5. Op welke manier leer je leerlingen strategische lezers te worden?

6. Hoe stimuleer je interactie tussen leerlingen?

7. Integreer je lezen en schrijven binnen je leesvaardigheid lessen?

8. Hoe zorg je voor een motiverende leesomgeving?

9. Hoe monitor en toets je leesbegrip in de klas?

10. Op welke manier differentieer jij tijdens jouw leeslessen?

11. Bevorder je digitale geletterdheid en stimuleer je lezen in een online informatieomgeving?

Subvragen:

1. Zijn er als sectie duidelijke afspraken en richtlijnen, voor een eenduidigheid in aanbod en visie op onze leeslessen.

2. Voor welke richtlijnen zijn er nog geen duidelijke afspraken binnen onze sectie, maar waar ben  je vooral zelf in de weer bent met het verrijken van je lessen.

3. Zijn er richtlijnen die nog onderbelicht zijn bij ons op school?

1. Hoe zorg je voor functionaliteit van de leesteksten en opdrachten in jouw lessen?

• Door vaardigheden te verbinden en teksten te gebruiken als hulpmiddel voor bijvoorbeeld een schrijfopdracht.
• Het lezen van teksten fungeert op dit moment als noodzakelijke informatiebron en niet als doel. 
• Ik vul lessen leesvaardigheid in aan de hand van actuele thema’s, bijvoorbeeld sociale media of klimaat. 
• Ook bij de toetsing houd ik me aan actuele thema's
• In de examenklassen werken we momenteel veel met oude examens, waardoor leerlingen oefenen met het type teksten en vragen die ze in mei voor hun neus krijgen. 
• We leggen elke les nadruk op een ander aspect van leesvaardigheid (hoe lees je een tekst, woordenschat, leestempo, actief lezen, vragen lezen, beantwoording van meerkeuzevragen, beantwoording van open vragen, citeervragen, etc.). 
• Daarnaast lezen we in periode 1 veel thematisch (dossier over criminaliteit) waar verschillende soorten teksten aan bod komen en leerlingen daarmee een beschouwing leren schrijven. 
• Tot slot lezen leerlingen ook voor de lijst thematisch (drie literaire werken rondom een zelfgekozen thema), waardoor dit aansluit bij hun eigen interesse.
• Actuele teksten. Integreren met grammatica en spelling lessen.

2. Hoe bouw je gericht aan woordenschat bij de leerlingen?

• Door veel context te bieden en nieuwe inhouden te verbinden aan voorkennis. 
• Door thematisch te werken komen bepaalde woorden ook vaker terug. 
• Tijdens het lezen van teksten staan we regelmatig stil bij de betekenis van woorden. 
• Daarnaast leren we leerlingen omgaan met woordraadstrategieën en het woordenboek. 
• Ik probeer in mijn instructie bewust soms iets moeilijkere woorden te gebruiken.
  
• Daarnaast lezen leerlingen veel, waardoor ze hun woordenschat uitbreiden.
• Zin herhalen met een synoniem of met een uitleg. Zone van naaste ontwikkeling.

3. Biedt je verschillende typen geïntegreerde teksten aan, fictie en non-fictie?

• Ik behandel poëzie, leesboeken en film, naast zakelijke teksten.
• We lezen literaire werken en praten daarover. 
• Leerlingen schrijven een boekvergelijking over twee gelezen werken.
• We diverse soorten teksten om een beeld te krijgen van een onderwerp, zodat we daarover kunnen discussiëren en schrijven.
• Veelal ook krantenartikelen.
• Voorlezen uit een boek.

4. Welke aanpak gebruik jij bij uitleg over tekststructuur?

• Modeling
• Voorbeelden laten zien
• Teksten vergelijken
• Teksten beoordelen.
• Ik laat zien hoe een tekst opgebouwd is en kan worden. 
• Leerlingen schrijven zelf veel, waardoor ze ontdekken hoe ze structuur aan kunnen brengen 

(bijvoorbeeld in een betoog met AUB / SExI)

5. Op welke manier leer je leerlingen strategische lezers te worden?

• Door ze te leren te beoordelen wat ze lezen
• Een mening te vormen over inhouden
• Kritisch naar teksten kijken
• strategieën aan leren waarmee leerlingen verbanden leren herkennen. 
• Maar vooral ook door passie aan te wakkeren voor het vergaren van informatie uit alle teksten. 

Ze zijn de sleutel tot al onze kennis. Dat is gewoon heel erg tof ;)

• Leerlingen maken tijdens het lezen aantekeningen en stellen vragen, waardoor ze weten wat ze lezen en waarom. 
• Ze proberen in het hoofd van de auteur te kruipen door goed te kijken naar de bron en aard van de informatie.

6. Hoe stimuleer je interactie tussen leerlingen?

• Door bijvoorbeeld korte opdrachten in mijn werkboekjes te stoppen waarbij ze over onderdelen van teksten praten
• Samen een vragen beantwoorden waar informatie uit een tekst voor nodig is. 
• Teksten lenen zich vaak ook goed voor kleine discussies.
• Samen een tekst lezen
•  Samen vragen maken, 
• Samen deel van de tekst beschrijven, 
• Discussie voeren over een tekst / onderwerp, 
• Samen voorkennis activeren vóór het lezen van een tekst, 
• Samen reactie schrijven op tekst (en andere werkvormen uit ‘De Leessandwich’)

7. Integreer je lezen en schrijven binnen je leesvaardigheid lessen?

• Ja, eigenlijk altijd. Ook in het klein. Dit kun je al heel makkelijk doen wanneer je zelf materiaal maakt. 
• Een opdracht waarbij ze bijvoorbeeld een mening moeten formuleren aan de hand van actuele teksten in een x aantal woorden, waarbij je let op een bepaald onderdeel van schrijfvaardigheid, bijvoorbeeld tekstopbouw, is makkelijk te integreren.
• Deze vaardigheden gaan hand-in-hand. 
• Dit wordt ook gestimuleerd door de (nog in concept) nieuwe eindtermen
• HMMmmmmmmmm te weinig. 
• Nu bij klas 1: een project…..eerst lezen over het onderwerp, dan verwerken in verschillende opdrachten.

8. Hoe zorg je voor een motiverende leesomgeving?

•  In klas 1 had ik tijdens fictie een vrije leeshouding geïntroduceerd. Leerlingen zaten met hun benen op tafel. Dit werd een soort ‘ding’. ‘Mevrouw, mogen we weer zitten hoe we willen????’ Blijkbaar vonden ze dat heel bijzonder. Ze zijn met kleine dingen makkelijk te paaien ;)
• Eerder werd bij ons fictie niet in de les behandeld, maar vooral thuis door te lezen en te werken aan opdrachten. Ik heb veel verschil gezien sinds ik dit heb aangepast. Een hoogtepunt voor mij was dat een niet zo gemotiveerde, stoere jongen uit 2T zei dat hij ‘fictiedag altijd wel chill vond. Is gewoon lekker rustig…’ Ik geloof erin dat in de les aandacht besteden aan fictie echt het verschil kan maken. Lekker samen hetzelfde boek, beetje kletsen erover, leuke verwerkingsopdracht erbij.
• Dit geldt ook voor zakelijke teksten. Leesthema’s werken voor mij top. Er zijn zo veel teksten te vinden over sociale media. Ze vinden het heel leuk hiermee bezig te zijn. Leuke schrijf- of spreekvaardigheidopdracht eraan verbinden en ze gaan wel!
  
• Interessante onderwerpen, rust/tijd om boeken te lezen, zelf het goede voorbeeld geven (en dus ook lezen in een boek), vertellen over literaire werken waardoor het meer gaat leven, schrijversbezoeken organiseren.
• Boeken in de klas. Zelf ook lezen in het begin van de les. Vertellen over wat ik lees. Sites met leestips vergroten. Ik gebruik de lees carousel (tips om teksten anders te benaderen). 
• Schrijversbezoek.

9. Hoe monitor en toets je leesbegrip in de klas?

• Door teksten met begripsvragen. 
•  Ik maak werkboekjes. Ze leveren die altijd aan het einde van de les bij mij in, dus ik kan altijd meekijken.
• Vaak checken waar iedereen staat (exit-ticket o.i.d.).
• Veel laten samenwerken, antwoorden in laten leveren en feedback geven.
• oefenexamen laten maken.
• Via een leestoets (te weinig dus, maar ik weet niet hoe het anders kan). 
• Praten over de teksten met de klas doe ik wel regelmatig, maar dan pak je niet iedereen mee. 
• Dan moet je een activerende werkvorm inzetten. Dat doe ik met behulp van materiaal: ‘Lezen met de leessandwich.’

10. Op welke manier differentieer jij tijdens jouw leeslessen?

• Wanneer ik theorie aanbied, dan doe ik dat in niveaugroepen. 
• Sommige leerlingen hebben meer tijd nodig om de theorie te snappen dan anderen. 
• Ik werk altijd met drie groepen en zorg voor plusmateriaal.
  
• Wanneer teksten besproken worden en je verder ingaat op leesbegrip, doe ik dit klassikaal. 
• Ik las laatst dat werken met niveaugroepen voor tekstbegrip niet effectief blijkt te zijn. (Leuk artikeltje om te lezen: Effect van niveaugroepen op tekstbegrip in het primair onderwijs)
  
• Op tempo, zelf laten kiezen welke vragen er gemaakt worden, feedback op leerlingantwoorden via Eindexamensite + eigen route leerlingen, zelf tekst laten meenemen of kiezen (binnen een bepaald kader).
• Ze mogen beginnen als ze de uitleg niet nodig hebben. 
• In de online methode kunnen ze extra verdiepingsopdrachten maken. 
• Instructietafel voor leerlingen die de uitleg nog niet begrijpen of met begeleiding willen oefenen. 
• Extra werkbladen.
  

11. Bevorder je digitale geletterdheid en stimuleer je lezen in een online informatieomgeving?

• Te weinig, omdat ik snel geneigd ben te lezen van papier, omdat dat zoveel voordelen kent. 
• Ik heb wel een klein online leesonderzoekje met de klassen gedaan in periode twee. Waarbij ze zelf een onderwerp mogen kiezen, iedere les minimaal twee teksten bij het onderwerp zoeken en lezen en op een poster nieuwe informatie over hun onderwerp schrijven en minimaal twee moeilijke woorden uit de teksten, met hun betekenis. Ik heb daarbij iets verteld over brongebruik en betrouwbaarheid.
• Leerlingen moeten zich in de digitale samenleving kunnen redden, dus bereiden wij hen daarop voor. Ze zoeken online informatie (bijv. artikelen via LexisNexis) en lezen zowel via hun device als op papier. 
• Lezen voor de Lijst kan ook wel zowel d.m.v. papieren boeken als door e-books en luisterboeken (gecombineerd met een fysiek boek).
• Krant lezen (online), 
• Lezen over een onderwerp voor een project. 
• Online woordbetekenissen opzoeken. 

Subdoel 1:

Zijn er als sectie duidelijke afspraken en richtlijnen, voor een eenduidigheid in aanbod en visie op onze leeslessen.

1. Er is zorg voor functionaliteit van de leesteksten en opdrachten in jouw lessen.

3. Het aanbieden van verschillende typen geïntegreerde teksten, fictie en non-fictie.

7. Integreren van lezen en schrijven binnen leesvaardigheid lessen.

11. Bevorderen van digitale geletterdheid en stimuleren van lezen in een online informatieomgeving.

Subdoel 2:

Voor welke richtlijnen zijn er nog geen duidelijke afspraken binnen onze sectie, waar ben je vooral zelf in de weer met het verrijken van je lessen.

2. De docenten bouwen gericht aan woordenschat bij de leerlingen.

4. Er is oog voor aanpak bij tekststructuur.

5. De leerlingen leren strategische lezers te worden.

6. Er wordt interactie tussen leerlingen gestimuleerd.

8. Er is zorg voor een motiverende leesomgeving.

9. Er wordt gemonitord en getoetst op leesbegrip in de klas.

10. Er wordt op verschillende manieren differentieerd tijdens de leeslessen.

11. De digitale geletterdheid wordt bevorders en gestimuleerd, de leerlingen lezen in een online informatieomgeving.

Subdoel 3:

Zijn er richtlijnen die nog onderbelicht zijn bij ons op school?

De meeste docenten lijken aandacht te besteden aan alle richtlijnen. Het is verschillend hoeveel ideeën voor verrijking per richtlijn/ advies er worden geopperd.

De meningen zijn verdeeld over het wel of niet hebben van gemeenschappelijke richtlijnen in onze sectie Nederlands. Het kan zijn dat die afspraken in het verleden wel zijn gemaakt, maar nog niet, of niet meer bij iedereen bekend zijn. 

Ik werk nu zelf een halfjaar op deze school en voor mij zijn de gemeenschappelijke afspraken of richtlijnen nog niet bekend. 

Afspraken in sectie:

1-3-7-11 Functionaliteit, typen geïntegreerde teksten, lezen en schrijven combineren, digitale geletterdheid

Individueel aan werken:

2-4-5-6-8-9-10 Woordenschat, aanpak tekststructuur, strategische lezers, intrachtie stimuleren, motiverende leesomgeving, monitoren leesbegrip, differentiëren

Afspraken/ richtlijnen niet duidelijk:

Het is op alle punten best vrijblijvend en nu nog de verantwoordelijkheid van de docent (hoe die de lessen vult). 

Conclusie: Hoofdvraag

In hoeverre zijn de adviezen uit meest recente onderzoeken ten aanzien van leesvaardigheid gerealiseerd in de lessen Nederlands op jouw school?

Over het algemeen zijn de docenten bij ons op school bewust bezig met hun leesvaardigheidslessen. Alle adviezen uit recente onderzoeken worden toegepast, maar niet door iedereen. Er zijn vooral veel ideeën over functionaliteit van leesteksten, motiverende leesomgeving, differentiëren binnen leeslessen en digitale geletterdheid. Op het gebied van verschillende typen geïntegreerde teksten en aanpak tekststructuur worden er de minste ideeën genoemd. 

Echter is er nog geen eenduidige visie of lijn te herkennen in de sectie, of deze is nog niet bij iedereen bekend. Hier is nog winst te behalen. 

Nabespreken:

Wat heb ik geleerd, van mijn eigen onderzoekje, en van dat van de medestudenten? 

Wat ga ik meenemen in het ontwerp van mijn lessenserie (eindproduct van dit vak)?

Wat ga je uitproberen in mijn eigen lessen op mijn school?