PSE - voorbereiding

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

PSE

 

• Praktische opdracht telt mee binnen praktijkcomponent SE-dossier samen met PSE in VWO6 / HAVO5
• Beoordeling door cijfer
• Cijfer telt niet mee voor de overgang van VWO5 naar VWO6 / HAVO4 naar HAVO5
• NIET herkansbaar

 

Schoolexamen dossier

 

• Je kunt een (pre)wetenschappelijk verantwoorde onderzoeksvraag en hypothese op te stellen voor een onderzoek
  
• Je kunt een werkplan opstellen met als doel de onderzoeksvraag en hypothese op een wetenschappelijk verantwoorde manier te onderzoeken
  
• Je kunt je onderzoek valide en betrouwbaar opzetten en uitvoeren
  
• Je kunt data systematisch verkrijgen en verantwoord verwerken
  
• Je kunt een conclusie trekken op basis van verwerkt resultaat en een uitspraak doen over de onderzoeksvraag en hypothese
  
• Je kunt reflecteren op je eigen handelen en beredeneren welke invloed dat heeft op je conclusies
  

Doelen

• Bestaat uit 3 onderdelen van ieder 45 minuten die allen individueel worden uitgevoerd.
• Eerste onderdeel is theoretisch
• Tweede onderdeel is praktisch en wordt individueel uitgevoerd
• Derde onderdeel bestaat uit het uitwerken van resultaten
• Cijfer wordt bepaald door de uitvoering van het practicum en de antwoorden op de vragen in de verschillende onderdelen.

Opzet PSE

• Pen, potlood, gum geodriehoek en niet grafische rekenmachine
• lang haar? -> vergeet geen elastiekje!! 
• Eventueel flesje water voor persoonlijke hydratatie tijdens 1ste en 3de deel van PSE*

*in het lab mag niet gedronken worden

Meenemen naar PSE

Natuurwetenschappelijk onderzoek

1. beschrijvend onderzoek: 

      - observeren

      - gegevens verzamelen (data)

      - waarnemingen/data weergeven in een schema/tekening

Natuurwetenschappelijk onderzoek

2. hypothese-toetsend onderzoek: 

      - onderzoeksvraag

      - hypothese opstellen

      - methode om de veronderstelling te toetsen

      - controle groep (blanco) en experimenteer            groep

      - waarnemingen/data weergeven in een schema/tekening

Natuurwetenschappelijk onderzoek

3. ontwerpend onderzoek: 

      - ontwerpen van modellen of instrumenten om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden

Natuurwetenschappelijk onderzoek

bestaat uit verschillende fasen (zie figuur)

Betrouwbaar en valide  onderzoek ?

Fig.1           Fig.2        Fig.3.      Fig.4 

Het doel van elke meting (kleine zwarte stip) is om op de grote zwarte stip in het midden uit te komen. In figuur 1 zitten de metingen dicht bij elkaar (betrouwbaar) maar het gemiddelde van de stippen ligt niet in de buurt van de grote middelste zwarte stip (niet valide)

Bij figuur 2 zijn de metingen overal (niet betrouwbaar) maar het gemiddelde van de metingen zal wel rond de middelste zwarte stip liggen (valide)

Bij figuur 3 zijn de metingen over de bovenste helft verspreid (niet betrouwbaar) en het gemiddelde van de stippen zal ook niet bij de middelste stip in de buurt komen (niet valide)

In figuur 4 liggen alle metingen bij elkaar (betrouwbaar) en het gemiddelde van de stippen zal ook in de buurt van de middelste stip liggen (valide)

Wanneer je een experiment uitvoert wordt er altijd een blanco/controle proef opgenomen?
Leg uit waarom een blanco proef nodig is.

In de afbeelding rechts staat een replica van de eerste microscoop. Door welke type onderzoek is deze microscoop tot stand gekomen?

In de afbeelding rechts staat een replica van de eerste microscoop. Door welke type onderzoek is deze microscoop tot stand gekomen?

Antoni van Leeuwenhoek ontdekte met zijn microscoop dat weefsels uit cellen bestaan. Ligt hieraan beschrijvend, hypothesetoetsend of ontwerpend onderzoek ten grondslag?

Antoni van Leeuwenhoek ontdekte met zijn microscoop dat weefsels uit cellen bestaan. Ligt hieraan beschrijvend, hypothesetoetsend of ontwerpend onderzoek ten grondslag?

Twee leerlingen voeren op school een onderzoek uit waarbij ze twee groepen vergelijken. Ze verzamelen gegevens van jongeren die ontbijten en van jongeren die niet ontbijten. Ze vermoeden dat jongeren die ontbijten slanker zijn dan jongeren die niet ontbijten. De conclusie is dat jongeren die ontbijten inderdaad slanker zijn. Is deze conclusie tot stand gekomen door beschrijvend, hypothesetoetsend of ontwerpend onderzoek? Leg uit waarom je dit antwoord gekozen hebt.

onderzoek doen

onderzoek doen

Een goede onderzoeksvraag:

 

• is specifiek en gericht
  
• beschrijft een oorzaak/gevolg relatie
  
• beschrijft het te onderzoeken verband
• heeft een vraagteken

NIET: Hoe reageren pissebedden op vochtigheid?

WEL: Reageren pissebedden beter op een omgeving met een hoge of lage luchtvochtigheid?

zet er altijd in het "onderdeel" dat je onderzoekt en de 2 condities die je vergelijkt!!

Onderzoeksvraag 

Een goede onderzoeksvraag:

 

• is specifiek en gericht
  
• beschrijft een oorzaak/gevolg relatie
  
• beschrijft het te onderzoeken verband

NIET: Hoe reageren pissebedden op vochtigheid?

WEL: Reageren pissebedden beter op een omgeving met een hoge of lage luchtvochtigheid?

zet er altijd in het onderdeel dat je onderzoekt en de 2 condities die je vergelijkt!!

Onderzoeksvraag 

Een goede hypothese:

 

• beschrijft de te onderzoeken variabel
  
• beschrijft de doelgroep/onderzoekspopulatie
  
• beschrijft de te verwachten uitkomst van het onderzoek
  
• bevat een op theorie gestoelde verklaring

ALS … DAN … WANT

let op: het hoeft niet te kloppen, dit is juist wat er onderzocht gaat worden! 

Hypothese

Een goede hypothese:

 

• beschrijft de te onderzoeken variabel
  
• beschrijft de doelgroep/onderzoekspopulatie
  
• beschrijft de te verwachten uitkomst van het onderzoek
  
• bevat een op theorie gestoelde verklaring

ALS … DAN … WANT

Hypothese

Voorbeeld hypothese

Onderzoeksvraag:

Hebben leerlingen die alle lessen bijwonen hogere cijfers dan leerlingen die niet alle lessen bijwonen?

Mogelijke hypotheses (verwachting):

• Leerlingen die alle lessen bijwonen, hebben hogere cijfers dan leerlingen die niet alle lessen bijwonen, want.....
• Leerlingen die alle lessen bijwonen, hebben lagere cijfers dan leerlingen die niet alle lessen bijwonen, want.....

1 Variabele bedenken 

   -> welke factor ga je in je experiment manipuleren?

2 Groepen samenstellen

   -> Minstens twee groepen (dus meer mag)

   -> Per groep nooooooooooooit 1 exemplaar

   ->Grote groepen om de kans van toeval zo veel mogelijk uit te sluiten.

3 Overige omstandigheden hetzelfde/gelijk houden

4 Metingen bepalen: wat ga je meten, hoe en hoe vaak?

   -> lengtegroei meten, liniaal, 1x per dag, om 12:00, 30 dagen lang

werkplan

1 Variabele bedenken 

   -> welke factor ga je in je experiment manipuleren?

2 Groepen samenstellen

   -> Minstens twee groepen (dus meer mag)

   -> Per groep nooooooooooooit 1 exemplaar

   ->Grote groepen om de kans van toeval zo veel mogelijk uit te sluiten.

3 Overige omstandigheden hetzelfde/gelijk houden

4 Metingen bepalen: wat ga je meten, hoe en hoe vaak?

   -> lengtegroei meten, liniaal, 1x per dag, om 12:00, 30 dagen lang

werkplan

check:

Is deze proef valide?

Is deze proef betrouwbaar? 

check:

Is deze proef valide?

Is deze proef betrouwbaar? 

Een goede proef is zowel valide (validiteit) en betrouwbaar!!

Betrouwbaarheid:

Wanneer de proef vaak herhaald wordt, dan zijn de resultaten nagenoeg hetzelfde zijn.

Validiteit

Meet je wat je daadwerkelijk wil meten? Heb je wel de juiste meting gekozen voor het effect wat je wil meten

werkplan

meer uitleg nodig? 

paar voorbeelden

Welk effect heeft het eten van appels op het aantal toiletbezoeken per dag?
bijbehorende hypothese:

1. De meeste appels zijn rood en groen
2. Door het eten van fruit ga je minder vaak naar het toilet
3. Fruit heeft geen effect op het aantal toiletbezoeken
4. Door het eten van appels ga je vaker naar het toilet

Wat is de invloed van het drinken van cola op de kleur van tanden?

1. Door het drinken van cola worden tanden geler van kleur
2. De kleur van cola is donkerder dan water
3. Tanden verkleuren door het drinken
4. Het drinken van cola heeft geen invloed

C niet specifiek genoeg over cola

D niet specifiek genoeg over de kleur

Welke invloed heeft zoute drop op de snelheid van het uitrekenen van wiskunde sommen?

1. Door zoute drop kan je je beter concentreren tijdens het uitrekenen van sommen
2. Door zoute drop gaat het uitrekenen van wiskunde sommen sneller
3. Door zoute drop kan je goed wiskunde sommen uitrekenen
4. Drop zorgt dat je sneller wiskunde sommen kan uitrekenen

C niet specifiek genoeg over snelheid

D niet specifiek genoeg over zoute drop

Is het wel of geen onderzoeksvraag?

1. Waardoor gaat een luchtballon omhoog?
2. Hoe lang heb je over het practicum gedaan?

1. 1 & 2 wel onderzoeksvraag
2. 1 & 2 geen onderzoeksvraag
3. 1. wel onderzoeksvraag 2. geen onderzoeksvraag
4. 1. geen onderzoeksvraag 2. wel onderzoeksvraag

wel erg breed maar wel een te onderzoeken vraag