§2.3 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§2.3 Burgers aan de macht

Wat gaan we doen vandaag? 

- Welkom! 

- Start §3 uitleg 

- Aan de slag!

- par. 3 uitleg afmaken

- Afsluiting

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe de Republiek wordt bestuurd en wat daar bijzonder aan is

- De de stadhouder en de regenten soms verschillende belangen hebben

- Hoe de Gouden Eeuw ten einde komt

Zet de bevolkingsgroepen van de Republiek op de juiste plek van de sociale piramide

Loonarbeiders

Armen

Rijke handelsfamilies

Winkeliers en ambachtslieden

Bijzonder bestuur

Het bestuur van de Republiek is bijzonder om twee redenen

De macht is in handen van regenten 

De regenten verdelen de macht onder zichzelf

In de Gewestelijke Staten besturen de gewesten zichzelf. De Republiek is dus niet centraal bestuurd, behalve in de Staten-Generaal

Bijzonder bestuur

Eén overeenkomst in heel Europa

Besturen was voor mannen:

- Konden het beste leiding geven

MAAR... vrouwen werkten wel 

Bestuur van de Republiek was in de 17e eeuw in twee opzichten anders tegenover andere landen in Europa:

1. Republiek geregeerd door kleine groep rijke mannen: regenten —> bestuurden steden en gewesten —> nieuwe bestuurders werden benoemd door regenten.
   In het buitenland = koning/vorst.
2.  Geen centraal bestuur; gewesten hadden eigen bestuur, wetten en regels. 

Bestuur Republiek

Zeven gewesten, die ieder hun eigen bestuur hadden:

• Gewestelijk Staten
• Daarin zaten afgevaardigden van de steden én van de adel, die het platteland
  bestuurde.

Bestuur Republiek

Samen namen de gewesten in de Staten-Generaal beslissingen over:

• buitenlandse politiek;
  
• verdediging van het land (leger & vloot);
  
• kolonies.
  

Gewest Holland

• Elk gewest had 1 stem in de Staten-Generaal.
  
• Holland het rijkste gewest: meeste invloed.
  --> betaalden het meeste aan leger en vloot.  

Regenten

Stadhouders

Twee machthebbers

In de Republiek spelen twee mannen een grote rol

Stadhouder

Hij geeft leiding aan het leger en de vloot. Hij werkt voor de Gewestelijke Staten

Raadspensionaris

Hij is de hoogste ambtenaar van Holland en leidt de buitenlandse politiek

Vergelijkbaar met de minister-president (Mark Rutte)

Vergelijkbaar met de commandant der strijdkrachten (Onno Eichelsheim)

Aan het hoofd van de Republiek

1. Stadhouder
   - Leider leger en vloot, in dienst van Gewestelijke Staten
   - Altijd een afstammeling van Willem van Oranje. 

1. Raadpensionaris
   - Hoogste ambtenaar uit het gewest Holland
   - Adviseerde Staten-Generaal over buitenlandse politiek en onderhield contact andere landen. 

Taken van de stadhouder

Taken van de raadspensionaris

Bevel over het leger

Contact onderhouden met het buitenland

Leidt de buitenlandse politiek

Adviseert de Staten-Generaal

Vrouwen in de Republiek

• Overal: besturen een mannenzaak.
  
• Zij stonden aan het hoofd van het gezin.
  
• Mannen hadden de belangrijkste banen (politiek).
  
• Maar! Veel vrouwen verdienden in de Republiek hun eigen geld.

Ruzie tussen stadhouder en raadspensionaris 

• Na 1648 had stadhouder weinig macht meer (einde 80 jarige oorlog).
  
• Stadhouder Willem II teleurgesteld; hij wilde doorvechten.
  
• Regenten blij met vrede; beter voor handel en economie.

Verandering bestuur

• Regenten verkleinden het leger. 
  
• Willem II was boos!
• Na dood Willem II (1650); geen nieuwe stadhouder.
  

• Raadspensionaris Johan de Witt was nu de machtigste bestuurder in Republiek. Hij bezuinigde op het landleger, niet op vloot.

Johan de Witt

Willem II

Stadhouderloos

Na de oorlog --> stadhouder overbodig

Vanaf 1650 heeft de Republiek geen stadhouder meer

De raadspensionaris Johan de Witt wordt de machtigste man

Hij bezuinigt op het landleger, niet op de vloot

Stadhouderloos

In 1672 aanval van ENG, FR en DUI op de Republiek

Engeland

Wilde de handel overnemen

Frankrijk

Koning (Lodewijk XIV) land uitbreiden

Duitsland

Macht van de Republiek breken

Stadhouderloos

Op zee --> Engeland verslagen

FR en DUI bezetten veel gebied

Daarom.. het Rampjaar (1672)

Stadhouder is terug

Johan de Witt kreeg de schuld en werd vermoord

Willem III werd stadhouder --> oorlog ging door

Koste veel geld --> 1700 einde Gouden Eeuw

Rampjaar

Het rampjaar

Rampjaar 1672

Rampjaar 1672

Aan de slag

Wat? opdracht 8 t/m 11 van par. 3

Hoe? individueel

Tijd? 15 minuten 

Afsluiting

Je kunt uitleggen:

- Hoe de Republiek wordt bestuurd en wat daar bijzonder aan is

- De de stadhouder en de regenten soms verschillende belangen hebben

- Hoe de Gouden Eeuw ten einde komt

Opdracht --> Werk uit.

Werk in tweetallen.

Opdracht 1: Stadhouder en Raadspensionaris - Wie zijn ze?

-Schrijf een korte definitie van de functies van de stadhouder en de raadspensionaris.

-Wie was Willem van Oranje?
-Waarom is de stadhouder vaak een lid van het Huis van Oranje?

Opdracht 2: Vergelijking Stadhouder en Raadspensionaris

-Maak een vergelijkingstabel waarin je de taken en bevoegdheden van de stadhouder en de raadspensionaris opneemt.
--> Denk hierbij aan hun politieke rol, macht, en relatie met andere bestuursorganen.