Sector 04 - Cultuur vs cultuur en de Westerse culturen

• Cultuurwetenschappen
• Secundair onderwijs

Sector 04 - 

Cultuur vs cultuur

Westerse culturen

Wat  is cultuur?

De theorie vertrekt van een vrij breed cultuurbegrip dat samenvalt met wat klassiek het antropologische cultuurbegrip wordt genoemd. Dat cultuurbegrip ziet cultuur als de typisch menselijke manier om met de steeds veranderende werkelijkheid om te gaan, namelijk door die werkelijkheid steeds opnieuw vorm en betekenis te geven. 

Dit is een typisch menselijk proces omdat mensen zich kunnen beroepen op de opgeslagen kennis van het verleden (ons geheugen), omdat ze de vergelijking kunnen maken tussen dat verleden en de huidige werkelijkheid en omdat ze bovendien ook voorstellingen

kunnen maken van een (imaginaire) toekomst.

Cultuur

Iedere samenleving heeft een eigen cultuur die overkoepelend is voor de gehele samenleving. Binnen die overkoepelende cultuur ontstaan verschillende variaties. Zij onderscheiden zich op een minieme of extreme manier van de overkoepelende cultuur en zijn binnen die cultuur al dan niet duidelijk aanwezig.

Cultuur vs cultuur

In de volksmond wordt het begrip cultuur vaak heel eng benaderd. Cultuur wordt dan gezien als alle vormen van kunst. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen Cultuur met een grote C en cultuur met een kleine c.

Lady Gaga maakt kans op 6 MTV-awards.

1. cultuur
2. Cultuur

Banksy verliest handelsmerk op eigen beeld.

1. cultuur
2. Cultuur

Spectaculaire fotosessie voor vrede in het Midden-Oosten.

1. cultuur
2. Cultuur

Spectaculaire fotosessie voor vrede in het Midden-Oosten.

1. cultuur
2. Cultuur

Hoofdcultuur

Vanaf onze geboorte komen we in aanraking met de cultuur van de samenleving. In traditionele

samenlevingen is er in de regel maar één cultuur. 

Die bestaat uit waarden, normen, opvattingen en een levensstijl die door alle leden van die samenleving gedeeld worden. Via instituties worden die overgedragen.

Waar denk je aan bij het woord
Socialisatie?

Hoofdcultuur

Hoe complexer en opener een samenleving wordt, hoe meer variaties er op de hoofdcultuur bestaan. De hoofdcultuur is dan de cultuur die de samenleving op maatschappelijk, politiek en economisch vlak domineert. Er is daarom sprake van de dominante cultuur. Dat hoeft niet noodzakelijk de cultuur van de meerderheid van de bevolking te zijn, maar wel die van de groep met de meeste invloed.

In onze maatschappij wordt de cultuur van de middenklasse vaak beschouwd als de dominante cultuur. Mensen die al in een andere cultuur zijn gevormd, zoals migranten of mensen die langdurig in een andere cultuur verblijven, nemen daarom vaak een deel van de hoofdcultuur over wanneer ze integreren in onze samenleving.

Subcultuur

De variaties binnen een dominante cultuur worden subculturen genoemd. Een subcultuur is een groep waarvan de geloofsopvatting, waarden en/of levensstijl afwijken van die van de dominante cultuur en die binnen de maatschappij aanvaard wordt.

Specifieke vormen van subculturen zijn jongerenculturen of jeugdculturen.

Tot welke jongerencultuur behoor je of welke (hedendaagse?) jongerencultuur ken je?

Waarom worden subculturen vaak geassocieerd met jongeren?

Geschiedenis jeugdcultuur

De algemene jeugdcultuur ontstond in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het ontstaan ervan is het gevolg van meerdere factoren.

Geschiedenis jeugdcultuur

Zo was er de toenemende welvaart in onze maatschappij. Die ging gepaard met een aantal nieuwe technologieën op het vlak van massaproductie en massamedia.

Daardoor kregen mensen, en dus ook jongeren, toegang tot heel wat informatie.

Jongeren werden een interessante economische doelgroep. Zij wilden zich immers onderscheiden van de volwassen generatie. Er kwamen dan ook producten op de markt, zoals bromfietsen, platen, kleding, make-up ... waarmee ze zichzelf als aparte groep konden profileren. 

Ook cultuur werd gecommercialiseerd: het werd een product dat zich steeds meer richtte op jongeren.

Geef een voorbeeld van gecommercialiseerde cultuur

Geschiedenis jeugdcultuur

De democratisering van het onderwijs maakte het mogelijk dat jongeren niet alleen in contact

kwamen met informatie, maar ook met leeftijdsgenoten met wie ze interesses deelden.

De toename van vrije tijd in combinatie met de al genoemde welvaartstoename gaf jongeren de

kans hun interesses uit te bouwen tot hobby’s.

Jeugdcultuur

De jongerencultuur creëerde een collectieve identiteit, waarmee jongeren zich konden onderscheiden van de cultuur van de volwassenen.

De aanwezigheid van leeftijdsgenoten met gemeenschappelijke interesses, de zogeheten peergroup, gaf elk individu ook de kans zijn of haar eigen identiteit te ontwikkelen.

Door verschillende smaken in muziek, mode, politieke opvatting en levensstijl ontstonden er variaties binnen de algemene jongerencultuur. Jongeren waren uiterlijk van elkaar te onderscheiden door hun gedrag, haartooi, klederdracht, woordenschat, rituelen of muzikale voorkeur.

Jeugdcultuur

Heel wat jongerensubculturen zijn ontstaan vanuit een specifieke situatie of overtuiging. Zo ontstond de hiphopcultuur rond de jaren 1970 als reactie op de slechte levensomstandigheden in de Bronx (New York). Sommige trotseerden de tijd en bestaan nog steeds, al dan niet in een gewijzigde vorm. Andere verdwenen uit het straatbeeld.

Naast de jongerenculturen bestaan er nog heel wat andere subculturen. Zo worden de hare krisjna’s in onze maatschappij beschouwd als een subcultuur met een levensstijl die deels verschilt van de dominante cultuur. Immigranten die in hun land van herkomst behoorden tot de dominante cultuur van hun samenleving, worden bij ons vaak gezien als een subcultuur.

Tegencultuur

Tegenculturen of countercultures verwerpen de dominante cultuur. Ze zetten zich af tegen de waarden van de heersende cultuur. Vaak gaat het om een reactie op de bestaande machtsverhoudingen.

Zo verwierp de hippiecultuur in de jaren zestig van de vorige eeuw de imperialistische en prestatiegerichte cultuur van de westerse maatschappij. De hippies vervingen agressie en competitie door een ideaal van liefde en samenwerking.

Tegencultuur

Sommige culturen zijn gewelddadig en plaatsen zich op die manier buiten de wet. Hooligans die op de vuist gaan met supporters van de tegenpartij of (de omgeving van) het stadion vernielen, zijn zo’n voorbeeld van een tegencultuur.

Tegencultuur

De grens tussen een subcultuur en een tegencultuur is niet altijd gemakkelijk te trekken. Het gaat veeleer om een continuüm waarop zo’n groep van mensen te situeren is. Soms is het zelfs zo dat een subcultuur uitgroeit tot een tegencultuur.

Neem bijvoorbeeld een krakersgemeenschap, die een gebouw bezet en bewoont. Als die groep een overeenkomst heeft met een sociale huisvestingsmaatschappij waarin ze aangeeft zelf in te staan voor herstellingen, kan ze worden beschouwd als een subcultuur. Als de krakers zich echter verzetten tegen ontruiming en zich te buiten gaan aan vandalenstreken, worden ze een tegencultuur.

Vormen scholieren die onder de naam Youth for Climate betogen een sub- en/of tegencultuur?

Uit een peiling van de VUB bij 1600 Belgen blijkt dat tweederde van de

Vlamingen vindt dat het afspelen van de Brabançonne bij sportwedstrijden voor een moment van verbondenheid met ons

land zorgt.

Een bekende motorbende wordt verdacht

van moord op eigen lid.

Het Sinterklaasfeest is een onderdeel van

onze culturele traditie.

Cosplay is een performance art waarbij fans

personages van films, anime, games … met

kostuums en accessoires uitbeelden.

Subcultuur

Subcultuur

Hoofdcultuur

Hoofdcultuur

Tegencultuur

Tegencultuur

Tegencultuur

Sub- en tegenculturen hebben twee duidelijke functies in onze maatschappij.

• Een sociale identiteit ontwikkelen: de leden krijgen het gevoel ergens bij te horen. Door dat groepsgevoel en door de solidariteit tussen de leden van de subcultuur ontstaat ook een wij-zij-gevoel.

• Door de stijl van een bepaalde subcultuur krijgen de leden de mogelijkheid hun eigen individuele identiteit te uiten. Dat doen ze met expressievormen zoals kleren, haarsnit, muzikale voorkeur enzovoort.

Cultuurdimensies

Een andere manier om culturen met elkaar te vergelijken,vis op basis van hun wereldbeeld. De Nederlandse organisatiepsycholoog Geert Hofstede (1928-2020) werkte een eigen cultuurmodel uit. 

Om tot dat model te komen, voerde hij in 1966 een grootschalig onderzoek uit in meer dan
vijftig landen. Hij ging daarbij op zoek naar datgene waarin de cultuur van die landen verschilde. Hofstede kwam tot de conclusie dat er zes dimensies bestaan die de eigenheid van
een bepaalde cultuur typeren. Iedere dimensie drukte hij uit in een score op 100.

Onderzoekopdracht

In de planner staat een document met uitleg. 

• Maak deze individueel 
• Timing is 40 minuten
• Uploaden in map : Sector 04 - Onderzoek vergelijkingen culturen

Vaktaal

Fijnmazige samenleving: samenleving met veel regels

Grofmazige samenleving: samenleving met weinig regels

Hedonisme: het idee dat genieten van het leven het belangrijkste is

Hoofdcultuur of dominante cultuur: cultuur die normaal gedeeld wordt door de meeste

leden van de samenleving, een soort grootste gemene deler. Die cultuur domineert de

samenleving op maatschappelijk, politiek en economisch vlak

Machtsafstand: maatschappelijke ongelijkheid binnen een bepaalde cultuur

Mix- of M-culturen: culturen die tussen fijnmazige en grofmazige samenlevingen in zitten

Soberheid: het idee dat genot beperkt moet worden aan de hand van strikte sociale regels

Vaktaal

Subcultuur: groep in de samenleving met gedeelde waarden, een gedeelde geloofsopvatting

en/of levensstijl die afwijken van die van de dominante cultuur en die binnen de maatschappij aanvaard worden

Tegencultuur: groep in de samenleving die de hoofdcultuur verwerpt en zich afzet tegen de

waarden van de heersende cultuur