6V_1.2 Steden, netwerken en bestuurders (1302-1602)_deel 2 en 3_24-25

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

1.2 Steden, netwerken en bestuurders (1302-1602)

deel 2 en 3

Onderzoeksvraag

(uit syllabus)

Welke invloed hadden sociaaleconomische en politieke ontwikkelingen op de positie van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten (1302-1602)?

1) In deze paragraaf leer je in welke handelsnetwerken Brugge, Antwerpen en Amsterdam actief waren.

2) In deze paragraaf leer je hoe de verhoudingen tussen burgers, geestelijken en vorsten zich ontwikkelden.

3) In deze paragraaf leer je hoe het beleid van Habsburgse vorsten leidde tot de economisch bloeiende Republiek.

Welk tijdvak?

Tijd van Steden en Staten

Welke twee KA's?

• De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving
• De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid

	Waarom interessante ligging?	Welke producten	Jaartallen?
Atrecht
Brugge
Antwerpen

Bonum Commune = algemeen belang

- Stedelijke burgerij neemt taken geestelijken over, zoals onderwijs (nadruk op rekenen, volkstaal) en sociale zorg

- Belastingen voor onderhoud van de stad
- Geestelijken passen zich aan aan stadsleven

Begijnhoven

• Lekengemeenschap alleenstaande vrouwen
• Huisjes, tuintjes etc. in de buurt van een kerk 

Bedelorden

• Monikken die leven van liefdadigheid

Begijnhoven

• Lekengemeenschap alleenstaande vrouwen
• Huisjes, tuintjes etc. in de buurt van en kerk 

Bedelorden

• Monikken die leven van liefdadigheid

Past bij individuele geloofsbeleving

Moderne devotie: Nadruk op individuele verantwoordelijkheid om goed christen te zijn (sober leven)

Maar ook: bouw monumentale kerken!!

Verbondenheid burgers en stad sterker dan regio/vorst

• Particularisme: Streven van onderdelen staten om onafhankelijk te blijven
• 16e eeuw: zelstandigheid komt onder druk, waarom?
• Beginnende centralisatie en staatsvorming
  
  
• Voorbeelden ter illustratie

www.bnnvara.nl

De grote bijnamen show

De Lage Landen werden geregeerd door Bourgondiërs (vanaf 1369 - 1477) en daarna door de Habsburgers (1477-1581)

Wie waren dit?

Filips de Stoute 

(1342-1404)

Gevangen met zijn vader, krijgt als beloning voor dapperheid een stuk land: Bourgondië

Trouwt met Margaretha van Male, en krijgt zo Vlaanderen, Artesië en Franche-comté

Jan zonder Vrees 

(1371-1419)

Vooral oorlog, kruistochten etc. Wel een goede bestuurder, economisch van groot belang geweest

Filips de Goede

(1396-1467)

• Trouwt drie keer, slimme huwelijkspoltiek.
• Voegt Namen, Brabant, Zeeland, Holland en Henegouwen toe
• Echte Bourgondiër
• Stelt 'stedehouders' aan
• Roept Staten Generaal bijeen

Filips de Goede

Uniformeerde de rechtspraak en de wetgeving + centraliseerde het bestuur:

1. Centrale rekenkamer Brussel
   
2. Paleis voor bestuur van Nederlanden in Brussel
3. Centrale rechtbank

Gezien als de grondlegger van de Nederlanden

Karel de Stoute

• Voegt Elzas en Gelre toe
• Laatste Bourgondische koning, want alleen dochters

Maria van Bourgondië trouwt met Maximilliaan van Oostenrijk > Habsburgers!

1477: Bourgondië valt uiteen

• Vlaamse steden willen herstel van privileges, maar gebeurt niet
• Vlaamse steden in opstand
• Oorlog, handel geblokkeerd
• Oorzaak einde gouden eeuw van Brugge en groei Antwerpen (Brabant) tot handelsstad!.

Karel V

• 1515: Uitgeroepen tot landsheer van de (Habsburgse) Nederlanden
• 1521-1534: Verovert Friesland, Utrecht Overijssel, Groningen en Gelderland
• 1543: vorst van de 17 verenigde Nederlanden  → Voor het eerst!
• Voortzetting centralisatie
• Opkomst lutheranisme zorgt voor centralisatie op geloof → invoering inquisitie.

1555

• Karel V treedt af. Wordt in de Nederlanden opgevolgd door Filips II (koning van Spanje).
• Zet centralisatie door en  strenge bestrijding protestantisme
  

Verzet

Verschillende fases en vormen:

• Tegen belastingen die steeds hoger werden 
• tegen steeds strengere vervolging van de protestanten (1566 Beeldenstorm)
• Tegen strenge optreden van de nieuwe landvoogd: Alva (vanaf 1567 - 1573 in Nederland).

De Nederlandse Opstand

1568-1648 o.l.v. Willem van Oranje

Parma wordt landvoogd: 1579

• Sluit Unie van Atrecht met zuidelijke gewesten
• Holland en Zeeland blokkeren Antwerpen, waarom?
• Voorkomen Spaans gebruik van haven
• 1585: Definitief einde aan stapelmarktfunctie van Antwerpen, gevolgen?
• 
  

Gevolg

• Calvinistische + kapitaalkrachtige Antwerpenaren vertrekken naar Zeeland en Holland
• 1588: stichting Nederlandse Republiek noordelijke gewesten
• 1602: Oprichting VOC als handelsgrootmacht