HC 1.2: Steden, netwerken en bestuurders

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Steden, netwerken en bestuurders

Leidende vraag:

Welke invloed hadden economische en politieke ontwikkelingen op de positie van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten (1302-1602)?

Rond 1000 n.Chr

Waarom waren in de Noordelijke Nederlanden de steden tot de 14e eeuw zo klein en onbelangrijk?

1. Hollandse veenbodem was ongeschikt voor landbouw
2. Veel natuurrampen (overstromingen) in Holland
3. Er was veel politieke onrust

Werken en leven in de stad

Bonum commune

• = algemeen belang
• Er worden lokale belastingen betaald voor de aanleg en het onderhoud van openbare bouwwerken (bijv. stadsmuren, bruggen, pleinen etc.)

De stad voor de burger

• Voor burgers was de stad waar ze in woonden veel belangrijker dan de regio of hun vorst. 
• Hierdoor deden steden hun best om zoveel mogelijk onafhankelijkheid te behouden
• Dit ging moeizaam door de toenemende centralisatie 

De Middeleeuwse stad

Zeker geen saaie plaats! Welke ambachten zie jij? 

Wat herken jij voor gebouwen? Herken jij de 3 standen? Wat is een gilde? 

ontwikkelingen in het Nederlandse handelsnetwerk vanaf de 14de eeuw

Centrum van handelsnetwerk

grote verbindingshaven

specialist in de graanhandel 

met de Oostzee

schaalvergroting: uitbreiding nav de handel. Denk bijvoorbeeld aan het systeem van de banken.

Innovatie: verbeteringen, deb=nk bijvoorbeeld aan de wisselbrief

Steden groeiden en werden individueel sterker

een versterkt stedelijk gebied (binnen het Bourgondisch rijk!

Het Bourgondische Rijk

Hertogen van Bourgondië (leenman van de Franse koning) breidden tussen 1385 en 1477 hun gebied steeds verder uit door

• (huwelijks-)verdragen
• Veroveringen
• chantage

Wat deden de Bourgondische vorsten om centralisatie te bevorderen?

Dit is Filips de Stoute van Bourgondië

('stout' in de zin van dapper / stoutmoedig)

Door erfenissen, verovering, aankoop en huwelijkspolitiek vergroten de Bourgondiërs hun gebied behoorlijk.

Filips de Goede

Hertog Bourgondië van 1419 - 1467

Landsheer van:

• Het graafschap Vlaanderen
• Het hertogdom Brabant
• Het graafschap Namen
•  Het hertogdom Limburg 
• Zorgde voor een centraal bestuur in alle Nederlandse Gewesten en centrale belastingen (centralisatie en uniformering)
• 1464: invoering Staten-Generaal

Filips de Goede

• Deed dus veel om de centralisatie in de gewesten te bevorderen
• Maar niet iedereen was het hier mee eens...
• De steden 

Filips de Goede

Uniformeerde de rechtspraak en de wetgeving + centraliseerde het bestuur:

1473: Parlement van Mechelen (= hoogste rechtsorgaan van de Bourgondisch Nederlanden.

Leven in de stad

Burgerij nam taken over van de geestelijkheid

Geestelijkheid paste zich aan aan het leven in de stad

Burgerij neemt taken over van geestelijkheid

• Vanaf 14e eeuw: steden stichtten scholen
• Onderwijs in de volkstaal ipv Latijn --> toegankelijker, dus meer kinderen gaan naar school 
• Gebruik van het schrift nam toe (ook door productie van papier)
• Sociale zorg, gilden hadden hier een belangrijke taak in 

Geestelijkheid past zich aan aan de stad

• In steden leefden mensen meer individualistisch 
• Geloofsbeleving was daardoor ook voor ieder anders
• Begijnhoven
• Bedelorden (kloosterorden van monniken die leefden van de liefdadigheid)
• Moderne devotie (nadruk op individuele verantwoordelijkheid om een goede christen te zijn)