Literatuur: stijlfiguren (1)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom!

Ga rustig zitten, pak je roman en start met lezen.

Lesdoelen

Aan het eind van deze les..

• ... kun je een omschrijving geven van het begrip stijlfiguur.
• ... ken je de vier stijlfiguren om je 'lichter' of 'zwaarder' uit te drukken.

Stijlfiguur

Een vaste vorm (‘figuur’) van zeggen (‘stijl’).

Door stijlfigren te gebruiken, verfraai je de vorm van je mededeling. Op die manier maak je je tekst aantrekkelijk.

Er zijn verschillende redenen om stijlfiguren te gebruiken:

• je wil je wat ‘lichter’ of juist ‘zwaarder’ uitdrukken;
  
• je wil bepaalde woorden extra nadruk geven;
  
• je wil de lezer aan het denken zetten;
  
• je wil een grappig effect bereiken;
  
• je wil een belezen indruk maken.

1. enumeratie/opsomming

2. antithese/ tegenstelling

3. paradox

4. understatement

5. eufemisme

6. herhaling/ repetitio

7. anticlimax

8. climax

9. ironie

10. litotes

11. prolepsis

12. anticipatie

13. anafoor

14. tautologie

15. pleonasme

16. opsomming in drieën / drieslag

17. omgekeerde climax

18. chiasme

19. oxymoron

20. retorische vraag

21. woordspeling

22. allusie

Zelf aan de slag

Maken: Cursus 5, par. 11, opdr. 1 en 2.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken

2. Lezen in je literaire roman

Understatement 

Een understatement wordt gebruikt om ernstige (of grote) zaken als minder ernstig (of minder groot) voor te stellen.

• Die Christiano Ronaldo kan wel een aardig balletje trappen.
• Vandaag hebben we het Witte Huis gezien, best een leuk stulpje.
• Mijn wortelkanaalbehandeling was een beetje vervelend.
• Een miljoen is een leuk zakcentje.

Eufemisme

Een eufemisme is een ‘verzachtende uitdrukking’. Sprekers gebruiken eufemismen om termen die hard of grof klinken, te vermijden.

• sterven: heengaan / inslapen
• WC: het kleinste kamertje
• werkloos zijn: werkzoekend zijn, tussen twee banen in zitten.
• overgewicht: volslank

Eufemisme & understatement

Nog wat voorbeelden van een eufemisme

Ouden van dagen > bejaarden > ouderen >  senioren. 

Zij is heel wat zwembandjes kwijt.

Uw zoon heeft een heel eigen manier van communiceren met de docent.

Gerrit heeft vannacht ongewenst bezoek gehad...

Helaas gebruiken politici eufemismen vaak om de waarheid te verbloemen en daardoor heeft het verschijnsel een negatief imago gekregen.

Deze wijk heeft te maken met probleemjongeren (= criminaliteit).

Ons beleid in de gezondheidszorg is een gevolg van de terugtredende overheid (= zoek het zelf uit).

Hyperbool

De stijlfiguur van overdrijving. Een reden om een hyperbool te gebruiken kan zijn om bijvoorbeeld een emotie of een mening extra nadruk te geven. Maar ook variatie in schrijfstijl en humor kunnen redenen zijn om de hyperbool te gebruiken.

1. Mijn ogen vielen uit mijn doppen:

Je kunt best verrast zijn door iets, maar je ogen zullen onmogelijk uit je oogkassen vallen...

2. Ik schrok mij kapot!

Van schrikken ga je niet kapot...

3. Ik ga dood van de honger

In het westen is zodanig voedsel beschikbaar dat vrijwel niemand omkomt van de honger, als je een aantal uren niet gegeten hebt en trek hebt is deze uitspraak dus overdreven..

4. Het duurde een eeuw voordat zij kwam

Litotes

Een speciale vorm van het understatement (of een eufemisme). Bij deze stijlfiguur beweer je iets door het tegendeel daarvan te ontkennen.

1. Zij is bepaald niet dom. (= zij is slim).

2. Hoe heeft het vorige kabinet het eigenlijk gedaan? Die vraagt dringt zich extra op, omdat de burgers niet overlopen van dankbaarheid. (= ontevreden zijn)

Ironie

Ironie is een milde vorm van spot. Een ironische opmerking is nooit kwetsend bedoeld. Vaak bedoelt de spreker het tegenovergestelde van wat hij zegt.

1. Tegen een laatkomer: Je bent weer lekker op tijd.

2. 'De spellingregeling over de tussen-n, daar hebben ze nou

     echt hun best op gedaan!'

Zelf aan de slag

Maken: Cursus 5, par. 11, opdr. 1 en 2.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken

2. Lezen in je literaire roman

metafoor

metonymie

personificatie

vergelijking 

synesthesie

Heb je de nieuwe van Ed Sheeran al gehoord?

De stoel zuchtte onder het gewicht van de man.

Je hartslag sust me in slaap.

We zullen haar uit de brand helpen.

Tijd is als lucht: je ziet het niet maar het is er wel.

Zij is tot over haar oren verliefd.

Het hele lokaal viel stil na die opmerking.

Hij hoorde haar kille stem.

Ik weet wat beeldspraak is en kan het toepassen.

Ja

nee

ik heb nog vragen.