V4 - TH4 evolutie - BS5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4

B3 De evolutie-
theorie
B5 Ontstaan van

soorten

Belangrijk: volgende week toets!

- 3V3 volgende week 7e uur 
- 3V1 volgende week woe 5e uur

Over: TH3 Genetica bs. 1 t/m 4 en TH4 Evolutie bs. 3 en bs. 5

Planning

• Herhalen/kort behandelen basisstof 3
• Uitleg basisstof 5
• Zelfstandig werken

Volgende les: herhalen bs. 3 en 5

Begrippen BS3

• Natuurlijke selectie
  
• Genetische variatie 
• Recombinatie 
• Mutatie
• Overlevingskans
• Selectiedruk
• Fitness / voortplantingssucces
• Adaptatie

In 10 minuten:
leer de begrippen

Straks > quizvragen

Kemphanen verschillen onderling in de verenkraag rond hun kop.
Dit is een voorbeeld van:

1. Natuurlijke selectie
2. Genetische variatie
3. Adaptatie
4. Fitness

Van individuen met een gunstig genotype zullen meer nakomelingen in leven blijven en zich in de volgende generaties voortplanten

1. Natuurlijke selectie
2. Genetische variatie
3. Adaptatie
4. Fitness

Een ongehoorzaam chimpanseemannetje wordt verbannen uit de groep

1. Natuurlijke selectie
2. Genetische variatie
3. Adaptatie
4. Fitness

Bij een virusuitbraak overleven een aantal dieren doordat zij een betere afweer hebben tegen het virus

1. Natuurlijke selectie
2. Genetische variatie
3. Adaptatie
4. Fitness

Juist of onjuist:
In een populatie passen individuen zich voortdurend aan veranderende milieuomstandigheden aan en geven nieuwe kenmerken door aan hun nakomelingen

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist:
Grote genetische variatie verlaagt de overlevingskans van een soort.

1. Juist
2. Onjuist

Leerdoelen BS 5

Door klimaatverandering worden de zomers in Nederland gemiddeld steeds droger. Het leefgebied van dieren die normaal voorkomen in natte gebieden zoals veenmoerasland verdroogt daardoor ook.

Wordt de selectiedruk voor dieren in dit gebied hoger of lager?

1. Hoger
2. Lager

Begrippen BS5

• Reproductieve isolatie
• Geografische isolatie
• Eilandtheorie
• Allopatrisch soortenvorming 
• Sympathisch soortenvorming
• Polyploïdie

Voordat we verder gaan, een vraag:
Wat is het verschil tussen een soort en een populatie?

Soort vs. populatie

Soort             = organismen die kunnen voortplanten

Populatie   = een groep van individuen van dezelfde soort

Let op:

• Binnen een soort kan je verschillende rassen hebben  (sint-bernards hond en dwergpoedel)
  
• Na aanpassingen kan de populatie veranderen in meerderen soorten (Indische en Afrikaanse olifant)

Populatie vs. soort

Soortvorming

Het ontstaan van (een) nieuwe soort(en) uit al bestaande

Een nieuwe soort? Hoe?

Hiervoor is reproductieve isolatie nodig

Dit betekent dat er gedurende lange tijd geen voortplanting plaatsvindt tussen individuen van verschillende populaties

Hoe zou reproductie isolatie kunnen plaatsvinden?

Soortvorming

Allopatrische v.s. sympatrische

• allopatrisch: gebied is / wordt verdeeld 

       waardoor soorten zich afzonderlijk 

       ontwikkelen

• sympatrisch: soortenontwikkeling 

       binnen hetzelfde gebied

Allopatrische soortvorming

Allopatrische soortvorming

Oorzaak:

geografische barrière

door verschillende habitats: verschil in selectiedruk.

Er ontstaat genetische verandering, zodanig dat voortplanten onderling niet meer kan > nieuwe soort

Klassiek voorbeeld allopatrische soortvorming = eilandtheorie

Sympatrische soortvorming

Door verschil in bijv:

- Leefwijze
- Baltsgedrag
- Seksuele selectie
- Factor tijd

- Polyploïdie bij planten

Gevolg is genetische verandering door verschil in selectiedruk.

2 soorten albatrossen vertonen verschillend paargedrag

Bloemen die door verschillende insecten worden bestoven of in verschillende seizoenen bloeien

isolatie methode	beschrijving
ecologische isolatie (verschil in leefwijze)	de soorten bevinden zich in verschillende delen van de habitat
temporele isolatie (factor tijd)	de soorten kunnen alleen reproduceren op verschillende momenten
ethologische isolatie (verschil in baltsgedrag)	de soorten reageren niet op elkaars voortplantingsgedrag
fysieke isolatie	het is fysiek onmogelijk voor de soorten om te paren
postzygotisch	hybriden leven niet lang genoeg om vruchtbaar te worden of zijn onvruchtbaar

Sympatrische soortvorming

Hybriden

Sommige verwante soorten kunnen wel voortplanten, 

echter zijn er vaak vruchtbaarheidsproblemen bij de nakomelingen

zezel

gaap

leopon

waldijn

Polyploïdie

• Soms gaat de mitose niet goed en waardoor een plant te veel chromosomen krijgt (4n)
• hierdoor kan deze zich niet meer voortplanten met diploïde planten
• hierdoor ontstaan er in de populatie 2 groepen
• dit kan leiden tot twee sympatrische soorten

Polyploïdie

Zelfstandig werken: opdrachten 

Boek 4B Th4 Bs 5

opdr 67-70 en 72-74

Klaar?
Leer voor de toets