SBO - Samen Besparen - Be Like Henriëtte

• Burgerschapskunde
• Basisschool
• Groep 5-8

Introductie

Deze les kwam tot stand in samenwerking met het college van bestuur van Madurodam. Henriëtte was in 2021 burgemeester van Madurodam en had als persoonlijke uitdaging om voedselverspilling tegen te gaan: “Be a hero go for zero”. Volgens Henriëtte is voedselverspilling een onderschat probleem en heeft het grote consequenties voor het milieu. Zij vindt dat hier iets aan gedaan moet worden. Heel veel mensen weten niet dat de voedselindustrie schadelijk is voor het klimaat. Er zitten veel meer facetten aan dan in eerste instantie wordt gedacht. Volgens Henriëtte kun je je eigen ‘footprint’ echt verminderen als je bewuster om gaat met voedsel en verspilling aanpakt, voor jezelf en met elkaar. Henriëtte ontwikkelde samen met haar collega collegeleden de 'Tenminste-Houdbaar-Tot-lunch', waarbij er producten werden gegeten die bijna over de datum waren. Daarnaast werden er workshops en speurtochten gehouden om bewustwording te creëren. Henriëtte wil mensen inspireren om minder voedsel te verspillen. Met deze les gaan de kinderen leren hoe ze zelf voedselverspilling tegen kunnen gaan. Er wordt bewustwording gecreëerd en zij gaan zelf actie ondernemen, in de klas en thuis!

Instructies

Doel van de les 

Deze les gaat over voedselbesparing! Het is namelijk heel erg makkelijk om voedselverspilling te voorkomen. Iedereen kan bijdragen en samen met je klas kun je een groot verschil maken. De leerlingen worden zich meer bewust van voedselverspilling, ontdekken manieren om voedsel te besparen én gaan zelf acties bedenken om nog meer te besparen! 

Deze les hoort bij de serie ‘Be like …. ‘ en is gemaakt in samenwerking met het college van bestuur van Madurodam. Het doel is om jongeren te inspireren en activeren door middel van de persoonlijke challenges van de Madurodam-jongeren.  

Werkvormen 

Interactieve werkvormen, samenwerken, individueel nadenken. 

Benodigdheden/ voorbereiding  

1. Samen besparen - poster (1 per klas) (A3)

2. Pennen/potloden 

Bijlagen 

1. Samen besparen - poster (A3)  

Kennis/competenties/vaardigheden 

Kennis van voedselproductie, voedselverspilling en voedselbesparing. Verantwoordelijkheid nemen. Betrokkenheid voelen. Kennis van het klimaat en de gevolgen. Empathie. Kennis over duurzaamheid.  

Leerdoelen 

De leerling…  

… is zich ervan bewust dat er veel voedsel verspilt wordt. 

… wordt zich bewust van de relatie tussen voedsel en klimaat. 

… weet wat je zelf kan doen om voedselverspilling te verminderen.  

… snapt dat je samen veel impact kan hebben en het verschil kan maken 

… kan met eigen gedrag bijdragen aan een groter geheel.  

… kan de uitkomsten van de les thuis uitleggen.  

… onderneemt zelf een actie, eventueel samen met de familie.  

Tijdsindicatie

Het is belangrijk om genoeg tijd over te houden voor de opdracht. Blijf dus niet te lang hangen bij het eerste deel van de les.

Aansluiting actuele conceptkernoelen Burgerschap

• Kerndoel 1 – Schoolcultuur
• Aandacht besteden aan actualiteit en maatschappelijke vraagstukken in samenhang met verschillende leergebieden

• Kerndoel 3 - Democratische waarden
• Afwegen hoe het eigen handelen effect heeft op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.
• Verkennen op basis van morele en ethische perspectieven wat rechtvaardigheid en verantwoordelijk handelen betekent voor jezelf

• Kerndoel 4 - Maatschappelijke betrokkenheid
• Verkennen welke middelen kunnen worden ingezet om individueel en collectief bij te dragen aan maatschappelijke veranderingen
• Verkennen van de eigen mogelijkheden om maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven
• Afwegen hoe het eigen handelen effect heeft op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.
• Benoemen en waarderen van de eigen bijdrage aan de samenleving
• in dagelijkse situaties

• Kerndoel 6 - Maatschappelijke vraagstukken
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen
• Benoemen welke belangen en perspectieven een rol spelen binnen actuele, maatschappelijke en planetaire
• Verkennen welke individuele en collectieve bijdragen aan oplossingen mogelijk zijn

Werkbladen

Poster_SamenBesparen.pdf

Samen besparen

Veel mensen weten niet dat het produceren van voedsel slecht kan zijn voor het klimaat. In deze les gaan we het daarom hebben over het besparen van voedsel. Als je bewuster om gaat met je eigen eten en drinken, kun je echt een verschil maken. Dat gaan we doen in deze les!

Extra: Deze les is gemaakt in samenwerking met een oud burgemeester van het Madurodam fonds; Henriëtte. Henriëtte wil jongeren bewust maken over voedselverspilling en voedselbesparing. Wil je hier wat meer over vertellen, voeg dan de extra slide (13) toe, na deze slide. 

Weggooien? Tuurlijk niet! 

Wisten jullie dat er bij de supermarkt heel veel producten worden weggegooid die eigenlijk nog goed zijn?

Als de datum van een product bijna over datum is gooien supermarkten producten al weg, omdat ze niet meer verkocht mogen worden! 

Producten die eigenlijk nog prima te gebruiken zijn. Zonde toch! Dit noemen we voedselverspilling. 

Voedselverspilling 

Voedselverspilling is een onderschat probleem. Het heeft namelijk veel gevolgen. Voedselverspilling is slecht voor het milieu! 

1. Energie en uitstoot 

Het maken en vervoeren van voedsel kost veel energie. Als we dit voedsel uiteindelijk weer verspillen, is al deze energie voor niets geweest!  

 

Voedsel moet gemaakt, vervoerd en opgeslagen worden. Dat kost allemaal energie.  

Hierdoor komen er meer slechte stoffen in de lucht, zoals CO2, die niet goed zijn voor ons klimaat.   

Tip: Wil je het begrip broeikasgas uitleggen? Lees hieronder de uitleg:

Broeikasgassen zijn speciale gassen die in de lucht zitten en de warmte van de zon vasthouden. Dit gebeurt op dezelfde manier als zo'n glazen huisje (broeikas) waar planten in groeien. Als er te veel broeikasgassen zijn, wordt het te warm op de aarde en kan dat veel problemen veroorzaken, zoals natuurrampen.

Gelukkig kunnen we helpen door minder olie en gas etc. te gebruiken en meer wind- en zonne-energie. Op deze manier

zorgen we ervoor dat de aarde niet te warm wordt en dat we nog lang van onze planeet kunnen genieten.  

2. Het kost veel ruimte… 

Het maken van eten en drinken kost heel veel landbouwgrond. Er is zoveel voedsel nodig om alle supermarkten te vullen, dat we heel veel ruimte hebben gemaakt voor plekken om voedsel te produceren. Het voedsel dat nodig is voor de supermarkten is iets anders dan wat wij als mensen echt dagelijks nodig hebben. We zouden met veel minder ook een prima (luxe) leven kunnen leiden.  

De grond die gebruikt wordt voor voedselproductie kunnen we niet meer gebruiken om andere planten te laten groeien of dieren in het wild te laten leven. 

3. Het kost veel geld 

Bij het verspillen van voedsel komt ook het verspilling van geld kijken.

Door minder voedsel te verspillen bespaar je geld en dat geld kan je weer gebruiken voor andere dingen!

Voedselweetjes 

Het kan natuurlijk dat je je nog niet bewust was van de gevolgen van voedselverspilling. Dan heb je waarschijnlijk ook nog nooit nagedacht over hoe je hier oplossingen voor kunt bedenken.  

In de volgende twee slides krijg je weetjes te horen over het besparen van voedsel. Daarna gaan jullie zelf nadenken! 

Wist je dat…  

...je bij veel producten veel meer kan opeten dan je denkt?

Bij veel producten eten mensen alleen wat ze denken dat ‘lekker’ is. Maar wist je dat je bij broccoli de steel net zo goed kan eten? 

 

Dit is niet alleen bij broccoli zo, maar bijvoorbeeld ook bij een kiwi. Je kan gewoon de schil eten! Misschien voelt die wat anders aan in je mond, maar er zitten juist de meeste vitamines in! Dit geldt ook voor een appel of peer. Deze vruchten schillen is eigenlijk best een beetje onzin...  

 

En wat dacht je van het klokhuis van een appel. Die kan je ook opeten. Gewoon doorknagen! Je moet er alleen even aan wennen.   

 

Wist je dat…  

Een bruine banaan op de fruitschaal iiieeuw… NEE hoor! Hoe bruiner de banaan is, hoe beter.  

Als je bruine bananen hebt kan je hier ontzettend veel dingen mee maken.  

Namelijk:

• Bananenpannenkoeken 
  
• Bananenbrood 
  
• Bananencake 
  
• Bananensmoothies 

Voor alle bovenstaande gerechten geldt: Hoe bruiner de banaan, hoe beter! Als een banaan bruin is wordt deze namelijk alsmaar zoeter en hoef je geen suiker meer toe te voegen aan je smoothie of pannenkoek.  

Zoet & gezond! Twee vliegen in één klap! 

Wat doen jullie al?

Na het horen van de weetjes gaan jullie zelf nadenken!

Klassikaal: Bespreek met elkaar of er dingen zijn die jullie thuis, in de klas of op het schoolplein al doen om voedselverspilling tegen te gaan?

Neem hiervoor ongeveer 5 minuten. 

Bedenk zoveel mogelijk dingen. Inspireer elkaar! Ga daarna naar de volgende slide om de poster in te vullen. 

Schrijf op!

Jullie hebben net verteld over wat jullie thuis, op school en in de klas al allemaal al doen aan voedselverspilling en besparing. 

Nu gaan we samen de ideeën en uitdagingen opschrijven om samen verspilling tegen te gaan. 

Wat gaan jullie doen? Hoe willen jullie mensen aanzetten tot het tegengaan van voedselverspilling? Hoe kunnen mensen het verschil gaan maken? 

Maak een mooie selectie van al jullie ideeën en schrijf ze op de poster.

En dan... turven en bijhouden! 

Houd bij hoeveel en hoe vaak jullie met de uitdagingen bezig zijn. Hoe vaak hebben jullie al restjes mee naar school genomen?

En hoe vaak hebben jullie al een smoothiefeest georganiseerd?

Vraag enkele leerlingen welke actie zij straks thuis gaan bespreken met hun familie.  

 

We gaan met z'n allen heel veel impact hebben als we allemaal meedoen! 

Tip 1: Je kunt zelfs manieren bedenken om de hele school te betrekken. Deel de poster in de digitale omgeving of laat de leerlingen elke klas een kopie van jullie poster rondbrengen met een korte uitleg…  Hoe meer deelnemers hoe meer impact.

Tip 2: Vinden de leerlingen het moeilijk om dingen te bedenken?

Je kunt als leerkracht alvast wat voorbeelden bij de hand houden die niet voor de hand liggend zijn. Bijvoorbeeld: Compost maken van restjes.

 

Klik op de link van het WWF voor inspiratie: 

https://www.wwf.nl/kom-in-actie/met-tijd/tips-gedrag/duurzaam-eten/voedsel-verspilling 

Of op de onderstaande link voor meer creatieve inspiratie: 

https://freshhh.nl/inspiratie/creatief-voedselverspilling-tegengaan/ 

Tip 3: Je kunt een onderzoeksstap toevoegen en de leerlingen het internet laten gebruiken.  

Afronding en reflectie 

Sluit af door enkele vragen te stellen: 

• Hoe vond je deze les? 
• Wat heb je geleerd? 
• Wat vond je het interessantst?  
• Was je verbaasd over iets wat we besproken hebben? 
• Denk je nu anders over voedsel en verspilling? 
• Wat voel je als je nu aan voedsel en verspilling denkt? 
• Wat ga je thuis bespreken en doen met je familie? 

Bespreek de poster elke week om te kijken hoeveel de leerlingen hebben gedaan. Je kunt turven op de poster wat jullie gezamenlijk bereiken.  

 

De eerste week gaan ze misschien druk aan de slag maar echte gedragsverandering komt pas als nieuw gedrag een gewoonte is! Volhouden dus… ook voor de leerkracht! ;) 

 

Bespreek steeds: 

• Wie heeft voedsel bespaard deze week? 
  
• Wat is er gelukt en wat niet? 
• Hoe kunnen we volhouden?
• Hebben we nog nieuwe ideeën
• Kunnen we het beter? 
• Wat is lastig en waarom? 

Kijk samen kritisch naar de keuzes die jullie hebben gemaakt.   

 

Deel als leerkracht klassikaal ook af en toe ervaringen die je zelf thuis doet om voedsel te besparen als je durft! 

 

Bespreek verschillende visies (wat voor de één kan werken, is voor de ander anders).  

LINK

Evaluatie

 

We zijn bij Respect Foundation heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd opzoek naar verbeterpunten. Vul onderstaande vragenlijst in. Als docent of samen met je klas!  

 

Klik op de link! 

https://docs.google.com/forms/d/1xnwajmyZE4c348tvn-scwFdhEDa2K74X4diYrjUwc3o/edit 

Alvast bedankt!   

Team Educatie 

LEGE SLIDE

EXTRA SLIDE 

Voeg deze slide toe na slide 1 als je de leerlingen meer wil vertellen over Henriëtte en de totstandkoming van deze les.

Dit is Henriëtte! 

Henriëtte was in 2021 Burgemeester van Madurodam! Madurodam is Nederland in het klein. 

 

De persoonlijke uitdaging van Henriëtte was “Be a hero, go for zero!”.  

Dat betekent: Henriëtte wil mensen inspireren om minder voedsel te verspillen. Anders gezegd: ze wil mensen aansporen om voedsel te besparen!

Henriëtte organiseerde de 'Tenminste houdbaar tot-lunch' in Madurodam. De keuken maakte gerechten van producten uit de supermarkt die bijna over de datum waren.  

De producten had Henriëtte geregeld bij verschillende supermarkten! Het waren allemaal producten die anders weggegooid zouden worden!