PO - Ten Minste Houdbaar Tot - Be Like Henriëtte

• Aardrijkskunde
• Biologie
• +1
• Basisschool
• Groep 5-8

Introductie

Volgens Henriëtte (burgemeester Madurodam 2021) is voedselverspilling een onderschat probleem en heeft het grote consequenties voor het milieu. Zij vindt dat hier iets aan gedaan moet worden. Met deze les gaan de kinderen leren hoe ze zelf voedselverspilling tegen kunnen gaan. Er wordt bewustwording gecreëerd en zij gaan zelf actie ondernemen, in de klas en thuis!

Instructies

In de bijlage vind je een kort document om te lezen: 'Voordat je begint' Hier lees je tips over de tijdsindeling van de les en uitleg over enkele begrippen. 

Doel van de les 

Deze les gaat over voedselbesparing! Het is namelijk heel erg makkelijk om voedselverspilling te voorkomen. Iedereen kan bijdragen en samen met je klas kun je een groot verschil maken. De leerlingen worden zich meer bewust van voedselverspilling, ontdekken manieren om voedsel te besparen én gaan zelf acties bedenken om nog meer te besparen! 

Deze les hoort bij de serie ‘Be like …. ‘ en is gemaakt in samenwerking met het college van bestuur van Madurodam. Het doel is om jongeren te inspireren en activeren door middel van de persoonlijke challenges en uitvoering van de Madurodam-jongeren.  

Werkvormen 

Interactieve werkvormen, samenwerken, individueel werken. 

Benodigdheden/ voorbereiding  

1. Voedselweetjes-blad (per leerling) 

2. Brainstormblad (per leerling) 

3. Klasposter (1 per klas) 

4. Pennen/potloden 

Bijlagen 

1. Weetjesposter leerkracht (A2)  

2. Weetjesblad leerling (A3) 

3. Brainstormblad  

4. Voordat je begint (voor de leerkracht)

Kennis/competenties/vaardigheden 

Kennis van voedsel en de verspilling ervan. Verantwoordelijkheid nemen. Betrokkenheid. Kennis van het klimaat en de gevolgen. Empathie. Kennis over duurzaamheid.  

Leerdoelen 

De leerling…  

… is zich ervan bewust dat er veel voedsel verspild wordt. 

… is meer bewust van de relatie tussen voedsel en klimaat. 

… weet wat je zelf kan doen om voedselverspilling te verminderen.  

… snapt dat je samen veel impact kan hebben en het verschil kan maken 

… kan met eigen gedrag bijdragen aan een groter geheel.  

… kan de uitkomsten van de les thuis uitleggen.  

… onderneemt zelf een actie, eventueel samen met de familie.  

Introductie 

Henriëtte was in 2021 burgemeester van Madurodam en had als persoonlijke uitdaging om voedselverspilling tegen te gaan: “Be a hero go for zero”. Volgens Henriëtte is voedselverspilling een onderschat probleem en heeft het grote consequenties voor het milieu. Zij vindt dat hier iets aan gedaan moet worden.  

Heel veel mensen weten niet dat de voedselindustrie schadelijk is voor het klimaat. Er zitten veel meer facetten aan dan in eerste instantie wordt gedacht. Volgens Henriëtte kun je je eigen ‘footprint’ echt verminderen als je bewuster om gaat met voedsel en verspilling aanpakt, voor jezelf en met elkaar. 

Ze ontwikkelde samen met haar collega collegeleden de Tenminste-Houdbaar-Tot-lunch, waarbij er producten werden gegeten die bijna over de datum waren. Daarnaast werden er workshops en speurtochten gehouden om bewustwording te creëren. Henriëtte wil mensen inspireren om minder voedsel te verspillen. 

Tijdspad

Het is belangrijk om genoeg tijd over te houden voor de opdracht. Blijf dus niet te lang hangen bij het eerste deel van de les. Houdt rekening met +/- 15 minuten voor slide 1 t/m 6. Voor slide 7 t/m 10 is 12 minuten genoeg. Voor slide 11 t/m 13, 3 minuten. Voor de brainstorm sessie krijgen de kinderen +/- 15 minuten. Neem voor de afronding 5 minuten en zet bij elke individuele en groepsopdracht een timer.

Aansluiting actuele conceptkernoelen Burgerschap

• Kerndoel 1 – Schoolcultuur
• Aandacht besteden aan actualiteit en maatschappelijke vraagstukken in samenhang met verschillende leergebieden

• Kerndoel 3 - Democratische waarden
• Afwegen hoe het eigen handelen effect heeft op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.
•  Verkennen op basis van morele en ethische perspectieven wat rechtvaardigheid en verantwoordelijk handelen betekent voor jezelf

• Kerndoel 4 - Maatschappelijke betrokkenheid
• Verkennen welke middelen kunnen worden ingezet om individueel en collectief bij te dragen aan maatschappelijke veranderingen
•  Verkennen van de eigen mogelijkheden om maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven
•  Afwegen hoe het eigen handelen effect heeft op de omgeving en het welzijn van anderen, nu en in de toekomst.
•  Benoemen en waarderen van de eigen bijdrage aan de samenleving in dagelijkse situaties

• Kerndoel 6 - Maatschappelijke vraagstukken
• Uitdrukken van persoonlijke idealen en opvattingen
• Benoemen welke belangen en perspectieven een rol spelen binnen actuele, maatschappelijke en planetaire
• Verkennen welke individuele en collectieve bijdragen aan oplossingen mogelijk zijn

Instructies

Voordat_je_begint_Po_TenMinsteHoudbaarTot.pdf

Werkbladen

Weetjes_poster_leerkracht_A2.pdf

Weetjes_blad_Leerling_A3.pdf

Brainstorm_voedselverspilling.jpg

Ten minste houdbaar tot  

Deze les gaat over voedsel besparing. 

Heel veel mensen weten namelijk niet dat de voedselindustrie schadelijk is voor het klimaat. Dat komt door heel veel verschillende facetten van de voedselindustrie. 

Maar het goede nieuws: Als je bewuster om gaat met je eigen voedsel en verspilling aanpakt, voor jezelf en met elkaar kun je echt een verschil maken.

Dat gaan we doen in deze les!

Be a hero, go for zero! 

Dit is Henriëtte! 

Henriëtte was in 2021 Burgemeester van Madurodam! Madurodam is Nederland in het klein. 

 

De persoonlijke uitdaging van Henriëtte? “Be a hero, go for zero!”.  

Dat betekent: Henriëtte wil mensen inspireren om minder voedsel te verspillen. Anders gezegd: ze wil mensen aansporen om voedsel te besparen!

Weggooien? Tuuuuurlijk niet! 

Henriëtte organiseerde de Tenminste houdbaar tot-lunch in Madurodam. De keuken maakte die van producten die bijna over de datum waren.  

De producten had Henriëtte geregeld bij verschillende supermarkten! Het waren allemaal producten die anders WEGGEGOOID zouden worden!! 

Dat gebeurt namelijk… als de datum BIJNA verloopt gooien supermarkten producten weg omdat ze niet meer verkocht mogen worden! 

Producten die eigenlijk nog prima te gebruiken zijn. Zonde toch! 

Voedselverspilling 

Volgens Henriëtte is voedselverspilling een onderschat probleem. Het heeft namelijk veel gevolgen. Voedselverspilling is slecht voor het milieu! 

1. Energie en uitstoot 

Het kost het veel energie om voedsel te maken en te vervoeren. Als we dit voedsel uiteindelijk weer verspillen, is al deze energie voor niets geweest!  

 

Voedsel moet geproduceerd, getransporteerd en opgeslagen worden. Dat kost allemaal energie.  

Hierdoor komen er meer broeikasgassen in de lucht, zoals CO2, die slecht zijn voor ons klimaat.   

Wil je meer uitleg geven over broeikasgassen? Bekijk het document in de bijlage: 'Voordat je begint'. 

2. Het kost veel ruimte… 

Een ander aspect van voedselverspilling is de ruimte die voedsel kost. Het kost heel veel landbouwgrond om de hoeveelheid voedsel te produceren om aan de vraag te voldoen. Er is zoveel voedsel nodig om alle supermarkten te vullen, dat we heel veel ruimte hebben gemaakt voor plekken om voedsel te produceren. Het voedsel dat nodig is voor de supermarkten is iets anders dan wat wij als mensen echt dagelijks nodig hebben. We zouden met veel minder ook een prima (luxe) leven kunnen leiden.  

De grond die gebruikt wordt voor voedselproductie kunnen we niet meer gebruiken om andere planten te laten groeien of dieren in het wild te laten leven. 

3. Het kost heel veel geld 

Tot slot is verspilling van voedsel natuurlijk ook verspilling van geld.  

Door minder voedsel te verspillen bespaar je geld en dat geld kan je weer gebruiken voor andere dingen!

Voedselverspilling-weetjes  

(12 minuten van slide 7 t/m 10)

Overal over de hele wereld is voedsel. 

In de grond, in de winkels, in de huizen van mensen en zelfs in jouw lichaam. Mens en dier hebben voedsel nodig om te kunnen overleven. We kunnen niet zonder! 

Maar, wist je dat…  

…er ieder jaar in rijke landen bijna evenveel voedsel (222 miljoen ton) wordt verspild door consumenten als de totale voedselproductie in Sub-Sahara Afrika (230 miljoen ton).  

Leg uit dat 1 ton 1000 kilo is! En schrijf het bedrag uit. Een olifant weegt tussen de 3 en 5 ton, dus reken maar uit hoeveel olifanten dat zijn!

In andere woorden: Rijke landen (bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Zwitserland, Japan, Zweden of Taiwan) verspillen bijna evenveel voedsel als dat er wordt geproduceerd in sub-sahara Afrika. Dat is toch zonde!

Dat moet beter, vindt Henriëtte! 

Aan de slag… 

Deel het voedselweetjeswerkblad (A3) uit aan de leerlingen (één per leerling).  

De leerlingen gaan de weetjes eerst zelf bekijken en daarna in duo’s bespreken. Vervolgens bespreek je klassikaal na wat de leerlingen hebben gelezen/geleerd. 

Stap 1 (INDIVIDUEEL):  

Lees de oranje/roze bolletjes met weetjes zelf door. 

 

Stap 2 (IN DUO’s): 

Overleg met degene naast je welk weetje jij het meest interessant of verbazingwekkend vindt. Vertel elkaar waarom je dat vindt en luister goed naar de mening van je klasgenoot.  

 

Kies tot slot nu samen een weetje dat jullie het meest opvallend vinden. Kruis deze aan!

Van duo’s naar viertallen 

Stap 3: 

Elk duo bespreekt nu welk weetje ze hebben aangekruist met een ander duo.  

 

Leg elkaar uit welke en waarom jullie dit gekozen hebben. 

Elk viertal kiest nu weer één van de twee weetjes om straks klassikaal iets over te zeggen. 

Klassikaal bespreken 

Stap 4:  

Bespreek nu klassikaal wat de viertallen hebben gekozen en waarom. 

Is jullie weetje al genoemd, herhaal dan niet wat je klasgenoten ook al zeiden maar probeer iets nieuws te vertellen! 

 

Richtvragen voor de leerkracht: 

- Waar zijn jullie verbaasd over? 

- Waar hebben jullie het over gehad bij dit weetje?

- Wat wisten jullie al en wat nog niet? 

- Heb je hier vaker over nagedacht? 

Etc.  

Bespreek aan het eind de diversiteit aan meningen. Hebben we allemaal ongeveer hetzelfde gekozen of vinden we allemaal iets anders. Hoe zit dat in jullie klas? 

Ben je al bewust? 

(3 minuten voor slide 11 t/m 13)

Het kan natuurlijk dat je je nog niet bewust was van de gevolgen en impact van voedselverspilling. Dan heb je waarschijnlijk ook nog nooit nagedacht over hoe je hier oplossingen voor kunt bedenken.  

In de volgende twee slides zul je enkele tips en tricks leren. Daarna gaan jullie zelf aan de slag met de brainstormsessie! 

Wist je dat…  

(1 minuut)

Je bij veel producten veel meer kan opeten dan je denkt?

Bij veel producten eten mensen alleen wat ze denken dat ‘lekker’ is. Maar wist je dat je bij broccoli de steel net zo goed kan eten? Het smaakt precies hetzelfde. 

 

Dit is niet alleen bij broccoli zo, maar bijvoorbeeld ook bij een kiwi. Je kan gewoon de schil eten! Misschien voelt die wat anders aan in je mond ;) maar er zitten juist de meeste vitamines in!

Dat geldt ook voor een appel of peer Deze vruchten schillen is eigenlijk best een beetje onzin...  

 

En wat dacht je van het klokhuis van een appel. Gewoon doorknagen! Je moet er gewoon even aan wennen.  

Tot slot: Je kunt eigenlijk van alle restjes van je groenten heerlijke en gezonde bouillon trekken. Bijvoorbeeld van het uiteinde van je asperges (de meeste mensen gooien ze weg). Op deze manier benut je het product dat je eet optimaal en ga je voedselverspilling tegen.  

 

Wist je dat…  

(1 minuut)

Een bruine banaan op de fruitschaal iiieeuw… NEE hoor! Hoe bruiner de banaan is, hoe beter.  

Als je bruine bananen hebt kan je hier ontzettend veel dingen mee maken.  

Namelijk: 

Bananenpannenkoeken 

Bananenbrood 

Bananencake 

Bananensmoothies 

Voor alle bovenstaande gerechten geldt: Hoe bruiner de banaan, hoe beter! Als een banaan bruin is wordt deze namelijk alsmaar zoeter en hoef je ook geen suiker meer toe te voegen aan je smoothie of pannenkoek.  

Zoet & gezond! Twee vliegen in één klap! 

De brainstormsessie  

(+/- 15 minuten voor slide 14 t/m 18)

Stap 1: individueel   

Bedenk individueel zo veel mogelijk ideeën waarop je voedselverspilling tegen kunt gaan! 

Jullie gaan zelf manieren/acties/uitdagingen bedenken om voedselverspilling tegen te gaan. Hoe wil jij mensen aanzetten tot het tegengaan van voedselverspilling? Hoe kunnen mensen het verschil gaan maken? 

Schrijf of teken zo veel mogelijk ideeën op die je kunt bedenken.  

Neem hiervoor ongeveer 5 minuten de tijd. 

Tip: Je kunt als leerkracht ook alvast wat voorbeelden bedenken die niet voor de hand liggend zijn. Wat dacht je van ‘compost maken van restjes eten, voor op de planten in de tuin’. Als je alvast een lijstje hebt met aanvullingen kun je de leerlingen nog wat extra input meegeven.  

 

Klik op de link van het WWF voor inspiratie: 

https://www.wwf.nl/kom-in-actie/met-tijd/tips-gedrag/duurzaam-eten/voedsel-verspilling 

Of op de onderstaande link voor meer creatieve inspiratie: 

https://freshhh.nl/inspiratie/creatief-voedselverspilling-tegengaan/ 

Tip 2: Je kunt een onderzoeksstap toevoegen en de leerlingen het internet laten gebruiken.  

Stap 2: In tweetallen 

Ga in groepjes van twee zitten en bespreek jullie twee beste ideeën. Wat neem je mee van je klasgenoot? Welke ideeën hebben jou geïnspireerd? Schrijf er twee op. 

Stap 3: In viertallen

Maak groepjes van 4. Jullie gaan met z’n vieren een top 3 maken van alle ideeën die jullie hebben bedacht. Maak deze top 3 op basis van haalbaarheid. Denken jullie dat deze ideeën ook haalbaar zijn voor jullie klasgenoten? Het beste idee komt op nummer 1 te staan.

Stap 4: Klassikaal stemmen.  

Bespreek klassikaal de ideeën die jullie op nummer 1 hebben gezet. Hebben veel groepjes dezelfde ideeën op nummer 1? Vraag dan naar de nummers 2 of 3. Als het goed is, hebben jullie met elkaar ongeveer 10 ideeën over.  

Noteer de 10 ideeën op het bord.  

We gaan de vier beste, leukste haalbaarste acties uitkiezen. Dit kun je doen door simpelweg te stemmen of met de klas in dialoog te gaan over de verschillende mogelijkheden.  

 

De vier acties die jullie met de klas hebben gekozen komen op de klassenposter te staan.  

Zie de bijlage 'Weetjes_poster_leerkracht'. De lege vlakken van de poster vul je aan met de vier ideeën uit de klas. Alle bolletjes zijn nu gevuld!  

Tip: Maak de acties concreet zoals de voorbeelden hieronder:  

- Compost maken van de planten in de tuin. 

- Elke keer de voorraad checken als ik boodschappen ga doen.  

- De ‘To Good To Go’ app downloaden en samen met iemand uit mijn familie eten ophalen bij een supermarkt of restaurant.  

- Een luchtverfrisser maken van de restjes van de citroenschillen.  

- Bananencake maken en mee naar school nemen!

De leerlingen kunnen nu de lege bolletjes op hun eigen ‘Weetjes_blad_leerling'

aanvullen en mee naar huis nemen.  

Afsluiten, turven en bijhouden 

Vraag enkele leerlingen welke actie zij straks thuis gaan bespreken met hun familie en welke zij gaan uitvoeren.  

 

We gaan met z'n allen heel veel impact hebben als we allemaal meedoen! 

Tip: Je kunt zelfs manieren bedenken om de hele school te betrekken. Deel de poster in de digitale omgeving of laat de leerlingen elke klas een kopie van jullie poster rondbrengen met een korte uitleg…  

Hoe meer deelnemers hoe meer impact! Be a hero, go voor zero!

Let's go! 

Hoe was het?  

Wat ga je thuis doen? 

Bespreek de poster elke week om te kijken hoeveel de leerlingen hebben gedaan. Je kunt turven op de poster wat jullie gezamenlijk bereiken.  

 

De eerste week gaan ze misschien druk aan de slag maar echte gedragsverandering komt pas als nieuw gedrag een gewoonte is! Volhouden dus… ook voor de leerkracht! ;) 

 

Bespreek steeds: 

- Wie heeft voedsel bespaard deze week? 

- Wat is er gelukt en wat niet? 

- Hoe kunnen we volhouden? 

- Hebben we nog nieuwe ideeën? 

- Kunnen we het beter? 

- Wat is lastig en waarom? 

Kijk samen kritisch naar de keuzes die jullie hebben gemaakt.   

 

Deel als leerkracht klassikaal ook af en toe ervaringen die je zelf thuis doet om voedsel te besparen als je durft! 

 

Bespreek verschillende visies (wat voor de één kan werken, is voor de ander anders).  

Vraag enkele leerlingen welke actie zij straks thuis gaan bespreken met hun familie en welke zij gaan uitvoeren. 

Afronding en reflectie 

(+/- 5 minuten)

Rond de les af door terug te komen op hoe er in de samenleving om wordt gegaan met voedsel. Op sommige plekken is er een voedseloverschot en daarbij voedselverspilling. Op andere plekken in de wereld is er te weinig voedsel door bijvoorbeeld droogte. Zo zie je maar dat zoiets eenvoudigs als voedsel eigenlijk niet zo eenvoudig is. Reflecteer hier op.  

Sluit af door enkele vragen te stellen: 

- Hoe vond je deze les? 

- Wat heb je geleerd? 

- Wat vond je het interessantst?  

- Was je verbaasd over iets wat we besproken hebben? 

- Denk je nu anders over voedsel en voedselverspilling? 

- Wat voel je als je nu aan voedsel en voedselverspilling denkt? 

Link

Evaluatie/ Feedback 

We zijn bij Respect Foundation (REF) heel blij met alle reacties, tips en feedback op onze lessen. We zijn altijd opzoek naar verbeterpunten. Vul onderstaande vragenlijst in. Als docent of samen met je klas!  

 

Klik op de link! 

https://docs.google.com/forms/d/1xnwajmyZE4c348tvn-scwFdhEDa2K74X4diYrjUwc3o/edit 

Alvast bedankt!   

Team Educatie (REF) 

Lege slide

Op deze slide kan je zelf iets toevoegen!