1.3: waar komen de grondstoffen vandaan?

• Mens en wereld
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 2

1.3: waar komen de grondstoffen vandaan? 

Leerdoelen

Hoe is de aarde ontstaan en hoe ontwikkelde het leven zich?

Belangrijke leerdoelen bij 1.3

Hoe ziet de geologische tijdschaal eruit en welke perioden waren belangrijk voor Nederland?

Hoe kun je de ontwikkeling van de aarde zien in fossielen en gesteenten?

Hoe zijn steenkool aardolie en aardgas ontstaan?

Samen bespreken

Wat zijn grondstoffen?

Welke vragen zou jij stellen bij het begrip grondstoffen?

Het ontstaan van de aarde

De aarde is 4.5 miljard jaar geleden ontstaan 

De aarde was toen een hete bol  afkoeling          aardkorst aan de buitenkant:

• gaten in de aardkorst waren vulkanen waar gassen uit konden ontsnappen
  

Het ontstaan van de aarde

Afkoeling          ontstaan van oceanen:

• hier ontstaan kleine levensvormen zoals bacterieën
  

Kijkvragen

1. Wat leefde er eerder op aarde de bacterie of de vissen zonder graat.

2. Waarvoor zorgt de ozon laag?

3. Wat ontwikkelde vissen in plaats van kieuwen?

4. Waardoor gingen de reuze reptielen 250 miljoen jaar geleden dood?

Tot 3:24 afspelen 

Kijkvragen

1. Wat leefde er eerder op aarde de bacterie of de vissen zonder graat.

2. Waarvoor zorgt de ozon laag?

3. Wat ontwikkelde vissen in plaats van kieuwen?

4. Waardoor gingen de reuze reptielen 250 miljoen jaar geleden dood?

Nederland heeft niet altijd op dezelfde plek gelegen: hoe zou dat kunnen? 

Het ontstaan van de aarde

De geologie doet onderzoek naar hoe:

• de aarde ontstaan is
  
• de aarde is samengesteld
  
• het leven zich heeft ontwikkeld
  

De geologische geschiedenis

De geologische tijdschaal wordt gebruikt om de geschiedenis van de aarde in te delen :

• een tijdperk begint/eindigt vaak met de komst van een nieuwe levensvorm

 

De perioden Carboon, Perm, Jura en Krijt zijn voor Nederland belangrijk:

• ontstaan van bodemlagen met grondstoffen die we nog steeds gebruiken
  

Maken

Samen lezen de tekst op blz 27 en 28.

Maak van 1.3 opdracht 1 t/m 5

Laat je werk zien en vraag om een nieuwe opdracht

Maken

woordzoeker 1.3

Deze les 1.3 deel 2

- Opening

- Lezen blz 27, 28 en 29

- Maken 1,2,3,4 en 5

- Theorie 1.3 fossiel en grondstoffen

- Opdrachten 1.3: 6, 7,  9 en 10

- Afronding

Leerdoelen

Hoe is de aarde ontstaan en hoe ontwikkelde het leven zich?

Belangrijke leerdoelen bij 1.3

Hoe ziet de geologische tijdschaal eruit en welke perioden waren belangrijk voor Nederland?

Hoe kun je de ontwikkeling van de aarde zien in fossielen en gesteenten?

Hoe zijn steenkool aardolie en aardgas ontstaan?

Aan de slag

- Opening

Lezen blz 27, 28 en 29

Maken 1, 2, 3, 4 en 5

Klaar? Ga verder met HW  opdrachten 1.3: 6, 8, 9 en 10

Deze les 1.3 deel 2

- Opening

- Theorie 1.3

- Maken 1.3 opdracht 

Afronding

Lesvragen

- Welke twee manieren  weten we iets over de omstandigheden vroeger van als we in de bodem kijken?

- Hoe ontstaan steenkool.

-Waar bestaat steenkool uit?

Fossielen en gesteenten (aantekening)

Hoe kunnen we iets te weten komen over de omstandigheden van vroeger?

• Fossielen: versteende overblijfselen van planten/dieren 

Bodem lagen

(aantekening)

Hoe kunnen we iets te weten komen over de omstandigheden van vroeger?

- Samenstelling van de verschillende bodemlagen.

Steenkool, aardolie en aardgas

Een energiebron of grondstof in de bodem die nuttig is voor de mens = een delfstof 

Er zitten 3 belangrijke energiebronnen in de Nederlandse ondergrond:

• Steenkool: ontstaat uit plantenresten door druk van nieuwe bodemlagen
  
• Aardolie: ontstaat uit plankton door de druk van nieuwe bodemlagen 
  
• Aardgas: ontstaat uit aardolie en steenkool die onder druk staan
  

Steenkool

https://schooltv.nl/video/popup/steenkool-een-fossiele-brandstof/

Aan de slag

Maken 1.3 opdracht 6, 9, 10

1.3 herhaling 1,2,3

-Quizlet oefenen

https://quizlet.com/nl/827367461/plein-m-kgt-2-flash-cards/?i=5di74r&x=1jqt

Lesvragen

- Welke twee manieren  weten we iets over de omstandigheden vroeger van als we in de bodem kijken?

- Hoe ontstaan steenkool.

-Waar bestaat steenkool uit?

Deze les 1.3 deel 3

- Opening

- Lezen Theorie 1.3 blz

- Maken 6, 9, 10

- 1.3 herhaling 1,2,3

- Aardgas met kijkvragen

-Lesvragen beantwoorden

Lesvragen

- Welke twee manieren  weten we iets over de omstandigheden vroeger van als we in de bodem kijken?

- Hoe ontstaan steenkool.

-Waar bestaat steenkool uit?

- Hoe ontstaat aardolie.

-Waar bestaat aardolie uit?

Het ontstaan van aardolie

In de zee leefden allerlei plantjes en diertjes, plankton.

Als plankton dood ging, zakte het naar de bodem. Zo ontstond er een dikke laag dood plankton.

Daar bovenop kwam zand en klei.  Deze laag drukte op de laag plankton. Daardoor veranderde het plankton langzaam in aardolie.

Opdrachten

Maken opdracht 6, 9 en 10 daarna de herhaling op blz. 32 opdracht 1 t/m 3.

 

SO 1.3 en 1.4 op 1 november

Kijkvragen

1. Hoe ontstaat aardgas?

2. Waardoor blijft aardgas in de bodem zitten?

3. Was de boer in Slochteren de rijkste man van Nederland?

4. Hoe komt het gas uit Slochteren in de rest van Nederland?

5. Noem twee redenen waarom je zuinig met gas zou moeten zijn.

Kijkvragen

1. Hoe ontstaat aardgas?

2. Waardoor blijft aardgas in de bodem zitten?

3. Was de boer in Slochteren de rijkste man van Nederland?

4. Hoe komt het gas uit Slochteren in de rest van Nederland?

5. Noem twee redenen waarom je zuinig met gas zou moeten zijn.

Lesvragen

- Welke twee manieren  weten we iets over de omstandigheden vroeger van als we in de bodem kijken?

- Hoe ontstaan steenkool.

-Waar bestaat steenkool uit?

- Hoe ontstaat aardolie.

-Waar bestaat aardolie uit?

Is het goed of slecht dat er geen gas meer uit de grond in Groningen komt.

Nederland heeft altijd op precies dezelfde plek gelegen.

1. Waar
2. Niet waar

Welk tijdperk was minder belangrijk voor de vorming van Nederland?

1. Perm
2. Krijt
3. Jura
4. Cambrium

Steenkool, aardolie en aardgas zijn voorbeelden van...

1. Delfstoffen
2. Fossielen
3. Energiebronnen
4. Tijdperken

Steenkool

Fossiel

Geologische 

tijdschaal

Aardolie