herhaling leesbegrippen mbo niv 4 lj 3

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 3

herhalen leesbegrippen

voorbereiden op het CE Lezen en Luisteren

Vragen bij PISA: wat kunnen onze 15-jarigen eigenlijk niet?

1. Wat is het onderwerp van deze tekst?
Het onderwerp formuleer je in een woord of woordgroep (géén hele zin).

2. Wat is de hoofdgedachte van deze tekst?
Oftewel: wat zegt de schrijver, in één hele zin, over dit onderwerp? Let op: formuleer je antwoord op zo’n manier dat het duidelijk is voor iemand die de tekst helemaal niet gelezen heeft.

3. Wat is het doel van deze tekst?

4. Welke tekstsoort is dit?

5. Op welke manier trekt de schrijver de aandacht in de inleiding?
(Bijvoorbeeld met een anekdote, een vraag, aankondigen van het onderwerp, etc.)

6. Waarmee sluit de schrijver af?
(Bijvoorbeeld met een samenvatting, een conclusie, een oproep, etc.)

Stappenplan Lezen

1. Verkennend (globaal) lezen (je activeert je hersenen)

2. Intensief (grondig) lezen (je stelt jezelf vragen tijdens het lezen, zoekt naar tekstverbanden, moeilijke woorden begrijpen) 

3. (Onder)zoekend lezen

=

teksten snel en goed begrijpen

Stappenplan intensief lezen

1. Lees de tekst verkennend:  bepaal tekstsoort en onderwerp
2. Lees de tekst globaal: bepaal tekststructuur, tekstdoel en hoofdgedachte
   
3. Lees de tekst intensief:

• aanwijzingen in de inleiding
  
• tekstverbanden tussen tekstdelen
  
• onbekende woorden en beeldspraak
  
• tabellen en diagrammen
  
• betrouwbaarheid
  
• evt. standpunt en argumentatie

globaal lezen 

Als je een tekst globaal leest, lees je delen van de tekst die je het meest vertellen over de inhoud van de tekst.

In grote lijnen.

De volgende onderdelen vertellen het meest over de inhoud:

• de inleiding 
• de eerste en laatste zin van elke alinea. 
• iedere alinea heeft een kernzin

tekstdoel en tekstopbouw

Tekstopbouw : inleiding-middenstuk/kern- slot 

Tekstdoelen:  wat wil de schrijver met de tekst?  

1. Amuseren 

2. informeren, beschouwen 

3.overtuigen/betogen 

4. Overhalen tot handelen

Zorg dat je ontdekt met welk doel de tekst geschreven is.

Sleepvraag: Sleep de juiste tekstsoort naar het juiste tekstdoel

amuseren

informeren

overtuigen

activeren

Uitleg deelonderwerpen

Deelonderwerpen zijn de verschillende delen van het onderwerp die in een tekst behandeld worden.

In het middenstuk kom je de deelonderwerpen tegen. Elk deelonderwerp staat in een nieuwe alinea. Soms staat er een tussenkopje boven de alinea, waaraan je kunt zien wat het deelonderwerp is. 

Tip: lees de eerste en laatste zin van de alinea om het deelonderwerp vast te stellen. 

Soorten tekstverbanden

1. Opsomming 
2. Toelichting of uitleg 
3. Tegenstelling 
4. Reden of verklaring 
5. Oorzaak EN gevolg 
6. Doel EN middel
7. Voorbeeld of bewijs 
8. Voorwaarde
9. Vergelijking 
10. Samenvatting of conclusie 

Betekenis

1. een bepaalde volgorde (kan ook in tijd)
2. opheldering
3. verschillende zaken tegenover elkaar 
4. het waarom (intern)
5. door het één, gebeurde het andere (extern)
6. doordat je het ‘middel’ gebruikt, kom je tot een bepaald doel
   
7. om iets te verduidelijken
8. iets dat nodig is of waarvan je eist dat het gebeurt, voordat iets anders gebeurt
9. naast elkaar bekijken: gelijkenis vaststellen
10. in het kort weergeven of een gevolgtrekking

Koppel het signaalwoord aan het juiste tekstverband.

Opsomming

Tegenstelling

Voorwaarde

Echter

Maar

Daarentegen

Bovendien

En

Als

Tenzij

Indien

Daarnaast

Ik neem altijd een boterham, een koekje en fruit mee. Ook een flesje drinken mag niet ontbreken.

1. vergelijking
2. opsomming
3. voorbeeld

Mandarijnen lijken soms op sinaasappels.

1. voorbeeld
2. samenvatting-conclusie
3. vergelijking

Mandarijnen zijn bijvoorbeeld vaak heel sappig, daardoor krijg je vieze handen.

1. voorbeeld
2. doel-middel
3. oorzaak-gevolg

Op school wil ik voor de les nog van alles doen, zoals even kletsen met mijn vriendin.

1. voorbeeld
2. voorwaarde
3. opsomming

verschil reden en oorzaak

Een reden heeft te maken met de menselijke wil of keuze.

• Er zijn veel goede redenen om te stoppen met roken. 
  (daarom/ omdat)

Een oorzaak heeft te maken met externe omstandigheden.

• Door een nog onbekende oorzaak had de trein vanmorgen
   vertraging. (doordat/ daardoor)

Zet de juiste tekstsoorten bij de juiste tekstdoelen.

Tekstdoel Informeren

Tekstdoel Overtuigen

Tekstdoel Instrueren

nieuwsbericht

Folder van dierenarts om je huisdier in te laten enten

ingezonden stuk over de onzin van vaccineren.

Recept voor oma's appeltaart. 

Artikel op website Voedingswijzer om elke dag fruit en groente te eten.

Spelhandleiding hoe je 'Yahtzee' moet spelen.

folder over verschillende workshops in het buurthuis.

Handleiding Ikea-kast

Om niet te laat te komen, ga ik altijd op tijd van huis.

1. oorzaak-gevolg
2. doel-middel
3. tijd

tekststructuur

in de inleiding  van een tekst ontdek je al snel welk doel de schrijver heeft en welke structuur je kunt verwachten: 

mening in inleiding?  betoog=overtuigen

vraag gesteld/probleem uitgelegd? schrijver zet je aan het denken=beschouwing/informeren

Tekststructuren

• Vraag-antwoordstructuur;              (beschouwen- informeren)
• Aspectenstructuur;                                 
• Verleden-heden-toekomststructuur;
• Verklaringstructuur;
• probleem-oplossingstructuur;
• Voor- en nadelenstructuur;
• Argumentatiestructuur.                    (overtuigen-betogen)

tekstopbouw en  tekststructuren

voorbeeld: betoog

inleiding- standpunt

middenstuk- argumenten

slot- herhaling standpunt

Voorbeeld: beschouwing

Inleiding - probleem

Middenstuk - mogelijke oplossingen

Slot - conclusie

Beschouwing

Informerend (en soms ook een beetje overtuigend). Belangrijkst: lezer aan het denken zetten.

'beschouwen' wil zeggen: bekijken, op een rijtje zetten.

Zoals: tijdsverloop, oorzaak-gevolg, meningen, argumenten, ...

Sleepvraag: 

Sleep de juiste inleiding naar de juiste tekststructuur

standpunt - argument structuur

beschrijvings-

structuur

probleem/

oplossing-

structuur

verklarings-

structuur

voor- en

nadelen-

structuur

inleiding:

stelling,

standpunt

inleiding:

onderwerp wordt genoemd

inleiding:

probleem

inleiding:

bepaald

verschijnsel

inleiding:

vraag

of 

stelling

Wat is het doel van de schrijver? 

Teksten zonder mening:                   Teksten met mening:

- Informatieve tekst =                         - Betogende tekst = 

informeren                                              overtuigen

- Instructieve tekst =                           - Beschouwende tekst =

hoe moet je een                                    verschillende invalshoeken, je 

instructie gebruiken?                         wordt aan het denken gezet

Kritisch lezen

Klopt de info wel? Check:

• hoe betrouwbaar is de bron?
• hoe deskundigheid is de auteur?
• hoe verouderd/actueel is de info?
• hoe objectief is de info? Gaat het om feiten of meningen?
• hoe compleet/eenzijdig is de info?

Kritisch lezen = info op waarde schatten en herkennen wat de schrijver doet in de tekst. 

Wat is zijn doel? 

Wat is hij aan het doen? 

Geeft hij zijn mening, geeft hij geldige argumenten, worden er drogredenen gebruikt, is hij aan het opsommen, geeft hij een tegenstelling, etc....

Kritisch lezen

Kritisch lezen

Kritisch lezen = intensief lezen,

maar je probeert ook een mening te vormen over de tekst. 

Stel daarbij de volgende vragen:

Is de informatie betrouwbaar? Kloppen de feiten? Wat is de bron?

Is de mening van de schrijver onderbouwd met argumenten? Zijn de argumenten overtuigend? 

Drogredenen: teksten met meningen

feit of mening?

Drogredenen zijn valse argumenten. Ze lijken logisch en overtuigend, maar zijn het niet. 

feit of mening?

Maar hoe weet je nu of iets een feit is of een mening?

Een feit is te controleren. 

Een mening is wat iemand vindt.

Drogredenen

Over welke onderdelen van het lezen wil je meer leren?