Par. 6.2 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

Leerdoel opschrijven

1. Wat was het leenstelsel?

Klaar? Lees "Het leenstelsel" op blz. 116. 

Studiewijzer

MEIVAKANTIE

09-10/05: Par. 6.2 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen

12/05: Par. 6.2 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen

16-17/05: SO par. 6.1 en 6.2

19/05:  Par. 6.3 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

23-24/05: Par. 6.3 De samenleving in de Vroege Middeleeuwen.

26/05: Par. 6.6 De Islam

30/05: Excursie

31/05: Par. 6.6 De Islam

02/06: Par. 6.7 Betrekking tussen moslims en christenen

(Pinksteren)

07/06: Par. 6.7 Betrekking tussen moslims en christenen

09/06: Oefenen TWT

13/06: START TOETSWEEK

Toetsweek 4

Par. 6.1, 6.2, 6.3, 6.6 en misschien 6.7 

Vandaag

1. Huiswerk bespreken

2. Uitleg par. 6.2

3. Opdrachten maken 

4. Afsluiten

1. Welke drie standen waren er in de middeleeuwen?

2. Wie waren:

- de horigen?

- de hoge en de lage edelen?

- de seculieren geestelijken?

- de regulieren geestelijken?

3. Hoe is de kerk machtig geworden?

Huiswerk nakijken

Werkboek, blz. 64, opdracht 3.

1. Wanneer begint en eindigde de Middeleeuwen?

2. Welke gemeenschappelijk kenmerken hadden de Germaanse volken?

3. Waardoor is Karel de Grote vooral bekend geworden? Noem drie punten.

4. Door welke drie oorzaken viel het rijk van Karel de Grote uiteen?

Leerdoelen

1. Wat is een domein?

2. Wat was het leenstelsel?

Het domein:

Een domein: dorp met omgeving en alles wat daarbij hoorde aan land en goederen. 

Een domein was eigendom van een grootgrondbezitter (een edelman, bisschop of abt van een klooster). ]

90% van de bevolking werkte op een domein als boer, landarbeider, ambachtsman of personeeel van de heer. 

De drie standen

In de middeleeuwen had je in de samenleving drie standen:

Geestelijken

Adel

Boeren

Elke groep heette  een stand. Letterlijk waar jij staat in de maatschappij, wat jouw plek is. 

Sleep de kenmerken naar de juiste standen

Eerste stand

Tweede stand

Derde stand

De geestelijken

De adel

De boeren

Moest vechten

Moest werken

Moest bidden

De horige

De boeren op het domein waren geen slaven

Maar weinig boeren waren echt vrij

Zo mochten ze bijvoorbeeld niet weg zonder toestemming

Deze halfvrije boeren noemen we horigen

Komt van het oude woord "ghehorich" wat gehoorzamen betekent. Horigen waren dus gehoorzaam (aan de heer)

Waarom horige worden?

De boeren kozen er vaak voor om horige te worden

Dit deden ze omdat het een onveilige en arme tijd was

De heer kon de boeren beschermen

In ruil daarvoor deden ze klusjes voor de heer: herendiensten

Hij had wapens en een burcht (kasteel)

De edelen

• Grondeigenaars, maar werkten daar zelf niet op.
• Leefden van de arbeid van de boeren.
• Bestuurders van de domeinen, spraken recht over hun onderdanen en voerden zo nodig oorlog.

• Hoger en lage adel 

Enkele hoge edelman beheerde honderden domeinen. Ze leefden in enige luxe. 

Beheerden één of enkele domeinen, woonden op een boerderij en hadden iets meer eten dan de horigen. Hadden inkomsten, maar de ridders onder hen hadden geld nodig voor hun militaire taak. 

Soorten geestelijken

De geestelijken waren een belangrijke middeleeuwse groep

De geestelijken waren verdeeld in twee soorten

- Seculiere geestelijken

- Reguliere geestelijken

Seculiere geestelijken

Seculiere geestelijken leven tussen de andere mensen

Zij geven leiding aan de geloofsgemeenschap

Seculiere geestelijken leiden dus de dienst in een kerk

Iedere kerk had de leiding over een parochie

Seculier komt van het Latijnse saeculum, wat "van de wereld" betekent. Seculiere geestelijken leven dus in de "gewone" wereld.

Een parochie is een kleine groep gelovigen (de leden van de kerk), ongeveer zo groot als een dorp

Lees Seculiere geestelijken (p. 103) of zoek op internet. Er waren verschillende soorten seculiere geestelijken. Geef in het schema aan hoe de macht verdeeld was.

Paus

Kardinaal

Aartsbisschop

Bisschop

Dorpspriester

Monniken en nonnen

Sommige christenen wilden zich volledig op God richten

Hiervoor zonderden zij zich af van de wereld

Deze monniken en nonnen leefden samen in een klooster

Hier konden zij hun leven aan God geven

Reguliere geestelijken

Deze monniken en nonnen waren reguliere geestelijken

In het klooster stond de abt of abdis aan het hoofd

Iedere monnik en non hoorde bij een bepaalde kloosterorde

Iedere kloosterorde heeft een eigen manier van God aanbidden

Monniken en nonnen leven volgens erg strenge regels, vandaar dus reguliere geestelijken

In het klooster

Als je in het klooster kwam hoorde je vaak dit:

Monniken hadden twee grote taken: bidden en werken

Bidden kon in stilte of in zang, zoals je hoort

Zij mogen geen of nauwelijks eigen bezittingen hebben. 

Zij mogen niet trouwen.

Zij moeten het hoofd van het klooster, de abt of abdis, altijd gehoorzamen. 

Machtige geestelijken

De geestelijken werden door meerdere redenen erg machtig:

Iedereen geloofde

In de middeleeuwen was vrijwel iedereen christelijk. In de kerk kon en een geestelijke de mensen dan ook veel vertellen en sterk beïnvloeden (hij had namelijk contact met God).

1

Leven na de dood

De geestelijken bereidden iedereen voor op een leven na de dood. Je moest dus wel doen wat de kerk zei, want anders kon het slecht met je aflopen.

2

Lezen en schrijven

Bijna alleen de geestelijken konden lezen en schrijven. Hierdoor hadden zij veel informatie (brieven) en kennis (boeken), waardoor koningen vaak hulp vroegen aan geestelijken. Daarnaast vertelden zij wat in de Bijbel stond, want mensen konden het zelf niet lezen.

3

Ban

De paus kon iedereen in de ban doen. Dan was je geen lid meer van de kerk en kwam je dus niet in de hemel. Veel mensen wilden de paus dus te vriend houden (onder andere met cadeautjes).

4

Rijkdom

De geestelijken hadden veel geld en konden zo veel betalen (schilderijen, beelden, gebouwen). Veel mensen waren afhankelijk van het werk dat de geestelijken hen gaven

5

De Kerk werd rijk

• Tiende
• Belasting om te trouwen of dopen
• Andere giften
• Kregen veel domeinen

Geld werden uitgegeven aan de bouw van kerken en kloosters. 

Kunstenaars kregen opdracht om godsdienstige onderwerpen uit te beelden. 

2. Expertgroepjes

• Stap 1: Je zit in een basisgroep. Elk leerling krijgt een nummer.
• Stap 2: Vorm een groep (bijv. leerling 1 gaat zitten bij groep 1).
• Stap 3: De groepen krijgen een stukje tekst. De groepen moeten gezamenlijk tot een uitkomst komen: hoe gaan jullie dit stukje presenteren aan je basisgroep? Iedereen moet het opschrijven!!!
• Stap 4: Groepjes komen weer bij elkaar en elk leerling presenteert zijn uitkomst.
• Stap 5: Klassikaal afsluiten

2. Expertgroepjes, par. 6.2

Groep 1: De meeste mensen leven op een domein, de vrije boeren en Horigen.

Groep 2: Edelen (de lage en hoge adel)

Groep 3: Het leenstelsel + de meeste koningen hadden weinig macht 

Groep 4: De geestelijken, regulieren geestelijken

Groep 5: De geestelijken, seculieren geestelijken

Groep 6: De grote invloed van de geestelijken 

Rondreizend bestuur

Het rijk van Karel de Grote was erg groot:

Om dit te besturen wilde hij overal in zijn rijk zijn.

Vaak stuurde hij een boodschapper, maar hij reisde zelf ook veel, maar het was te traag en nam veel tijd in beslag.

Er moest toch een betere manier zijn...

Het leenstelsel

Karel de Grote vroeg hulp aan de adel

Deze edelen mochten dan een stuk van het rijk besturen

Het gebied bleef van Karel, maar ze mochten het lenen

Dit noemen we het leenstelsel

Je kon graaf of hertog worden:

• Graaf: De baas in een klein gebied, een graafschap. Dit was minder belangrijk
• Hertog: De baas in een groot gebied, een hertogdom (bijvoorbeeld Brabant). Dit was erg belangrijk

McDonald's

Stel je voor dat je de baas bent van McDonald's. Dan heb je 37.000 restaurants in 120 landen.

Het is natuurlijk erg lastig om in al deze restaurants alles in je eentje te kunnen regelen.

Dus wat is nou een goede oplossing voor dit probleem?

Je laat een aantal mensen jou helpen! Je leent de restaurants aan 120 mensen die in hun land alles regelen! Zij mogen bijvoorbeeld kiezen wat er op het menu komt en hoe reclame wordt gemaakt. In ruil hiervoor moeten ze jou alleen maar een deel van het geld geven.

Dan zijn we bezig met het leenstelsel! 

De afspraken

De Leenheer

Houdt het gebied in bezit, maar leent het gebied aan iemand van adel.

De Leenman

Mag het gebied lenen en:

- Bestuurt het gebied

- Spreekt er recht

- Levert soldaten

- Mag inkomsten van het gebied houden

- Moet de leenheer trouw zijn

De persoon die een gebied uitleent

De persoon die een gebied leent

Bij wie hoort het?
Moet soldaten leveren

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag rechtspreken

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Leent het gebied uit

1. Leenheer
2. Leenman

Bij wie hoort het?
Mag de inkomsten van het gebied houden

1. Leenheer
2. Leenman

Probleem met leenstelsel

Veel leenmannen deden alsof het gebied hun bezit was

Soms gingen leenmannen het gebied opnieuw uitlenen

Op deze manier kreeg je achterleenmannen

Hierdoor hadden middeleeuwse koningen weinig macht

Zet de namen op de juiste plek

Leenheer

Leenman

Achterleenman

Leerdoelen antwoorden

1. Wat was het leenstelsel?

Opdracht

Stap 1: Lezen "Het leven op een domein" op blz. 114-115

Stap 2: Maak opdracht 6 in je boek, werkboek blz. 69

Stap 3: Bespreken

Zelfstandig, zachtjes overleggen is toegestaan. 

Tijd: 20 minuten

Wat heb je vandaag geleerd?

Na deze les voel ik me...

😒🙁😐🙂😃