2.1 Water tegenhouden en ruimte geven

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

§2.1 Water tegenhouden en ruimte geven

 2.1 Water tegenhouden en ruimte geven

Leerdoelen par. 2.1 

• Welke maatregelen heeft de Deltacommissie genomen en waarom?
  
• Welke maatregelen zijn genomen in het kader van Ruimte voor de Rivier en waarom?
  
• Welke maatregelen zijn genomen in het kader van de Maaswerken en waarom?

De twee bekendste overstromingen

• 1953: Watersnoodramp --> Deltacommissie en daarna Deltawerken

• Hoogwater 1993 en 1995 leidde bijna tot een ramp --> Deltaplan Grote Rivieren

- Het totale plan besloeg 148 km dijkversteviging

- Wet op de waterkering (2000): verbeteren 450 km rivierdijk

Dijken en uiterwaarden

Dijkverzwaring

Wat is het gevaar bij dijkverzwaringen?

De dijk zal uiteindelijk onder zijn eigen gewicht wegzakken in de slappe ondergrond.

Ruimte maken voor de rivier

• Vanaf 1995: Deltaplan Grote Rivieren en de Wet op de waterkering
• Niet meer dijkverzwaring, maar meer ruimte voor de rivier
• Idee uitgewerkt in programma Ruimte voor de Rivier
  
• Groot aantal maatregelen voor een aantrekkelijker rivierengebied: nevendoelen 

          - aanleg nieuwe natuurgebieden

          - versterken van de landbouw

          - ontwikkelen nieuwe recreatiemogelijkheden

          - verbetering infrastructuur

01:10

Wie werken er samen bij het maken van het beleid ruimte voor de rivier?

03:00

Welke ingrepen in de rivier passen bij het beleid ruimte voor de rivier?

01:10

Welke overstromingen vormden de aanleiding tot beleid ruimte voor de rivier?

1. 1933 en 1995
2. 1993 en 1995
3. 1944 en 1953
4. 1953 en 1994

Het grote plaatje

Binnen- en buitendijkse gebieden

Buitendijkse maatregelen

1. Rivierbedverruiming

2. Rivierbedverdieping

3. Uiterwaardvergraving

4. Nevengeul

5. Kribverlaging

6. Dijkverlegging

7. Obstakelverwijdering

Binnendijkse maatregelen

8. Retentiebekken

9. Noodoverloopgebied

Buitendijkse maatregelen

Uiterwaardvergraving

Het geheel of gedeeltelijk afgraven van de uiterwaard zodat er meer water in het winterbed past.

Nevengeul

Relatief kleine geul die min of meer evenwijdig aan de hoofdgeul loopt en die bij een gemiddelde waterstand en bij laagwater niet of nauwelijks water afvoert, maar die bij hoogwater de afvoercapaciteit van de rivier vergroot.

Verdieping van het zomerbed

Het uitbaggeren van het zomerbed is duur en doordat de rivier steeds nieuw slib aanvoert, helpt deze maatregel maar voor korte tijd.

Kribverlaging

Het verlagen van de kribben om bij hoogwater de opstuwing te verminderen.

Rivierbedverruiming

Het landinwaarts verplaatsen van de winterdijk om een grotere waterafvoer mogelijk te maken. Heet ook rivierbedverbreding.

Obstakelverwijdering

Verwijdering van een obstakel of begroeiing uit het rivierbed dat de waterafvoer belemmert.

Ruimte voor de rivier buitendijks

● Kribben in rivier veroorzaken opstuwing  nadeel bij hoogwater.

- verlaging kribben voor betere doorstroming van de rivier.

- bij verlaging kribben blijft functie behouden.

(het tegengaan van oevererosie)

Ruimte voor de rivier buitendijks

Vergraving van de uiterwaarden wordt gecombineerd met aanleg nieuwe natuurgebieden.

Verbreding rivieroevers bij hoog water een groter gebied onder water  groei van een ooibos (bostype dat langdurige overstromingen kan weerstaan).

Binnendijkse maatregelen

Retentiebekken

Een binnendijks omdijkt gebied waarin bij hoogwater tijdelijk water opgeslagen kan worden

Noodoverloopgebied: Polder Noordwaard in de Biesbosch

Aan het Nationaal Park De Biesbosch grenst de polder Noordwaard. Dit landbouwgebied is in de afgelopen jaren deels ontpolderd (figuur 2.28). Delen van dijken zijn afgegraven waardoor het gebied enkele keren per jaar onder water staat, vooral in de wintermaanden.

Hoogwatergeul

Zeer ingrijpend is de aanleg van een nieuwe rivierloop buiten het winterbed, dus in het binnendijkse land. Zo’n hoogwatergeul ligt tussen twee speciaal voor dit doel gebouwde hoge dijken of hogere gronden in en maakt alleen bij hoogwater deel uit van de rivier

Doel: regen- of rivierwater tijdelijk op te slaan of om nog meer ruimte aan het rivierwater te geven.

Deze maatregelen leiden ertoe dat de waterstand van de rivier lager wordt, zodat er minder druk op dijken komt te staan

Bergen = tijdelijke opslaan van water

Retentiebekken 

Langs de rivieren retentiebekken (meren) aanleggen 

Tijdelijke noodberging 

Noodoverloopgebieden

Aan de slag

Maak van §2.1 opdrachten 

2,3abd,4, 5

Programma van de les

• Terugblik
• Rijnconferentie
• Maaswerken
• Waterberging in Volkerak-Zoommeer
• Aan de slag
• Einde

Internationale samenwerking 

• Rijnconferentie 1972
• 5 Rijnoeverstaten (NL - DU - FR - LUX - ZW)
• Hoe kan Duitsland of Zwitserland een land als Nederland helpen?
  

 

Maaswerken

1. verkleinen overstromingsgevaar.

- het Maasdal is hierdoor beschermd tegen overstromingen die gemiddeld eens in de 250 jaar voorkomen.

2. verbeteren bevaarbaarheid voor grotere binnenschepen.

3.  versterken van natuur in en langs de Maas.

-De Grensmaas  een 45 km lang onbevaarbaar deel van de Maas krijgt meer ruimte 

1.100 ha ruimte voor nieuwe natuur.

Maar goed, wat gebeurde er in augustus 2021?

Een natuurlijkere Maas: meer natuur in en om de Maas.

Het project wordt medegefinancierd door de winning van zand en grind.

Project: Grensmaas

Wat is hier gebeurd?

En 

Hoe helpt dit Nederland veiliger te maken?

Het Volkerak-Zoommeer als bergingsgebied 

► Het grootste overstromingsrisico in Nederland ontstaat bij een combinatie van noordwesterstorm, springtij en een piekafvoer van rivieren.

- springtij  hogere stand van het zeewater dan normaal

- piekafvoer meer rivierwater dan normaal

● Als afvoeren van de Rijn en Maas tegelijkertijd heel hoog zijn kan het waterpeil in Hollands Diep en Haringvliet zeer sterk stijgen, omdat water niet meer weg kan stromen naar zee  Volkerak-Zoommeer wordt dan bergingsgebied.

Het Volkerak-Zoommeer als bergingsgebied 

De Haringvliet dam met de Haringvlietsluizen zijn belangrijk voor het Nederlandse watersysteem.

- Haringvlietdam dient als stormvloedkering.

- Haringvlietsluizen dienen om water af te voeren bij extreem hoogwater

Sluizen staan soms op een kier om trekvissen door te laten. Voorwaarde om sluizen te openen:

- voldoende aanvoer van zoet rivierwater

- er mag geen verzilting van de landbouw optreden

- drinkwatervoorziening mag niet in gevaar komen

Aan de slag

Maak van §2.1 opdrachten 6 t/m 8