4.4 Stoffen veranderen door ontleden

• Scheikunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

4.4 Stoffen veranderen door ontleden

Programma

Activiteit	Doel	Tijdsduur
-Huiswerk nakijken	Reflecteren op vorige leerdoelen	10 min
-Formatieve check		10 min
-Ontledingen	Nieuwe leerdoelen introduceren	20 min
-Verbindingen		10 min
-Oefenen	Nieuwe leerdoelen verwerken	30 min

Oefeningen nakijken

Ik loop langs om te controleren of je je spullen bij je hebt en of de oefeningen gemaakt zijn.

De antwoorden staan in het eerste tabblad van de Studiewijzer in Magister.

Reflecteren op vorige leerdoelen

Klik op de link om naar een nieuwe les te gaan, hierbij kan je zelf feedback geven op je leerdoelen:

Reflectie op 4.3 Reactievergelijkingen kloppend maken

Leerdoelen

Wat behandelen we vandaag?

• Je kunt drie typen ontledingsreacties noemen en aangeven welke soort energie er nodig is voor elk type.
  
• Je kunt voorbeelden geven van ontledingsreacties.
  
• Je kunt zuivere stoffen onderverdelen in ontleedbare stoffen en niet-ontleedbare stoffen.
  
• Je kunt op basis van de formule van een stof aangeven of deze een ontleedbare of niet-ontleedbare stof is.

Wat weten we nog van ontledingsreacties?

Ontledingsreactie

Ontledingsreactie gebeurt als er genoeg energie is en er geen zuurstof is.

Een ontledingsreactie heeft altijd:

• 1 beginstof
  
• 2 of meer reactieproducten
  

Reactieschema:

beginstof (fase) → reactieproducten (fase)

Voorbeeld:

Papier (s) → koolstof (s) + water (l) + witte rook (g)

Welke reacties zijn ontledingsreacties?
1. 4 C₃H₇NO₂ + 19 O₂ → 12 CO₂ + 14 H₂O + 2 N₂
2. 2 H₂S + 4 O₂ → 2 SO₂ + 4 H₂O
3. 2 NH₄Br → N₂ + 2 H₂ + Br₂
4. Fe₂O₃ + 3 C → 3 CO + 2 Fe
5. 6 CON₂H₄ → C₃N₆H₆ + 3 CO₂ + 6 NH₃

Ontledingsreacties

Ontledingsreacties:

Altijd één beginstof en twee of meer reactieproducten!

Drie manieren om stoffen te ontleden:

• met behulp van licht → fotolyse
  
• met behulp van warmte → thermolyse
  
• met behulp van elektrische energie → elektrolyse

Thermolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van hitte, noem je dit thermolyse.

Voorbeelden van thermolyse:

• aanbranden van je brood
  
• zwart vlees op de bbq
  
• ontleding van suiker
  

Elektrolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van elektrische energie, noem je dit elektrolyse.

Water ontleden met het toestel van Hoffman:

• Ontstaan waterstof en zuurstof
  
• Die stoffen kun je aantonen met een aantoningsreactie!
  
• waterstof aansteken = piepgeluid
  
• zuurstof + gloeiend houtje = feller gloeien
  

Fotolyse

Wanneer je stoffen gaat ontleden door middel van licht, noem je dit fotolyse.

Voorbeelden van fotolyse:

• Geel worden van oude foto’s
  
• ontleding waterstofperoxide

In de verbrandingsmotor van een raceauto reageert de brandstof met zuurstof uit de lucht. Door extra zuurstof toe te voegen kan de auto harder rijden. Deze extra zuurstof kan worden geleverd door lachgas (N2O). Lachgas wordt vloeibaar gemaakt en opgeslagen in een tank, die in de auto wordt bevestigd. Door op een knop te duwen, wordt lachgas vanuit de tank in de motor gebracht. Bij de hoge temperatuur in de motor ontleedt het lachgas vervolgens tot stikstof en zuurstof.

Geef de naam van het type ontleding dat plaatsvindt in de motor.

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Fotolyse
4. Geen idee

Geef de kloppende reactievergelijking voor de thermolyse van suiker (C₆H₁₂O₆) hierbij ontstaan koolstof (C), waterstof (H₂) en zuurstof (O₂).

Wat zijn verbindingen en enkelvoudige stoffen?

Alle stoffen op de wereld zijn ofwel mengsels ofwel zuiver.

Zuivere stoffen onder te verdelen in 2 groepen:

• Verbindingen (ontleedbare stoffen)
  
• Enkelvoudige stoffen (niet-ontleedbare stoffen)
  

Wat zijn verbindingen?

Verbindingen = moleculen die bestaan uit meerdere atomen

bijvoorbeeld: koolstofdioxide, water, glucose, methaan

Ontleedbaar = de verbinding is te breken in meerdere atomen.

Wat zijn enkelvoudige stoffen?

Enkelvoudige stof = stoffen die maar uit een enkel atoom bestaan.

Bijv.: alle metalen (Fe, Cu, Au) komen altijd maar als enkele atomen voor. Maar ook koolstof (C) komt vaak enkel voor.

Niet-ontleedbaar = niet af te breken in losse atomen.

Uitzonderingen

Er zijn 7 enkelvoudige stoffen die wel uit meerdere atomen bestaan.

Deze komen in de natuur altijd in paren voor, ze kunnen niet verder

ontleed worden.

Ezelsbruggetje:

Claartje Fietst Naar Haar Oma In Breda (2x)

Cl             F           N       H        O        I    Br

Zet de juiste stoffen bij de juiste term.

Verbindingen

Enkelvoudige stoffen

CH₄

Fe

C₆H₁₂O₆

Br₂

H₂O

C₂

Oefenen

We gaan nu gedifferentieerd oefenen met leerdoelen die passen bij deze paragraaf.

Elk leerdoel heeft makkelijke, gemiddelde en moeilijke opgaven. Aan jou zelf nu de taak om te bepalen op welk niveau jij de oefeningen wilt maken.

Let op! Om de leerdoelen echt goed te beheersen moet je in staat zijn om de moeilijke oefeningen goed te maken.

Oefeningen

Wie?	Zelfstandig of duo's in rust.
Wat?
Hoe?	Vragen op Chromebook, antwoorden op papier.
Hulp?	Docent
Tijd?	Tot 5 minuten voor eindtijd.
Uitkomst?	Je beheerst de gestelde leerdoelen.
Klaar?	Huiswerk: Hoofdstuk 4 paragraaf 4: 1 t/m 12

Differentiatie oefeningen hoofdstuk 4 paragraaf 4.

Welke leerdoelen beheers je nu?

Deze leerdoelen beheers ik nu al

Deze leerdoelen beheers ik nog niet. Dus ga ik hier nog mee verder oefenen/lezen. Anders vraag ik hulp aan de docent.

Je kunt drie typen ontledingsreacties noemen en aangeven welke soort energie er nodig is voor elk type.

Je kunt zuivere stoffen onderverdelen in ontleedbare stoffen en niet-ontleedbare stoffen.

Je kunt op basis van de formule van een stof aangeven of deze een ontleedbare of niet-ontleedbare stof is.

Je kunt voorbeelden geven van ontledingsreacties.