3.2 en 3.3 Hofstelsel en feodalisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

Leerdoelen tijdvak 3

Je kunt uitleggen:

• wat het hofstelsel inhoudt 
• wat het feodale stelsel inhoudt 
• hoe het christendom en de islam zich verspreidden door Europa 
  
  

Je leert:

• hoe je moet werken met bronnen
• hoe je de Kenmerkende Aspecten moet toepassen 

De vernietiging van een Rijk door Thomas Cole (1801-1841) 

Het West-Romeinse Rijk valt

476

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het vierde deel van de serie heet Destruction, en lijkt op de inval van Rome door de Vandalen. 

Een dreigende lucht met donkere wolken.

Een gebroken schild

Van een standbeeld ontbreekt het hoofd

Een vrouw wordt in het water gegooid

Een noodbrug die op instorten staat

Een vernielde brug.

Een paleis staat in brand: je ziet de vlammen

De Middeleeuwen 

Tijdvak 3 en 4 staan ook wel bekend als de Middeleeuwen, omdat

• Deze periode tussen twee 'beschaafde' perioden invalt: Het Romeinse Rijk en de Renaissance (tijdvak 5) 
• De term is rond 1600 bedacht om de overgang naar hun 'nieuwe, mooie en beschaafde' periode te karakteriseren. 
• Tijdvak 3: De Vroege Middeleeuwen (500-1000)
  
• Tijdvak 4: De Late Middeleeuwen (1000-1500)
• De vraag is: was deze periode zo 'barbaars' en onbelangrijk als later werd gedacht? 

Opdracht (15 min.)

De klas wordt in drieën verdeeld: links, midden en rechts. 

1. Links: brengt in tweetallen in kaart wat de economische situatie (wat zijn de middelen van bestaan) en de sociale situatie (hoe zijn de verhoudingen in de bevolking) aan het eind van de Romeinse tijd in Europa. 
   
2. Het midden: brengt in tweetallen in kaart wat de politieke situatie (hoe was de macht verdeeld) was aan het eind van de Romeinse tijd in Europa. 
3. Rechts: brengt in tweetallen in kaart wat de culturele situatie (wat waren de gewoonten, gebruiken en geloven van mensen) was aan het eind van de Romeinse Tijd in Europa. 

• Hiervoor gebruiken jullie respectievelijk paragraaf 3.2 (hofstelsel en horigheid), 3.3 (het feodale stelsel) en 3.4 (christendom in Europa) 

Maken (oude boek) 

Introductieopdrachten (blz 29)
Opdracht 3, 5, 8 

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je:

• uitleggen hoe in West-Europa een landbouwsamenleving in plaats kwam van de landbouwstedelijke samenleving en
• uitleggen wat de horigheid inhoudt

Horigheid

In de 4e eeuw kregen boeren bescherming bij grootgrondbezitters. 

• In ruil daarvoor gingen ze erfelijke verplichtingen aan. Zo ontstonden in de nadagen van het Romeinse rijk verschillende nieuwe groepen:
• Horigen: halfvrije boeren. 
• Lage en hoge adel met erfelijke voorrechten. 

(De lijfeigenen (slaven) gingen ook bij de  horigen horen).  

Hofstelsel

Hofstelsel 

Het hofstelsel is dus een economisch en sociaal systeem

Maken paragraaf 3.2

Voor iedereen: 1, 2, 3, 7, 9 t/m 11

Verdiepende opdrachten: 13, 14, 15 

Theorie

Domein: landgoed van de heer of klooster waaraan horigen zijn gebonden. 

Vroonland: Deel van het domein waar de heer woont.

Hofstelsel: Systeem waarbij ene deel van domein door de heer wordt gebruikt en het andere wordt geleend aan horige boeren.

3.3 Het feodale stelsel

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je:

• uitleggen welke politieke problemen volgden op de val van het West-Romeinse Rijk
• uitleggen wat het Leenstelsel/feodalisme inhoudt en

Hoe ga je na het einde van het West-Romeinse Rijk je koninkrijk besturen?

l

Feodalisme

• Karel de Grote stelde het leenstelsel in
• De leenheer (=koning) leent gebieden uit aan leenmannen (=graven, hertogen, de adel). 
• De leenman legt een eed af bij de koning
• Leenmannen voeren in hun gebied het bestuur, spraken recht en verdedigen dit gebied. 

Nadelen van feodalisme 

• Leenmannen zagen hun grond steeds meer als erfelijk, 
• verhouding koning - leenman werd steeds minder persoonlijk
• Leenstelsel 'slechts' gebaseerd op trouw

Dus hoe was in de Middeleeuwen de macht verdeeld? 

De Middeleeuwse samenleving was een standensamenleving. Een stand = een groep met een vaste sociale positie. 

• Eerste stand: de Geestelijken, de mensen die in dienst zijn van de kerk. (bidden)

• Tweede stand: Edelen: de koning, leenmannen en sommige ridders. Besturen, rechtspreken en verdedigen van het gebied. (vechten)

• Derde stand: de rest van de bevolking: vooral boeren, zij zorgen voor het voedsel. (werken)

Feodale Stelsel

Het feodale stelsel is dus een politiek systeem, want het heeft betrekking op het bestuur van een rijk

Opdrachten

1. Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen het hofstelsel en feodalisme?

2. Welke factoren hebben bijgedragen aan het ontstaan van het feodalisme? Schrijf ze op in chronologische volgorde

3. Waardoor was het feodalisme een succes voor de Frankische vorsten?
4. Hoe werkt het feodaal stelsel? Maak er een tekening van in je schrift. 

5. Maak paragraaf 3.3 (blz. 31) opdr. 13 + 14

Verspreiding christendom en islam

Verspreiding christendom

Kenmerkend aspect: De verspreiding van het christendom in heel Europa

Clovis wordt gedoopt (496)

Missionarissen

Hoe de christelijke en Germaanse gebruiken samensmolten.

Bijvoorbeeld: 

• Kerstmis en het midwinterfeest
• Mariabeeld/kapel bij eik

Verspreiding islam

Kenmerkend aspect: Het ontstaan en de verspreiding van de islam

Nieuw geloof 

(7e eeuw)

• Mohammed, profeet
• voortbouwen op geschriften van joden, christenen en lokale religies
• Koran

Verspreiding Islam

Geleidelijk verspreidde de islam zich tot aan: 

1. Afrika
2. Bangladesh 
3. Indonesië

In 1453 veroverde de moslims Constantinopel , waarmee het Byzantijnse rijk viel. 

Strijd in Spanje/Portugal en het 'Heilige Land'

• Reconquista
• Kruistochten