Thema Gedrag 3A

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Thema Gedrag

Alles over gedrag bij mens en dier

Gedrag

Wat is gedrag?

• Respons: reactie op de prikkel.
  
• Ethologie: studie naar gedrag.
• Etholoog: iemand die gedrag bestudeert.
• Ethogram: beschrijvingen van handelingen.
• Protocol: Opsomming van de handelingen tijdens het onderzoek.

Gedragsonderzoek

Gedrag in kaart brengen

• Ethogram - kwalificeren = wat doet het dier
• Protocol - kwantificeren = hoe vaak doet het dier iets

Gedragsketen

Signalen, supranormale en sleutelprikkels

Welk gedrag hoef je niet te leren?

• Baby's en jonge dieren kunnen meteen nadat ze geboren zijn als zuigen. Dit is aangeboren gedrag.

• Aangeboren gedrag bestaat uit:

1. Reflexen: zoals de zuig- en slikreflex.
2. Erfelijk gedrag of instinctief gedrag: zoals het spergedrag bij vogels.

Dankzij aangeboren gedrag kunnen jonge dieren meteen na de geboorte overleven.

Manieren van leren

Inprenten

• In de eerste weken leren jonge dieren en baby's wie hun ouders zijn.

• Baby's herkennen binnen 2 dagen de geur van hun moeder.

• Een jonge eend dat uit zijn ei komt, leert direct de vorm en geluiden van zijn moeder herkennen.

0

Gewennen

• Mensen en dieren leren om niet op alle prikkels te reageren.

• Vogels leren bijvoorbeeld dat vogelverschrikkers geen gevaar vormen. Ze zullen er dan niet meer op reageren.

Trial and error

• Leren met 'vallen en opstaan'.

• Door uitproberen leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is.

• Trial and error heet ook wel proefondervindelijk leren.

• In het plaatje hiernaast zie je ook een voorbeeld van trial and error.

0

Imiteren

• Leren door nadoen.

• Hiernaast zie je dat welpen leren drinken door hun moeder na te doen.

• Zo leren kinderen bijvoorbeeld met bestek eten. En leren vogels vliegen.

Inzichtelijk leren

• Leren door nadenken.

• Dieren en mensen bedenken in hun hoofd hoe ze een probleem moeten oplossen.

• De kraai hiernaast vult de vaas met stenen, zodat het water omhoog komt. Als het water hoog genoeg komt kan hij drinken.

0

Conditioneren

• Leren door een verband te leggen tussen het gedrag en het gevolg daarvan.

• De hond hiernaast heeft geleerd dat hij een beloning krijgt wanneer hij een trucje laat zien (op zijn achterpoten zitten), wanneer de baas dit vraagt.

• Gedrag: op zijn achterpoten zitten.
  Gevolg: Beloning (snoepje en vriendelijke woorden).

0

Waarom moet je oefenen?

• Als je iets leert, ontstaan er nieuwe verbindingen tussen de zenuwcellen in de hersenen.

• Als je iets leert, kun je het meestal niet meteen goed. Je moet daarvoor oefenen.

• Door te oefenen maak je de verbindingen tussen de zenuwcellen sterker.

Hoe wordt gedrag veroorzaakt

• Erfelijke factoren (nature)
  
• Aangeleerd (nurture)

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Baltsgedrag
• Broedzorg
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  

Gedrag bij de mens

• Veel menselijk gedrag is ontstaan door leerprocessen.
  
• Verbalen en non-verbale communicatie
• Normen en waarden
• Rolpatronen
  

Normen en waarden

• Mensen hebben beter ontwikkelde grote hersenen dan de meeste diersoorten. Hierdoor kunnen mensen nadenken over hun gedrag en hierover oordelen: goed of slecht.

• Mensen hebben normen en waarden voor hun gedrag ontwikkeld.

• Waarden geven aan wat mensen belangrijk vinden. Normen zijn de gedragsregels die bij een waarde horen.

• Je leert wat er van jou verwacht wordt in het gezin, op school en later in de maatschappij.

Rolpatronen

• Bij mensen is er ook altijd een bepaald rolpatroon.

• Dit zijn alle gedragingen die bij een rol horen. Bijvoorbeeld de rol van ouder, docent of kind.

https:

Wat is ethologie?

1. Het bestuderen van gedrag
2. Het beïnvloeden van gedrag
3. Het gedrag van dieren veranderen
4. Het gedrag van mensen veranderen

Slapen is gedrag?

1. Ja
2. Nee

Als gedrag ontstaat door te leren is dat aangeboren gedrag

1. Juist
2. Onjuist

Een baby zuigt melk bij de moeder. Dit is ...?

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

Een hond die op commando een poot geeft. Dit is ...?

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

... is gedrag waarmee dieren een partner lokken en versieren.

1. Dreiggedrag
2. Omgericht gedrag
3. intimideren
4. Baltsgedrag

Hoe noem je een klein stukje gedrag?

1. Gedragje
2. Handeling

Welk orgaanstelsel bestuurt ons gedrag?

1. Beenderstelsel
2. Spierstelsel
3. Zenuwstelsel
4. Scheidingsstelsel

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Gedrag wordt veroorzaakt door?

1. inwendige prikkers
2. uitwendige prikkels
3. zowel inwendig als uitwendige prikkels

Een prikkel dat altijd voor gedrag zorgt noemen wij een ......

1. Noodzakelijke prikkel
2. Sleutelprikkel
3. Reactie prikkel
4. Overlevingsprikkel

Dit gedrag komt tot stand door

1. inwendige prikkels
2. uitwendige prikkels
3. beide antwoorden zijn juist
4. beide antwoorden zijn omjuist

Wat is een protocol?

1. Je schrijft op wat je van het gedrag vindt
2. Een lijst waarop je kunt zien welke gedragshandelingen voorkomen bij één dier
3. Je schrijft op wat het dier doet
4. Een lijst waarop je kunt zien hoe vaak een gedragshandeling voorkomt bij alle dieren van één soort

https: