Samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Nederlands

Aan elkaar of los?

Samenstellingen

Mijn kleinkind is geen klein kind.

Hoofdregel

• Een samenstelling is een combinatie van zelfstandige woorden.
  

           - boek + deel = boekdeel

           - brand + weren + man = brandweerman

• Samenstellingen worden aaneen geschreven
  

           - informatie + distributie + systeem = informatiedistributiesysteem

           - elektriciteitsproductiemaatschappij

         

Welke woorden schrijf ik aan elkaar?

• Samenstellingen: rugzak, rugzaktoerisme, rugzaktoerismecriminaliteit.
• Woorden met er-, hier-, daar- en waar- plus voorzetsel: daarover, erin, daarnaast, waarmee.
• Getallen tot en met duizend: tweeëndertig, zevenhonderdvijftig. 

belangrijk hulpmiddel   !!

• zolang je het woord zonder problemen kunt lezen, schrijf je het aan elkaar.
• Bij zg. klinkerbotsing gebruik je een koppelteken: zoals bij combinaties van klinkers die bestaan, eu, ui, ei, ou, au, ee, ij, 

Skijack?           Dus ski-jack

stageuren?     Dus stage-uren

Politieinzet?   Dus politie-inzet

Het koppelteken in samenstellingen

Wanneer gebruik je het liggende streepje tussen woorden?

• Voorvoegsels: niet-, non-, bijna-, oud-, ex-, aspirant-, adjunct-,chef-, stagiair-, collega-: 
  Ex-echtgenote, adjunct-directeur, leerling-verpleegkundige.
  
  
• Voor de uitspraak: hbo-opleiding, gala-avond, zee-egel.

Het koppelteken in samenstellingen

• samenstellingen met 'gelijkwaardige' delen: het rood-wit-blauw, president-directeur.
• 
  
• Deel van de samenstelling bestaat uit naam, letters, cijfers of tekens: 
• A4-papier, het #-teken, de vmbo-leerling.
• 
  
• Aardrijkskundige namen:
  Zuid-Nederland, Centraal-Europa
  
• 
  
• Vaste combinatie: kant-en-klaarmaaltijd

Aan elkaar of los?

1. bananen schil
2. bananenschil

Wel of geen koppelteken?

1. politieagent
2. politie-agent

Wel of geen koppelteken?

1. minimuminkomen
2. minimum-inkomen

Bij welk woord hoort geen koppelteken?

1. maximum-snelheid
2. ski-jas
3. chocolade-ijs
4. ex-directeur

Welke is goed?

1. paraplu inspectie
2. parapluinspectie
3. paraplu-inspectie

Tussen-n in samenstellingen

Je schrijft een tussen-n als:

• Het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord is én
• Het zelfstandig naamwoord alleen een meervoudsvorm op --en heeft. 

Tussen-n in samenstellingen

Je schrijft geen tussen-n als:

• het eerste woord zowel een meervoud op -en als -es kent!
• zoals bij secretaresse, groente, linde etc.
• Het wordt dan dus groentesoep!

asperge + soep

1. aspergensoep
2. aspergesoep

asperges = meervoud

fiets + rek

1. fietserek
2. fietsenrek

zon + bril

1. zonnebril
2. zonnenbril

Uitzondering

Als het eerste deel iets unieks is

zonnebril - maneschijn

Als het eerste deel geen meervoud heeft 

rijstepap

Als het eerste deel een versterkend woord is

reuzegoed, beresterk, apetrots

Of vaste uitdrukking zoals bullebak, schattebout.

horloge + maker

1. horlogemaker
2. horlogenmaker

Welk woord is juist?

1. berensterk
2. sterrehemel
3. vitaminepil
4. lampekap

Maken motile

Algemene spelling: aaneenschrijven van woorden

Opdracht 1-2-3

Maak de juiste samenstelling.
station + plein

De tussen-s in samenstellingen

Je schrijft een tussen-s wanneer je hem hoort:

• stationsplein
• tijdsverschil

Dorpstraat of Dorpsstraat?

1. Vervang het woord aan de rechterkant door een woord dat niet begint met een -s. Bijv. dorp + plein
2. Hoor je nu een tussen-s? -> Dorpsplein
3. Als je de tussen-s hoorde: Dorpsstraat. 

Maak de samenstelling:
verkeer + bord

Maak de samenstelling:
verkeer + situatie