2.1 sociale ongelijkheid

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 2: 'de samenleving en verschillen'

Sociale ongelijkheid

Vandaag

• Verhouding
• Sociale ongelijkheid
• Opdrachten

Verhouding

Verhouding verwijst naar de wijze waarop mensen zich van elkaar onderscheiden en tot elkaar verhouden en de manier waarop samenlevingen in sociale zin vormgeven aan deze verschillen. Het verwijst ook naar onderlinge betrekkingen tussen staten.

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid is een situatie waarin verschillen tussen mensen, al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en die leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaarde zaken, van waardering en behandeling.

Sociale ongelijkheid en discriminatie

• Discriminatie is ongelijke behandeling in gelijke gevallen
• Niet bij alle vormen van sociale ongelijkheid is sprake van discriminatie

Soorten sociale ongelijkheid

1.  economische hulpbronnen

Geld & bezit

 

2. Sociale hulpbronnen 

Netwerk & connecties

3.  symbolische hulpbronnen

Status, aanzien en talent

4.  politieke hulpbronnen

Macht en gezag 

Sociale stratificatie

De verdeling van de maatschappij in groepen aan de hand van de maatschappelijke positie. 

Tussen deze groepen bestaat sociale ongelijkheid

Maatschappelijke ladder

Indeling op basis van bezit, macht en aanzien.

Sociaaleconomische positie

Plek in samenleving op basis van inkomen.

Welke beroepen worden meer en welke beroepen worden minder gewaardeerd?

Beroepen- en functiesegregatie

Sommige beroepen worden gezien als typisch vrouwelijk en andere als typisch mannelijk. Ook bij functies zien we traditionele opvattingen. 

Glazen plafond

Een onzichtbare barrière waardoor vrouwen maar beperkt kunnen klimmen op de maatschappelijke ladder. Hierdoor is het voor vrouwen lastiger om hogere posities te bereiken.

Sociale mobiliteit

de mogelijkheid om te stijgen of te dalen op de maatschappelijke ladder

Positietoewijzing

Als je er zelf geen invloed op hebt om hoger op de maatschappelijke ladder te komen.

Positieverwerving

Wat mensen zelf doen om hoger/lager op de maatschappelijke ladder te komen.

Open- en gesloten samenlevingen

Weinig mogelijkheden tot mobilisatie noemen we een gesloten samenleving

veel mogelijkheden tot mobilisatie noemen we een open samenleving

Aan de slag!

Maak de volgende opdrachten uit het werkboek:

• Opdracht 1 blz. 28
• Opdracht 2 blz. 29
• Opdracht 3 blz. 29 

Kapitaal en positieverwerving

Kapitaal kan een middel zijn om een betere maatschappelijke positie te verwerven.

Er zijn 3 soorten kapitaal: 

1. Economisch: bezit of inkomen

2. Sociaal: connecties, netwerken, mate van respect.

3. Cultureel: culturele competenties zoals kennis, houdingen, opvattingen en smaak die kenmerkend zijn voor hoge posities.

Omgevingsfactoren

1. Europeanisering en globalisering

2. Informatisering en digitalisering

3. Veranderende man-vrouw veranderingen

4. Stijging van het opleidingsniveau

5. Ontwikkeling van de postindustriële samenleving

Een aantal veranderingen zijn van toepassing op de sociale (on)gelijkheid: 

Benadruk dat sommige groepen profiteren van deze ontwikkelingen en anderen er juist nadeel van ondervinden, bijvoorbeeld in het geval van een  vrouwenquotum.

Onderwijs

Wat valt je op in de grafiek?

Het lager onderwijs bestaat voor het grootste deel uit leerlingen met:

Het lager onderwijs bestaat voor het grootste deel uit leerlingen met:

1. Nederlandse achtergrond
2. Westerse migratie achtergrond
3. Niet-westerse migratieachtergrond

Werk

Achtergrond	Betaald werk	Werkloos
Nederland	97,5%	2,5%
Westers	95,7%	4,3%
Niet-Westers	92,4%	7,6%

Wat valt je op in de tabel? 

Welke conclusie trek je hieruit?

Welke conclusie trek je hieruit?

Er is sprake van sociale ongelijkheid. Verschillen tussen mensen hebben gevolgen voor hun kansen in de samenleving.  Mensen met een niet-westerse achtergrond doen het binnen het onderwijs minder goed. Binnen het werkleven zijn mensen met een niet-westerse achtergrond vaker werkloos. 

Sociale ongelijkheid?
Jort (15): ‘Ik ben niet geselecteerd voor het talententeam in de regio.
Volgens de trainer ben ik niet lang genoeg. Zo word ik nooit profbasketballer.’

Sociale ongelijkheid? 

Jort (15): ‘Ik ben niet geselecteerd voor het talententeam in de regio. Volgens de trainer ben ik niet lang genoeg. Zo word ik nooit profbasketballer.’

1. Wel
2. Niet

Sociale ongelijkheid?
Lotte (25): ‘Het bedrijf heeft de baan niet aan mij gegeven maar aan een man.
Waarschijnlijk omdat het bedrijf denkt dat ik snel moeder wil worden en met verlof ga.’

Sociale ongelijkheid? 

Lotte (25): ‘Het bedrijf heeft de baan niet aan mij gegeven maar aan een man. Waarschijnlijk omdat het bedrijf denkt dat ik snel moeder wil worden en met verlof ga.’

1. Wel
2. Niet

Sociale ongelijkheid?
Alisa (27): ‘Ik heb mijn mbo-opleiding nooit afgemaakt.
Daardoor is het lastig voor mij om een baan te vinden.’

Sociale ongelijkheid? 

Alisa (27): ‘Ik heb mijn mbo-opleiding nooit afgemaakt. Daardoor is het lastig voor mij om een baan te vinden.’

1. Wel
2. Niet

De overheid stelt opvang vóór schooltijd verplicht voor kinderen
met een taalachterstand.

De overheid stelt opvang vóór schooltijd verplicht voor kinderen met een taalachterstand.

1. Positietoewijzing
2. Positieverwerving

Invloed van buitenaf. 

Efekan heeft een migratieachtergrond en volgt 2 studies. Hij
heeft zo het gevoel dat hij een betere kans op een baan heeft
dan zijn zus, die dat niet doet.

Efekan heeft een migratieachtergrond en volgt 2 studies. Hij
heeft zo het gevoel dat hij een betere kans op een baan heeft dan zijn zus, die dat niet doet.

1. Positietoewijzing
2. Positieverwerving

De overheid maakt een wet die discriminatie tegen moet gaan.

De overheid maakt een wet die discriminatie tegen moet gaan.

1. Positietoewijzing
2. Positieverwerving

Invloed van buitenaf. 

Iris gaat als eerste van haar familie naar de universiteit. Is hier sprake van sociale mobiliteit?

Iris gaat als eerste van haar familie naar de universiteit. Is hier sprake van sociale mobiliteit?

1. Nee, het gaat hier niet om sociale mobiliteit
2. Ja, via het proces van positietoewijzing
3. Ja, via het proces van positieverwerving
4. Ja, zowel via het proces van positietoewijzing als van positieverwerving

3 soorten kapitaal

Kansen worden groter wanneer iemand kapitaal heeft. Er zijn drie soorten:

• economisch kapitaal; (financieel) bezit of hoog inkomen
• sociaal kapitaal; connecties, netwerken, etc.
• cultureel kapitaal; culturele competenties, kennis, houdingen, opvattingen en smaak die passen bij hoge sociale posities

pagina 51

Elitecultuur

Mensen met meer bezit, macht en aanzien.

Massacultuur

Mensen met minder bezit, macht en aanzien.