Bloed en afweer

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Bloed en

afweer

Inhoud les

Deze week:

• Terugblik circulatiestelsel 
• Samenstelling van bloed, aanmaak en afbraak

Volgende week:

• Afweer 

Maar eerst: hoe was je vakantie?

Terugblik circulatiestelsel 

Linker ventrikel

Rechter ventrikel

Linker atrium

Rechter atrium

Rechter longslagader

Linker longsagader

Rechter longader

Linker longader

Onderste holle ader

Bovenste holle ader

Aorta

Wat is de functie van hartkleppen?

1. Verder duwen van het bloed
2. Scheiden van zuurstofrijk en zuurstofarm bloed
3. Zorgen dat bloed niet terug kan stromen
4. Regelen van de stroomsnelheid van het bloed

Wat is de rol van de aders in het vaatstelsel?

1. Het zuiveren van bloed.
2. Het transporteren van bloed terug naar het hart.
3. Het transporteren van het bloed van het hart naar de rest van het lichaam.

Wat zijn de kransslagaders?

1. Bloedvaten met zuurstofrijk bloed in de huid.
2. Bloedvaten met zuurstofrijk bloed op het hart.
3. Bloedvaten met zuurstofarm bloed in de buikholte.
4. Bloedvaten met zuurstofarm bloed in de schedelholte.

Samenstelling van bloed, aanmaak en afbraak

Wat is de functie van bloed?

Wat is de functie van bloed?

Het bloed transporteert zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen door het lichaam.

Daarnaast heeft bloed een rol bij de temperatuurregulatie van het lichaam en het op peil houden van de zuurgraad (pH). Ook speelt het bloed een belangrijke rol in de afweer en bij de bloedstolling.

Bloed bestaat uit:

• Bloedcellen (45%)
• Bloedplasma (55%) 

Bloedcellen zijn:

• Rode bloedcellen
• Witte bloedcellen
• Bloedplaatjes

Een volwassenen heeft gemiddeld 4 - 6 liter bloed in het lichaam. 

Bloed is HET transportmiddel van ons lichaam. 

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Bloedplaatjes

Leukocyten

Trombocyten

Erytrocyten

Samenstelling van bloed

Plasma bestaat voor 90% uit water.

De rest bestaat uit opgeloste stoffen:

• Eiwitten
• Elektrolyten
• Voedingsstoffen
• Afvalstoffen

Aanmaak bloedcellen

• De bloedcellen zijn erytrocyten, de leukocyten
  en de trombocyten.
  
• Per seconde worden er een milioen
  nieuwe bloedcellen aangemaakt. 
• Deze aanmaak vind plaats in
  het rode beenmerg 
• Bloedcelvorming -> hematopoëse

Afbraak bloedcellen 

Bloedcellen worden afgebroken in de milt en de lever. 

• De milt breekt rode bloedcellen af
• Hierbij komt hemoglobine vrij.
• De milt zet de vrijgekomen HB om in bilirubine (dat giftig is)

de milt breekt rode bloedcellen af en zet hemoglobine om in bilirubine (dat giftig is)

Afbraak bloedcellen

• de lever maakt bilirubine onschadelijk 
• bilirubine wordt uitgescheiden via de nieren (in de urine), via gal en de darmen (in de ontlasting)

de lever detoxt het giftige bilirubine door het te koppelen aan eiwit, waarna het wordt uitgescheiden via urine of (gal en) ontlasting

Rode bloedcellen

• Vervoeren zuurstof en koolstofdioxide door je lichaam
• Meeste bloedcellen in lichaam zijn erytrocyten.
• Erytrocyten zijn voor 1/3 gevuld met het eiwit hemoglobine
• Zuurstof hecht vast aan hemoglobine
• Om Hemoglobine te maken is ijzer nodig.
• Hemaglobine zorgt voor de rode kleur.

Witte bloedcellen

Bestrijden ziekteverwekkers

• Witte bloedcellen type 1, granulocyten: Eten de ziekteverwekkers op
• Witte bloedcellen type 2, lymfocyten: Maken afweerstoffen (antistoffen)
• Hierover volgende week meer! 

Trombocyten

• Zorgen dat wondjes dichtgaan
• Bloedstolling (hemostase)

Bloedstolling

Door bloedstolling  verlies je zo min mogelijk bloed bij een kapot vat.

Hierbij spelen een rol...

• het bloedvat in kwestie
• bloedplaatjes (trombocyten)
• stollingseiwitten in plasma

• het bloedvat vernauwt (vasoconstrictie)

• hierdoor wordt het bloedverlies beperkt.

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 1

Help...!

Ik heb een gat in mijn bloedvat.....

Aggregatie: trombocyten hechten zich aan elkaar aan de wondranden onder invloed van een stollingsfactor (Von Willebrand). Het bloed klontert en vormt een trombocytenprop. 

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 2

Coagulatie: de vorming van een bloedstolsel

Uit de kapotte trombocyt komt plaatjesfactor vrij. Deze brengt een kettingreactie van stolling in gang...

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 3

• ... draden van fibrine gevormd worden

• deze eiwitdraden sluiten de wond helemaal af.

Het bloedplaatje (trombocyt) is betrokken bij de stolling

• in rusttoestand zien ze eruit als een schijfje
• bij werking klitten en kleven ze aan elkaar en zetten ze de bloedstolling in gang

stap 3

Filmpje Learnbeat

Aan de slag in Learnbeat!

In de studieplanner staat hoofdstuk 1.7B voor jullie klaar. Deze ga je nu zelfstandig lezen en maken. 

Volgende week: 

1. Terugblik deze week 
2. Afweer  

Bloed en

afweer

Inhoud les

Vorige week:

• Terugblik circulatiestelsel 
• Samenstelling van bloed, aanmaak en afbraak

Deze week:

• Afweer 
• Begrippen oefenen

Afweer

Afweersysteem

Het lichaam beschikt over een verdedigingssysteem om stoffen te bestrijden die niet in ons lichaam thuishoren.

• Bacteriën, virussen, schimmels en parasieten

Belangrijke begrippen

Antigenen

Antigenen zijn lichaamsvreemde moleculen die een reactie van het afweersysteem oproepen. Deze bevinden zich in de ziekteverwekkers. 

Immunoglobulinen

Immunoglobulinen zijn antistoffen (antilichamen). Dat zijn eiwitten die zich binden aan antigenen. Het antigeen wordt daardoor geneutraliseerd. Het antigeen (en de bacterie of het virus waar het antigeen op zit) kan vervolgens worden vernietigd.

Soorten afweer

Het lichaam heeft twee soorten afweer:

1. Algemene afweer (niet-specifieke afweer). Deze afweer zorgt voor de eerste twee verdedigingslinies van het lichaam.
2. Specifieke afweer. Deze afweer zorgt voor de derde verdedigingslinie van het lichaam.

Het lichaam heeft twee soorten afweer:

Algemene afweer (niet-specifieke afweer). Afweer die niet speciaal is gericht tegen één soort micro-organisme. Het gaat om een brede afweer tegen allerlei vreemde stoffen. Deze afweer zorgt voor de eerste twee verdedigingslinies van het lichaam.

Specifieke afweer. De cellen van deze afweer zijn specifiek gericht tegen één soort micro-organisme. Deze afweer heb je nog niet bij de geboorte. Je ontwikkelt die in de loop van je leven. Deze afweer zorgt voor de derde verdedigingslinie van het lichaam.

Verdedigingslinies

Eerste verdediging (aangeboren)

Algemene afweer door huid, talg, slijmvlies, trilhaarcellen, slijm en zuurgraad.

Tweede verdediging (aangeboren)

Algemene afweer door witte bloedcellen (fagocyterende cellen zoals macrofagen en granulocyten) en naturalkillercellen.

Derde verdediging (verworven)

Specifieke afweer door B- en T-lymfocyten.

Opdracht!                             Deel 1

Verdeel de klas in 6 groepjes. Vervolgens verdelen we de onderwerpen:

1. Eerste verdedigingslinie

2. Tweede verdedigingslinie 

3. Derde verdedigingslinie. 

Als groepje krijg je nu 30 minuten de tijd om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over jullie verdedigingslinie. Hoe werkt dit nu precies? Verwerk de informatie in een poster en zorg ervoor dat je deze informatie straks zelf goed kunt uitleggen! 

Opdracht!                                                                Deel 2

We gaan nieuwe groepjes maken! We krijgen nu groepjes van 3, met van elke verdedigingslinie 1 expert. 

Als expert ga je je nieuwe groepje uitleg geven over de door jouw onderzochte verdedigingslinie. Vertel zoveel mogelijk informatie en stel elkaar vragen bij onduidelijkheden! Gebruik de door jullie gemaakte poster. 

Opdracht!                             Deel 1

Opdracht!                              Deel 2

'Vierde linie'

Geneesmiddelen

• Antibiotica
• Pijnstillers
• Koortswerende middelen

Vaccinatie

Lymfestelsel

Het lymfestelsel

Functie: het verwijderen van afvalstoffen

Afweer tegen infecties

Lymfevatenstelsel

• Verzamelen van overgebleven vocht uit cellen = lymfe
• Door heel het lichaam
• Stelsel mondt uit in
  twee grote aders
  tussen nek en schouders
• Ondersteunt bloedcirculatie
• Afweersysteem (witte bloedcellen)

Wat doet je lymfevatenstelsel?

• Lymfevaten zijn te vergelijken met de aders van je bloedvatenstelsel.

• In lymfevaten zitten ook kleppen.

• Door de kleppen kan lymfe maar één kant op stromen.
• Brengt vocht terug van weefsel in de bloedbaan.

Wat doet je lymfevatenstelsel

• Lymfevaten voeren lymfe naar de lymfeklieren / lymfeknopen.

• Hier wordt het lymfe gecontroleerd op de aanwezigheid van ziekteverwekkers.

Begrippen oefenen 

Levend memory!