Rouwverwerking en verlies

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 3

Rouwverwerking en verlies
Les 2

Wat weet je nog? 

• Welke soorten verlies hebben we besproken?
  
  
• Welke fasen in het rouwproces weet je nog?

5 fasen van rouw Kübler- Ross

1. Ontkenning
   
2. Boosheid
   
3. Het gevecht aangaan
   
4. Depressie
   
5. Acceptatie
   

Manu Keersen: Rouwarbeid en rouwtaken.  Omgaan met mensen in rouw

Schrijf tijdens het bekijken van het filmpje op hoe je met mensen omgaat in rouw. 

Gecompliceerde rouw

Rouwreacties zijn normale menselijke emotionele
reacties, maar soms stokt het rouwproces en zijn er helemaal geen of afwijkende
reacties. Er is dan sprake van gecompliceerde
rouw. Vormen van gecompliceerde rouw zijn:

• ontkende rouw: emoties worden niet toegelaten
• chronische rouw: rouwperiode duurt te lang
• getraumatiseerde rouw: verlies was te heftig. Door dit trauma komt iemand niet aan rouw toe
• uitgestelde rouw: rouwververking komt veel later op gang (soms pas jaren later)
• gesomatiseerde rouw: rouw uit zich in lichamelijke klachten (soms dezelfde als overledene)
• systeemgeblokkeerde rouw: heel gezin (systeem) ontziet elkaar en komt niet aan rouw toe

Clienten begeleiden bij rouw

Wanneer je clienten begeleidt in hun rouwproces is het belangrijk dat je aandacht hebt voor het volgende:

- Herkennen van de fase waarin de client zit en welke begeleiding in een bepaalde fase nodig is.

- Je houding als begeleider

Tips bij omgaan met "levend" verlies

-  Vraag wat iemand nodig heeft/kan helpen

- Sluit aan bij de rouwende

- Blijf interesse tonen

- Verwijs door bij gecompliceerde rouw

- Blijf luisteren

• Rouw reacties zijn niet universeel
  
• Iedere mens/cultuur kijkt anders naar rouw en verlies
  
• Kennis hebben hierover is belangrijk omdat je mensen uit verschillende culturen begeleidt 
• Ieder mens andere rituelen en gebruiken heeft 

Begeleiden bij rouw

• Oprechte aandacht voor het verlies
• Luister naar de rouwende
• Blijf interesse tonen over het verlies
• Help bij het afsluiten van het rouwproces
• Er staat geen tijd voor rouwen…........ de wereld gaat door, maar proces kan weken, maanden, jaren duren.

Welke religie heb je/ waar geloof jij in?

Culturen en religie
Christendom / Katholicisme 

Christendom

• Thuis of rouwcentrum
• Begravenis binnen drie en vijf dagen na overlijden
• Moment om nog één keer afscheid te nemen
• Meestal begraven
  
  

Katholicisme 

• Bediend --> gods nabijheid
• De avond voor de uitvaart een avondwake
• Cremeren of begraven

Bij het christendom wordt er vaak bij het graf een gebed voorgedragen. Welk gebed wordt er gebeden?

1. Wees gegroet
2. Onze vader
3. Het gebed van een scepticus
4. Hemelvaartsgebed

Wat wordt er afgekeurd in de rooms-katholieke kerk wanneer iemand ernstig ziek is en binnenkort komt te overlijden?

1. Medicijnen
2. Bedienen
3. Euthanasie
4. Hulp van buitenaf (thuiszorg)

Boeddhisme + Hindoeïsme

Boeddhisme:

• Reïncarnatie 
• Cremeren
• bidden 49 dagen durende begrafenisperiode  --helpend bij Reïncarnatie 

Hindoeïsme

• Bevrijding van het lichaam --> Lichaam wordt verbrand
• Rouwplechtigheden duurt 12 dagen
• Kinderen mogen niet trouwen het eerste jaar na het overlijden --> afgesloten met een herrineringsmaaltijd

Wat raadt het boeddhisme aan wanneer de overledene in een bepaalde houding moet worden neergelegd?

1. Rechterzijde draaien
2. Dezelfde houding als hoe de Boeddha is gestorven
3. Linkerzijde draaien
4. Een gestrekte houding

Wat eten Hindoestanen beslist niet tijdens de rouwperiode?

1. Vlees en vis
2. Specifieke groenten
3. Koek met gelatine
4. Rijst

Islam + Jodendom

Islam:

• De overledene wordt eerst gewassen
• Rein zijn voor Allah
• Linnen doek 
• De voeten richting Mekkah
• Veertig dagen rouwperiode - afsluitng feest

Jodendom:

• Overledene is met de aarde verbonen (Begrafenis)
• Zo snel mogelijk de begrafenis
• Scheur in kleding --> teken van rouw
• Recht om te leven en recht om te sterven 

Pas nadat de ziel is uitgegaan mag men de ogen en mond van de overledene sluiten. Door wie wordt dit gedaan?

1. Ouderen
2. Kinderen
3. Zussen
4. Broers

Wie mogen niet aanwezig zijn bij begrafenissen in de Islam?

1. Vrouwen
2. Kinderen
3. Ouderen
4. Iedereen mag aanwezig zijn

Welk religie is dit?

Bij welke religie hoort deze afbeelding?

Aan de slag

1. Lezen: Theoriebron 3: cultuur en religie
2. Bekijk voor jezelf de documentaire (opdracht 7)
3. Opdracht 8: In tweetallen Pitch voorbereiden --> zondag inleveren --> volgende week maandag presenteren
4. Opdracht 9 maken --> vandaag inleveren

Rouwverwerking en verlies
Les 4

Hoe zou jij omgaan met een cliënt die gaat overlijden?

Verstandelijke beperking

• Vaak afhankelijk van de begeleiding van ouders of verzorgers om hun gevoelens vorm te geven. 
  
  
• Willen deze mensen beschermen
  
  
• Ze worden er toch wel mee geconfronteerd

Denk aan:

Huisdieren, ouders, verzorgers, huisgenoten etc. 

Periode voor overlijden

• Proces van afscheid nemen.
  
  
• Bereid de cliënt goed voor als je op bezoek gaat bij iemand die ernstig ziek of stervende is. 
  
  
• Probeer op hun niveau uit te leggen dat de ander gaat sterven door ouderdom of ziekte en probeer hier zo open en eerlijk over te zijn.
  
  
• Niks forcereen --> cliënt bepaalt wat hij wel of niet wil --> laten wennen aan het idee

 

Het overlijden

Cliënt inlichten: Neem hiervoor de tijd en zoek een plek waar je niet gestoord wordt en waar de cliënt zich veilig voelt. 

Informatie doseren en observeren

• Geef concrete en heldere antwoorden. Mensen met een verstandelijke beperking stellen ook vaak concrete vragen, zoals: wordt opa nu nat onder de grond als het regent en moet hij zand eten?

• Leg ook uit dat een overledene er anders uit kan zien en koud aanvoelt. Hiermee voorkom je paniek of angst. 

Je zegt tegen de cliënt dat de overledene slaapt. Is dit een goede manier van informatie geven?

1. Nee
2. Ja
3. Deels
4. Misschien

Het afscheid

Cliënten aanwezig zijn -->Zo kunnen ze de dood uiteindelijk een beter plekje geven. 

Mensen met een laagniveau kunnen al veel begrijpen bij het horen, zien en ruiken van bijvoorbeeld boeketten

Niet dwingen om mee laten gaan.--> kijk naar de reactie van de cliënt -->eigen tempo bepalen.

Het kan belangrijk zijn dat de cliënt voelt en ziet dat de familie verdrietig is. De kans dat de cliënt daardoor zelf zijn verdriet kan uiten wordt hierdoor vergroot.

Cliënt betrekken

Voorbeelden van ''taken'' die je samen met de cliënt kan doen:

• Helpen met het uitkiezen van een rouwkaart of bloemstuk.

• Postzegels plakken op rouw-enveloppen.

• Het dragen van bloemen bij de uitvaart.

• Een liedje zingen, gedicht voorlezen.

• Een tekening laten maken of een knuffel meegeven in of op de kist.

• Kaarsen aansteken

• Ballonnen oplaten

Aan de slag

Kijk de volgende video: ik ben Thomas en ik ga dood: https://vimeo.com/17117473

Maak er een korte samenvatting met in ieder geval: Wat vind je van de begeleiding van Thomas? Wat zou jij anders doen of misschien wel hetzelfde? Wat voor impact had deze video op jou?

Maak opdracht 14: Verdriet om opa