poëzie les 3: Beeldspraak en stijlfiguren + uitleg groepsopdracht

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Voorkennis

Noteer een voorbeeld van beeldspraak.

Poëzie

Doel: ik ken een aantal vormen van beeldspraak en stijlfiguren en kan deze herkennen in een gedicht.

Beeldspraak

• Figuurlijk taalgebruik

• Dient om iets duidelijk te maken

• Belangrijk in poëzie

• Twee componenten:

– beeld

– het verbeelde

Doelen:

• meer aandacht voor de woorden waarbij het optreedt te vragen

• effecten met het ritme te bewerkstelligen

• om de spanning op te voeren

Beeldspraak

Vergelijking

Iets in de werkelijkheid (object) heeft overeenkomsten met iets anders (beeld). Ze worden beide benoemd.

• Vergelijking met als: Die jongen gedraagt zich als een angstige haas

• Van-vergelijking: Een haas van een jongen

• Vergelijking zonder als: De jongen, die angstige haas, ….

Beeldspraak

Metafoor

Alleen het beeld wordt genoemd. Wat ermee bedoeld wordt (object) moet je zelf uit de context opmaken.

• Daar loopt een angstige haas

Beeldspraak

Metonymia/metoniem

Alleen het beeld wordt genoemd. Beeld en verbeelde lijken niet op elkaar. 

Relatie is gebaseerd op:

1. Maker van het product: De nieuwste Kluun lezen

2. Materiaal voor product: De ijzers onderbinden

3. Verpakking voor inhoud: Geef me nog maar een glas 

4. Deel voor geheel: Even de koppen tellen 

5. Geheel voor deel: De rechtbank beslist

Beeldspraak

 Personificatie

Levenloze dingen worden voorgesteld als iets levends, als een persoon.

De wind huilt

De parken zijn de longen van de stad

Straten gaan hun eigen weg

Opdracht

We maken opdracht 13 op blz. 13 samen

Maak aantekeningen

Flamingo

a. slapen - zoals flamingo's staan, been geknakt - als een blindenstok, we - als worsten, flamingo's veroveren - hoofse paringsdans/steekspel, we - piloten, we - ode aan vogels

b. als je hem opzij houdt, zie je een flamingo staan

c. assonantie/binnenrijm regel 1, 2, 5, 9, 15, 13/14/15, alliteratie regel 3, 6/7, 10 enjambement: 7/8, 10/11 

d. beginnende liefde vergeleken met flamingo, nu meer ervaren 

Stijlfiguren

Climax : Er zit spanning in die opbouwt tot een hoogtepunt.  

Bijvoorbeeld: klein, gemiddeld, groter, gigantisch.

Anticlimax : Er zit spanning in die tot een teleurstelling uitkomt óf hij loopt juist in tegengestelde richting.  

Bijvoorbeeld: Het was een gigantisch grote bom... De klok telde af... drie... twee... een... Er gebeurde niets.

Het is schitterend, prachtig, mooi, eigenlijk best aardig.

Stijlfiguren

Hyperbool: Er wordt zeer overdreven om het punt over te brengen.  

Bijvoorbeeld: ik erger me dood aan die docent geschiedenis.

Eufemisme : Iets juist verzachtend uitdrukken, omdat je niet iemand wilt kwetsen.  

Bijvoorbeeld: wij hebben gisteren onze hond moeten laten inslapen.

Stijlfiguren

Tautologie: Iets twee keer zeggen, door het gebruik van synoniemen, om het kracht bij te zetten. 

Bijvoorbeeld: je krijgt al deze informatie gratis en voor niets.

Paradox
: Een schijnbare tegenstelling. Er zit een tegenstelling in, die geen echte tegenstelling blijkt te zijn.  

Bijvoorbeeld: De eersten zullen de laatsten zijn. Succes wordt het liefst geteld door degenen die niet slagen. Hier leeft het sterven voort.

Opdracht

• Maak opdracht 14 t/m 17
• We bespreken ze daarna samen

Samen? Kom vooraan zitten!

Opdracht 14:

1. Verpakking ipv inhoud

2. Deel ipv geheel

3. Maker ipv product

Opdracht 15:

• het leven is een tuinman
• onverschillige boom
• een bloem plooit van vrolijkheid
• verdriet valt 
• l, oe, o, aa, v

Opdracht 16:

1. climax

2. metonymia

3. personificatie

4. hyperbool

5. metafoor/vergelijking

6. eufemisme

7. metafoor

8. tautologie

9. personificatie

10. eufemisme

11. vergelijking

12. tautologie

13. metonymia

14. hyperbool

15. eufemisme

16. personificatie

17, vergelijking

18. metonymia

19. anticlimax 20. metafoor

Opdracht 17:

1. personificatie

2. metafoor

3. vergelijking

4. metonymia

5. personificatie

6. vergelijking

7. metonymia

8. metafoor

9. metonymia

10. metafoor

11. vergelijking

12. vergelijking

13. metonymia

14. personificatie

Opdracht

Met je groepje lees je het toegewezen gedicht. Je past de theorie toe uit de voorgaande lessen + de theorie die bij het hoofdstuk van het betreffende gedicht staat. (metrum), rijmschema’s, strofevormen,  beeldspraak, stijlfiguren en interpretatie: waar gaat het volgens jullie over?

Dit presenteer je in de les (Powerpoint) en vervolgens bespreken we het met de klas: maak aantekeningen. 

Gedichten

1. Kloos (Ik ween om bloemen) 

2. Gorter (Zie, ik hou van je)

3. Bloem (De Dapperstraat)

4.  Van Ostaijen (Marc groet ’s morgens de dingen)

5. Nijhoff (Het kind en ik)

6. Campert (De achttien dooden) 

Gedichten

7. Enquist (Hoe lieflijk)

8. Andreus (Voor een dag van morgen),

9. Gerhardt (De gestorvene) 

10. Buddingh’ (Vanochtend na het ontbijt) en Bernlef (Deur). 

Opdracht

We maken opdracht 18 en 19 samen

Maak aantekeningen

Het huwelijk

a. gedicht, salaris en kind: zaken die een man vroeger aan een zijn vrouw gaf, nu moet zij het eten verzorgen. Het kan ook andersom!

b. alliteratie m, k, assonantie i

c. zie a

B.o.t.

a. concreet: krant, brood, geld, vuur, speed, weed

abstract: wonder, tijd, weet, klote, donder, reet

b. speed-weed, weet-reet, eindrijm/volrijm

Opdracht 20: Wie geeft er een paar voorbeelden?

Evaluatie

Welke vorm(en) was/waren nieuw voor jou?