tijd van de VOC en de WIC.

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6-8

De VOC en de WIC

Wat gaan we behandelen?

Lesdoel

Je leert: 

1. Welke tijd bij de VOC en de WIC hoort
2. Wat voordelen waren van de compagnieën.
3. De belangrijkste handelsroutes in de tijd van de koloniën.
   
4. Dat Nederland belangrijk was op het gebied van ontdekkingsreizen.
   5. De oorsprong van het Delfts blauw aardewerk.
   
   

Tijd van 

Regenten en Vorsten

Jaartallen: 1600 tot 1700

• De Gouden Eeuw
  
• VOC & WIC
  
• Macht voor de mensen
• Wetenschappers
• Rampjaar

Woorden die je moet kennen:

1. Regenten
2. Vorsten
3. Compagnie
4. Slavenhandel
   
5. kolonie
   

Betekenissen zijn:

1. Rijke mannen die besturen
2. Ander woord voor koningen
3. Samenwerking tussen reders
   
4. handel in arbeiders uit Afrika die moesten werken voor de Nederlanders.
   
5. Een gebied buiten het eigen land wat wordt gebruikt om winst mee te maken
   

voedsel

Voedsel aan boord

VOC-schepen waren vaak maanden achter elkaar op volle zee. Koelkasten waren er nog niet. Daarom werd er vooral eten meegenomen dat lang houdbaar was, zoals gezouten vlees, zuurkool en scheepsbeschuit. Maar ook dat raakte soms bedorven. En in het drinkwater, dat in grote tonnen bewaard werd, kwamen vaak wormpjes. Maar er was niks anders!

schepen

Voor de VOC-reizen van en naar Indië werden 'spiegelretourschepen' gebruikt: driemast-zeilschepen van zo'n 40 meter lang en 10 meter breed. Een enkele reis duurde 8 maanden, een 'retour' soms wel 2 jaar. Er zijn in twee eeuwen bijna 100 spiegelretourschepen gebouwd. Sommigen vergingen al op hun eerste reis

bewapening

Overal vijanden

Tijdens de reis werden de VOC-schepen vaak aangevallen door zeerovers, of door vijandelijke handelsschepen uit bijvoorbeeld Spanje en Portugal. Die wilden allemaal de kostbare handelswaar in handen krijgen. Daarom werden de VOC-schepen bewapend met kanonnen en voeren ze vaak 'in konvooi' (met een groepje schepen tegelijk).

Rijke handelaren

De koopman zorgde voor het inkopen van de kostbare handelswaar. Voor peper en andere specerijen betaalde men in Europa minstens zes keer de kostprijs. De kooplieden werden schatrijk van de handel in goederen uit Azië. Dat geld gaven ze in Nederland uit aan mooie huizen en dure spullen. De 17e eeuw wordt daarom ook wel de Gouden Eeuw genoemd.

scheepsjongens

Elk VOC-schip had een paar scheepsjongens aan boord: jongens tussen de 10 en 17 oud, die allerlei ondankbare klusjes moesten opknappen. Een van de bekendste is Michiel de Ruyter, die op zijn elfde voor het eerst als scheepsjongen uitvoer, en het uiteindelijk tot admiraal van de hele Nederlandse vloot schopt.

In de vorig les hebben we geleerd dat Jan Huygen als spion de route naar Indië stal van de Portugezen. In 1595 lukt het om

Indië te bereiken en groeit Amsterdam erg snel door de handel in exotische goederen.

Met dit (hier nagebouwde) schip, voeren drie schippers vanaf Texel op 2 april 1595 naar Indië. 

Met 249 mannen gingen ze heen, met 87 mannen kwamen ze terug.

De rest ging dood aan scheurbuik en kregen een zeemansgraf (werden overboord gegooid). 

Dus konden ze meer specerijen meenemen! 

Vandaar het spreekwoord: De ene zijn dood is de ander zijn brood

Handelschip of oorlogschip?

De schippers die handelden werden koopvaarders genoemd. 

De schepen werden meer en meer bewapend met kanonnen. 

Om zich te verdedigen tegen piraten, dieven en concurrenten. 

vraag 2: Waartegen moesten koopvaarders zich verdedigen?
Er zijn meerdere goede antwoorden.

1. Concurrenten
2. Dieven
3. Kanonskogels
4. Piraten

Compagnie

Nederlandse kooplieden wilden deze specerijen zelf in

Azië inkopen. Daarom vormden enkele Amsterdamse

kooplieden een 'compagnie' = een onderneming, een bedrijf. 

De mensen in een compagnie zorgden met elkaar voor geld, schepen en bemanning.

Teveel peper!

Alle compagnieen waren concurrenten van elkaar. 

Iedereen was in hun boot aan het racen om zoveel mogelijk specerijen mee te nemen!

Maar de mensen in Indië waren ook niet gek, die vroegen hogere prijzen. Hun peper, kaneel, nootmuskaat was populair!  

ruzie!

De compagnieën zaten elkaar dwars, schoten elkaars boten leken maakten flink ruzie. 

Het gevolg was dat er heel veel specerijen in Nederland te koop waren. Teveel! 

Tja, hoeveel peper heeft een mens eigenlijk nodig...

De prijzen daalden en de kooplieden kwamen niet van hun specerijen af. Wat nu? 

VOC

Om een einde te maken aan alle compagnieen en kooplieden die elkaar dwars zaten werden ze gedwongen om samen te werken. 

Er werd 1 grote organisatie opgezet in 1602: de VOC.

De Vereenigde Oostindische Compagnie.

vraag 3: Wat betekent de afkorting VOC?

vraag 4:
Waarom werd de VOC opgezet?

1. Om de compagnieën dwars te zitten
2. Om de onderlinge ruzies en teveel aan specerijen op te lossen
3. Zodat het minder druk was op zee met al die schepen
4. Omdat er een teveel aan specerijen was in Nederland

De VOC had 4 speciale rechten: 

1. -oorlog voeren en afspraken maken met vorsten in Azië
   
2. - forten en handelsposten bouwen
3. - soldaten sturen
4. - zeggen wie er bestuurder is

vraag 5
Noem 2 rechten die de VOC had.

Aandelen?

Om de schepen, de bevoorrading en het betalen van de bemanning te financiëren, kon je een aandeel van de VOC kopen. Je kreeg dan ook een gedeelte van de winst van de VOC. De VOC is daarmee het bedrijf wat aandelen uitgaf om geld bij elkaar te krijgen. Je ziet hier een aandeel VOC. Voor het eerst mochten deze aandelen ook verhandeld worden, zo is de VOC dus de grondlegger van de huidige aandelenbeurs.

Forten bouwen

De VOC ging forten bouwen in Azie, om hun handel te verdedigen. 

Ook dwongen ze de bevolking om specerijen te verbouwen.

De VOC gebruikte dwang en geweld om te krijgen wat ze wilden. 

Delfts blauw

Eten op dure borden van Chinees porcelein, met blauwe beschilderingen. 

Zie je dat goedkomen, die tere aardewerken borden in een klotsend schip? Scherven brengen geluk? Al die borden gingen stuk!

Dus begon er in Delft deze borden na te maken. We noemen deze borden 'Delfts blauw'. 

Driemaster

Dit VOC schip heeft een driemaster. Je telt drie masten. 

De VOC had zijn eigen schepen. Een driemaster was wel veertig 

meter lang! Drie zeilen gaat sneller dan 1 zeil. 

In totaal bezat de VOC 1500 van deze grote schepen. 

Ze werden gebouwd op eigen scheepswerven.

vraag 6:
Welke 2 dingen heb je over deze afbeelding geleerd?

De Vaarroutes

Vanwege de enorme hitte nemen veel schepen in het begin van de 17e eeuw een meer zuidelijke route. Hierdoor raken sommige schepen wel eens verdwaald en komen uit bij landen die we nu kennen als Australië,  Nieuw-Zeeland. Australië heet nieuw Holland en ook Nieuw Zeeland wordt in de die tijd ontdekt. Abel Tasman is een bekende Nederlandse ontdekkingsreiziger.

Abel Tasman

In het blauw en rood zie je de routes van Abel Tasman.

Vraag 7: Hoe heet het eiland ten zuiden van Australië wat door Abel Tasman werd ontdekt?
Je mag het opzoeken of hulp vragen.

De WIC

De West is het gebied wat we nu kennen als Midden- en Zuid Amerika. Hier zijn de Portugezen de baas in Brazilië en de Spanjaarden in de rest van het continent. De Spanjaarden en Portugezen haalden slaven uit West-Aftrika en dwongen hen om zwaar werk voor ze te doen.

Willem Usselincx zet in 1621 de West Indische Compagnie op om de Spanjaarden het leven zuur te maken en om zelf koloniën op te zetten. Als snel verkrijgt de WIC dezelfde rechten die de VOC in het Oosten bezit.

vraag 8: Welk gebied hoort bij welk land of welke compagnie.

welke letter hoort bij welk cijfer? kijk goed naar de kaart!

ORANJE GEBIED

BLAUW

GROEN GEBIED

ROOD GEBIED

PAARS GEBIED

VOC

Portugal

Spanje

WIC

De Koloniën in de West

In het rood zie je de koloniën van de WIC. Nederland gaat ook slaven handelen van Afrika naar Zuid-Amerika. Onder andere Aruba en Bonaire worden onderdeel van Nederland. Nieuw Nederland (linksboven, het huidige Nieuw York, wordt met de Engelsen geruild tegen Suriname.

het einde van de VOC en de WIC.

In de 18e eeuw ging het economisch minder goed met Nederland. Daardoor werd er steeds minder geld verdiend met de verre reizen naar Indonesië. Als gevolg daarvan werd de VOC in 1799 opgeheven.

De WIC hield in 1791 op te bestaan. Het duurdel nog tot 1863 totdat de slavenhandel werd afgeschaft in Nederland. In plaats van een tijd om trots op te zijn, wordt deze tijd steeds vaker gezien als een minder goede periode van Nederland.

vraag 9: Wat vind jij? Moeten we trots zijn op de prestaties van Nederland in de VOC tijd? Of niet?
Leg uit!

De resten van de Nederlandse overheersing door de VOC zijn nog steeds zichtbaar in Djakarta de hoofdstad van Indonesië. Kijk maar!

https://www.npostart.nl/WO_NTR_10055255

Ik heb geleerd:

Wat VOC en de WIC waren en wat ze deden.

Wat deze compagniën deden en dat Nederland daar rijk van werd.

Dat de compagnieen hebben betaan van ongeveer 1600 tot  1800,

bijna 200 jaar.

Deze tijd heeft Nederland veel geld opgeleverd, maar dat ging ook ten koste van de oorspronkelijke bewoners.

vraag 1 even opfrissen: een sleepvraag over de gouden eeuw.
Sleep de juiste tekst bij het juiste plaatje.

De Nachtwacht is geschilderd door Rembrandt van Rijn

Jan Huygen bespioneerde de Portugezen

In de Gouden Eeuw vervoerden we hier spullen mee

Een vorst draagt dit...

Deze rijke mannen besturen de stad

Perfect gedaan!

Laat me weten wat je van de les vond?

Een paar zinnen met een top en een tip naar [e-mail] zou ik zeer op prijs stellen!

Via de link op de volgende dia kom je bij een grappig filmpje over de VOC! 

Herhaling van de lesstof om mee te lachen!

niet verplicht....