hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

In de bron wordt de bestuursvorm beschreven van het rijk van Karel de Grote.
Noem die bestuursvorm en leg uit dat deze vorm van
bestuur noodzakelijk was in de vroege middeleeuwen.

Tijdvak 3 - Monniken en ridders

500 - 1000

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid 

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven door welke oorzaken West- Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen waarom horigheid ontstond
  
• Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren
  

Romeinse Rijk 

Goed bestuur (keizer vanaf 27 v.Chr.) met een sterk leger

agrarisch-urbane samenleving

Een samenleving waarin het grootste gedeelte van de be op het platteland leeft en in de landbouw werkzaam is. In de weinige steden die er zijn is het bestuur gevestigd en komen diverse handelsstromen samen.

Maar 

vanaf 4de eeuw - volksverhuizingen

hierdoor Einde West-Romeinse Rijk

• einde goed bestuur
• einde sterk leger

Gevolg: mensen ontvluchten de steden; er ontstaat een agrarische samenleving

Romeinse Rijk

sterk bestuur & leger

veiligheid voor de burgers

veel handel

steden

agrarisch-urbane samenleving

Middeleeuwen

minder sterk bestuur & geen leger

onveilig

handel & nijverheid verdwijnen

geen steden 

agrarische samenleving

boeren hadden het zwaar in de middeleeuwen!

Hofstelsel

Boeren zochten bescherming bij heren in de omgeving.

Heer geeft boer landbouwgrond en beschermt hem.

Boer geeft heer deel van oogst én verricht herendiensten, hij was verplicht om op grond te blijven wonen.

De boeren leven samen met heer op een domein/hof. 

Een hof is autarkisch (=zelfvoorzienend), want er was bijna geen handel

Hofstelsel

Honger

Armoede

Onveilig

De heer

De heer geeft 

• Bescherming
• Landbouwgrond

In ruil geeft de boer:

• Deel van oogst
• Herendiensten

Horigen

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

Meestal moesten de vrije boeren ook pacht betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

hofstelsel gaat over economie, de middelen van bestaan van de middeleeuwers en sociale verhoudingen

leenstelsel gaat over politiek, de manier waarop het land bestuurd wordt

 

Verschil hofstelsel -leenstelsel

Sleep de kenmerken naar het juiste begrip

Feodale stelsel

Hofstelsel

Leenheer

Horige

Economisch

Politiek

Herendiensten

Leenman

Het leenstelsel is een ... systeem

1. politiek
2. juridisch
3. economisch
4. sociaal

Hiernaast staat het ............... ?

1. Hofstelsel
2. Leenstelsel

Waar past deze bron het beste bij?

1. Hofstelsel
2. Leenstelsel

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven door welke oorzaken West- Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.
  
• Je kunt uitleggen waarom horigheid ontstond.
  
• Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren
  

Wat is het verband tussen het verdwijnen van een geldeconomie en het ontstaan van het:
- Hofstelsel
- Feodale stelsel

Gebruik de bron
Een bewering: ‘In de akte van bron 3 komen zowel feodaliteit als het hofstelsel tot uiting’.
Maak duidelijk in hoeverre de bewering juist is. (4p)

maak §3.1 opdracht 6 en 12 

blz 62