Bio H4 Th3 Basistheorie kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Kruisingen in de genetica

Hoe groot is de kans dat een vader met bruine ogen en een moeder met blauwe ogen een kind krijgen met blauwe ogen?

Iedere persoon heeft voor zijn eigenschappen (genen) twee kopietjes (allelen): één van mama & één van papa

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Als je twee dezelfde allelen hebt gekregen noem je dat homozygoot

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Homozygoot: een individu met twee dezelfde allelen voor een bepaalde eigenschap

Aantekening

Als je twee verschillende allelen hebt gekregen noem je dat heterozygoot

Blauwe ogen

Bruine ogen

Heterozygoot: een individu met twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Aantekening

Maar heb je dan blauwe ogen of bruine ogen?

Blauwe ogen

Bruine ogen

Vaak zie je maar één van de twee allelen terug in het uiterlijk, dat allel noem je dominant

Blauwe ogen

Bruine ogen

Dominant: het allel dat altijd zichtbaar is in het uiterlijk

Aantekening

Bij mensen is het allel voor bruine ogen dominant over blauwe ogen. 

Blauwe ogen

Bruine ogen

Persoon krijgt bruine ogen

Persoon met 2 blauwe oogkleur allelen

Persoon met 1 blauw en 1 bruin allel voor oogkleur

Persoon 2 bruine allelen voor oogkleur

Genotype

Fenotype

*1 vak krijgt 2 sleepblokken

Blauwe ogen

Bruine ogen

Blauwe ogen

Bruine ogen

Bij een persoon met twee verschillende allelen (heterozygoot) komt één allel dus niet tot uiting. Dat allel noem je recessief

Blauwe ogen

Bruine ogen

Recessief: een allel dat alleen tot uiting komt als er geen dominant allel is

Aantekening

Een konijn heeft één allel voor een witte vachtkleur en één allel voor een bruine vachtkleur. Dit noem je:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Een heterozygoot konijn heeft als uiterlijk een bruine vacht. Het bruine allel noem je dan:

1. Homozygoot
2. Heterozygoot
3. Dominant
4. Recessief

Bij katten bestaan twee allelen voor haarlengte: kortharig en langharig. Langharig is dominant.
Welk fenotype zal een heterozygote kat hebben?

1. Langharig
2. Kortharig

Welke eigenschap geef je door aan je nageslacht?

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Een individu met twee allelen voor blauwe ogen kan alleen maar een blauw allel doorgeven.

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Een heterozygoot individu geeft met 50% kans zijn blauwe allel en met 50% kans zijn bruine allel door

Blauwe ogen

Bruine ogen

Om kansen te bereken welke allelen de kinderen krijgen kunnen we de allelen in een kruisingsschema zetten.

Blauwe ogen

Bruine ogen

Blauwe ogen

Bruine ogen

Een individu met twee allelen voor blauwe ogen kan alleen maar een blauw allel doorgeven.

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Bruine ogen

Blauw

+ 

Blauw

Bruin

+ 

Blauw

Blauw

+ 

Blauw

Bruin

+ 

Blauw

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Blauwe ogen

Bruine ogen

Blauw

+ 

Blauw

Bruin

+ 

Blauw

Blauw

+ 

Blauw

Bruin

+ 

Blauw

50% van de kinderen heeft dan blauwe ogen

De andere 50% bruine ogen, maar die zijn wel heterozygoot

Vaak worden allelen afgekort tot één letter

• Hoofdletters worden gebruikt voor het dominante allel zoals: bruin is dominant (A)
• Kleine letters worden gebruikt voor het recessieve allel: blauw is recessief (a)

Het genotype van een heterozygoot is dan Aa, zijn fenotype is bruin

Voorbeeldje: vachtkleur konijnen

Bij konijnen is een bruine vacht dominant (A) over een witte vacht (a). Welke genotypen en fenotypen hebben de volgende konijnen?

• Homozygoot bruin konijn:     AA = bruine vacht
• Heterozygoot konijn:               Aa = bruine vacht
• Wit konijn:                                      aa = witte vacht

Noteren!

Schrijf bij het begin van een opgave de volgende 2 tabellen op als hulpmiddel

Allel
A	Bruin
a	wit

Genotype	Fenotype
AA	Bruin
Aa	Bruin
aa	Wit

Bij katten is bij de lengte van de haren langharig dominant (A) over kortharig (a).
Welk genotype heeft een kortharige kat?

1. AA
2. Aa
3. aa

Kruisingsschema met letters

Bij mensen is het allel voor kromme tenen dominant (K) over rechte tenen (k). Een homozygote vader met kromme tenen krijgt een kind met een vrouw met rechte tenen. Hoe groot is de kans dat dit kind kromme tenen krijgt?

Stap 0: noteer hulptabellen

Bij mensen is het allel voor kromme tenen dominant (K) over rechte tenen (k). 

Allel
K	...
k	...

Genotype	Fenotype
KK	...
Kk	...
...	...

Stap 1: Wat zijn de genotypen van de ouders?

Bij mensen is het allel voor kromme tenen dominant (A) over rechte tenen (a). Een homozygote vader met kromme tenen krijgt een kind met een vrouw met rechte tenen. Hoe groot is de kans dat dit kind kromme tenen krijgt?

Homozygote vader met kromme tenen: A A 

Moeder met rechte tenen: a a

Stap 1b: Welke allelen stoppen ouders in hun gameten?

Homozygote vader met kromme tenen: A A 

Moeder met rechte tenen: a a

Ze zijn allebei homozygoot en kunnen dus ook allebei maar 1 type allel doorgeven

P =                    AA      x     aa

Gameten =    A                a

Stap 2a: Maak een kruisingsschema

Papa: AA

Mama: aa

Stap 2b: Maak een kruisingsschema

Papa: AA

Mama: aa

Stap 3: lees het kruisingsschema af

Alle 4 de mogelijkheden geven Aa. 

Een kind zal dus met 100% kans het genotype Aa krijgen.

Daar hoort het fenotype kromme tenen bij.