Hofcultuur Examentraining 1

• KUA
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Examentraining 

Hofcultuur 1

In het begin van de zestiende eeuw schilderde de Italiaanse kunstenaar Rafael
een aantal Madonna’s.

 Op rechter afbeelding zie je een Madonna met kind uit 1508. 

Rafaels Maria met Christuskind verschilt in voorstelling van die van Duccio uit 1311 en is
kenmerkend voor de renaissance.

2p Leg uit wat nieuw is aan Rafaels voorstelling. Geef vervolgens aan waarom zijn Madonna kenmerkend is voor de renaissance.

Antwoord

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:

 • voorstelling: 1
Rafael schildert een tedere, liefhebbende moeder met een speels kind dat naar haar jurk grijpt, als eigentijdse figuren in een natuurlijke/ landelijke omgeving. 

• kenmerkend voor de renaissance (een van de volgende): 

1
− Er is sprake van een grote natuurlijkheid van de gevoelens en/of de liefdevolle relatie tussen moeder en kind. Hiermee sluit Rafael aan bij de aandacht voor de mens die opkomt in de renaissance.
− Er is (zowel in voorstelling als vormgeving) uitgegaan van de (geïdealiseerde) zichtbare werkelijkheid.

Text Vijf van de zeven coupletten van de hymne Ave Maris Stella 

1 Ave maris stella,
Dei mater alma,
atque semper Virgo,
felix coeli porta. 

2 Sumens illud Ave
Gabrielis ore,
funda nos in pace,
mutans Evae nomen.\

 3 Solve vincla reis,
profer lumen caecis,
mala nostra pelle,
bona cuncta posce. 

4 Monstra te esse matrem,
sumat per te precem,
qui pro nobis natus
tulit esse tuus. 

5 Virgo singularis
inter omnes mitis,
nos culpis solutos
mites fac et castos. 

1 Wees gegroet, sterre der zee,
milde Moeder Gods,
en altijd Maagd,
zalige poort des hemels. 

2 Gij die dit Ave uit de mond
van Gabriel mocht vernemen,
grondvest ons in de vrede
door de naam van Eva om te keren. 

3 Maak de boeien van de zondaars los,
schenk het licht aan de blinden,
verdrijf onze kwalen
en verwerf ons alle goeds. 

4 Toon dat Gij moeder zijt;
moge Hij, die voor ons geboren is,
en op zich nam uw (Zoon) te zijn, door U onze
gebeden aanvaarden.

5 Maagd zonder weerga,
boven allen zachtmoedig,
verlos ons van onze schuld
en maak ons zachtmoedig en kuis.

In de muziek is de Mariaverering terug te vinden in speciaal aan de heilige
Maagd gewijde missen en in Mariahymnen. De hymne Ave Maris Stella is een
van de oudste lofliederen die er zijn. De tekst werd gevonden in een negendeeeuws
manuscript in het klooster van St. Gallen in Zwitserland. Tekst 3 omvat
de eerste vijf van de zeven coupletten.
Ave Maris Stella maakt deel uit van de getijden tijdens Mariafeestdagen. Uit de
tekst kun je afleiden wat Maria voor de gelovigen betekent.
1p 7 Geef aan wat deze betekenis is.

In 1610 heeft Claudio Monteverdi de tekst Ave Maris Stella gebruikt in zijn
Mariavespers. In het  filmfragment  zie je een uitvoering in de San Marco in
Venetië.

 Monteverdi heeft zijn vespers niet voor deze kerk geschreven, maar hij
heeft vaak gebruik gemaakt van de bijzondere architectuur met oxalen
(balkons).

Geef aan welk effect het gebruik van de oxalen heeft op de luisteraar.

Antwoord

Er ontstaat een ruimtelijk / stereo-effect doordat de verschillende koren en de instrumentale ensembles op verschillende plaatsen musiceren.

In 1610 heeft Claudio Monteverdi de tekst Ave Maris Stella gebruikt in zijn
Mariavespers. In het  filmfragment  zie je een uitvoering in de San Marco in
Venetië.

 Monteverdi heeft zijn vespers niet voor deze kerk geschreven, maar hij
heeft vaak gebruik gemaakt van de bijzondere architectuur met oxalen
(balkons).

Monteverdi gebruikt in zijn Mariavespers zowel de prima als de seconda prattica. 

Aan het eind van het filmfragment wordt het vijfde couplet gezongen.

 Geef aan of hiervoor de prima of de seconda prattica is gebruikt. Geef tevens aan waaraan je dat kunt horen.

Monteverdi gebruikt in zijn Mariavespers zowel de prima als de seconda prattica.
Aan het eind van het filmfragment wordt het vijfde couplet gezongen.

Geef aan of hiervoor de prima of de seconda prattica is gebruikt. Geef tevens aan waaraan je dat kunt horen.

Antwoord

seconda prattica 1

 Er is sprake van een solist die instrumentaal begeleid wordt (monodie), of: de tekst is goed verstaanbaar omdat er maar één stem is.

Muziek in de Barok (vanaf 1600) Dynamische, dramatische expressie:  

Muziek is theatraler van aard; grootser van opzet; dramatischer van expressie. Muziek werd in de Barok in de eerste plaats gebruikte om gevoelens, hartstochten en gemoedstoestanden (= affecten) zo treffend mogelijk weer te geven. Vaak worden dramatische tegenstellingen gebruikt in de muziek.

TextMonteverdi maakt onderscheid tussen de prima prattica (de muziek die zich aan de muzikale regels houdt, en waarbij de tekst ondergeschikt is) en de seconda prattica, waarbij de muziek gebruikt wordt om de betekenis van de tekst te versterken (ook als dat tegen de muziekregels in gaat). Een voorbeeld van de seconda prattica is bijvoorbeeld een recitatief. Een recitatief is een gedeelte in een opera of oratorium, waarin de solist ‘zingend gesproken’ een verhaal vertelt met summiere begeleiding.

In de Renaissance, is aan de hoven een steeds sterker belang gehecht aan de welsprekendheid. Retorica (de leer van de overredingskracht) speelt daarin een hele belangrijke rol. De retorica, leidt in muzikale termen tot de affectenleer, waarbij de emoties versterkt worden in de muziek, door de inhoud en expressie van de tekst aan te laten sluiten bij de melodie, en de expressie van de muziek.

Aan het hof van Mantua, werkt een van de allerbelangrijkste componisten uit de hofcultuur: Claudio Monteverdi. Hij vindt ook dat het woord over de muziek moet heersen en niet haar dient. Hij componeert aan het hof van Mantua een van de eerste opera’s: L’Orfeo. Naar de mythe van Orpheus. Men vindt in die tijd dat muziek in staat is emoties te sturen. De eerste operavoorstelling is een experiment van wetenschappers en kunstenaars van de academie (de camerata), die verbonden zijn aan het hof, om het klassiek Griekse theater te reconstrueren. Volgens de academie werden teksten in het klassieke theater onafgebroken begeleid door muziek. Orfeo is een integratie van theater en muziek.

 

Opera houdt in:

· De zangpartijen benaderen spreektaal

· Voorkeur voor monodie dat is eenstemmige zang met eenvoudige begeleiding in akkoorden, waarbij de tekst op een vertellende manier (declamatorisch) gezongen wordt, begeleid door een doorlopende baspartij (de basso continuo)

· Gezongen monologen en dialogen (in Orfeo e.a. opera’s) worden afgewisseld met instrumentale stukken, koorzang en eventuele aria’s (dat zijn solistische liederen, waarbij de tekst ondergeschikt is aan de muziek, en waarin de emoties tot uitdrukking komen)

meer

renaissance of Barok?
Geef twee kenmerken van de vormgeving.

Renaissance of Barok
Geef twee kenmerken van de vormgeving.

Wat is wat en waarom?