kua 4 maart: examenvragen, muziek, renais-barok

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Verhaal David en Goliath

Kernconcepten Renaissance

- wedergeboorte van de klassieke oudheid

- invloed kerk neemt af

- humanisme - meer mens centraal

- meer wetenschappelijk onderzoek

ontwikkelingen kunst (schilderijen):

-uitvinding lijnperspectief (Brunelleschi)

-sfumato (Da Vinci)

-driehoekscompositie

Examenvraag 3

Pontormo was in de leer geweest bij verschillende meesterschilders, net als andere kunstenaars van zijn tijd. Dit staat beschreven in het boek Le Vite (De levens) van Giorgio Vasari uit 1550. In tekst 1 lees je hier meer over. 

Volgens Vasari moest een beeldend kunstenaar in de renaissance niet alleen beschikken over theoretische kennis, maar ook technische aspecten zoals stofuitdrukking praktisch kunnen toepassen. 

- Beschrijf over welke theoretische kennis een beeldend kunstenaar in de renaissance moest beschikken.

- Noem daarna nog een technisch aspect dat een beeldend kunstenaar juist in de renaissance praktisch moest kunnen toepassen.

Tekst 1

Vasari (1511-1574)

Vasari zag zijn boek als een betoog voor goede kunst. Hij gebruikte de termen stijl (maniera), idee (invenzione) en ontwerp/schilderij/beeld (disegno) om kunst te duiden. Vasari vond het ontwerp/schilderij/beeld (disegno) zo belangrijk, omdat een kunstenaar dan liet zien dat hij zowel het vakmanschap beheerste om het ontwerp/schilderij/beeld te maken, als de intellectuele capaciteiten bezat om een origineel ontwerp te bedenken waarmee voorgaande meesters werden overtroffen. Zo vergeleek Vasari het maken van kunst met de ultieme Maker van de wereld: God. 

Vasari's boek wordt beschouwd als een van de eerste kunsthistorische overzichtswerken.

ANTW examenvraag 3

3 maximumscore 2

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:

• (theoretische kennis) De kunstenaar moest kennis hebben van

(kunst)theoretische boeken/traktaten (bijvoorbeeld over materiaal

(verfpigmenten) en techniek) / van de kunst uit de klassieke oudheid /

van kunstwerken van andere grote meesters /

van bepaalde (schilder)tradities 1

• (technisch aspect) De kunstenaar moest proportieleer / perspectief /

gezichtsuitdrukkingen / anatomie kunnen toepassen 

Renaissance vs. Barok

Barok

Renaissance

Emotie

Intellect

Dynamiek

Harmonie

Symmetrie

A-symmetrie

Context barok

• De Barok sluit aan bij de contra-reformatie en het absolutisme
  
• Contrareformatie: de kerk van Rome probeert de gelovigen te imponeren en terug te winnen
  
• Absolutisme: Lodewijk XIV. Absolute staat met centrale macht van de vorst: ook imponeren
  

Andere les

Kernconcept barok

• Een hervormingsbeweging als reactie op de corruptie in de kerk. In de rooms-katholieke kerk PRACHT EN PRAAL in de kerken, om de gelovigen teovertuigen. De stijl die hierbij hoort is de BAROK
  

1. Renaissance
2. Barok

Renaissance of barok?

Renaissance of Barok?
Geef twee kenmerken van de vormgeving.

Stijl van contra-reformatie

Meester van licht en donker (clair-obscur)

Rembrandt van Rijn

Ruimte: ruimte diagonaal, diepte sprong, repoussoir, doorkijkjes

1636 De blindmaking van Simson 

Dramatiek

Theatraal

Beweging/Dynamiek

Renaissance                            Barok       

Nadenken, studeren, met je verstand werken	Meeslepend, maakt emotie los
Statisch, evenwichtig (harmonieus) weinig contrast	Vol effecten, beweging, veel contrast, pracht en praal
Uomo Universale	Totaalkunstwerken
Kunst, wetenschap en schoonheid	Maximaal effect (Macht en propaganda)

KUNST DIE BEROEP DOET OP VERSTAND

KUNST DIE BEROEP DOET OP GEVOEL - emoties

Barok

Geen Barok

Renaissance of Barok?

Renaissance of Barok?

Barokkerken: pracht en praal

• dure materialen
• veel kunst
• dynamisch 
  
•  grillige vormen 
  
•  golvende plastische muurvlakken 
  
•  sterke reliefwerking
  
•   licht-donkereffecten 
  
• plasticiteit

kunst niet langer wetenschap -> doel om te imponeren en uitdrukken van religieuze extase.

Leerdoelen

• Ik weet hoe de opera is ontstaan
  
• Ik weet de ontwikkeling van de instrumentale muziek
  
• Ik weet de ontwikkeling van de kerkmuziek

Ik kan de volgende begrippen uitleggen:

• Prima Prattica: polyfonie, homofonie
  
•  Seconda Prattica: monodie, homofonie, affectenleer
• Ik weet wat de affectenleer is
  

Ontwikkelingen van muziek aan het hof en de opera

1. PRIMA PRATTICA:

 invloed Vlaamse componisten, POLYFONIE – ingewikkelde melodieën door elkaar heen geweven.

2. AFFECTENLEER: 

met muzikale middelen emoties verklanken.

3. SECONDA PRATTICA:

 MONTEVERDI, MONODIE en HOMOFONIE, de teksten van de opera moeten verstaanbaar zijn.

HOFCULTUUR

15e – 17e eeuw

Prima en seconda prattica

Prima prattica: meerstemmige muziek (= polyfonie) van Middeleeuwen t/m Renaissance. Kritiek vanuit humanisten: slecht verstaanbaar, niet geschikt om individuele expressie te uiten, muziek belangrijker dan tekst.

Seconda prattica: muziek volgt tekst, verhaal is het belangrijkste. Daarom kiest Monteverdi vaak voor homofonie en monodie: melodie met akkoordbegeleiding. Tekstuitbeelding.         

Monteverdi (en tijdgenoten) gebruiken beide stijlen naast elkaar!                               

Prima en seconda prattica

 

  

Tijdens de Barok ontstaat en ontwikkelt zich de opera tot een volwaardigekunstvorm. In 1607 wordt l’Orfeo van Claudio Monteverdi voor het eerst opgevoerd aan het hof van Mantua. De ‘prima prattica’ beschouwt Monteverdi als een oude stijl en hij kiest voor de ‘seconda prattica’.

1

2

Welke van de twee fragmenten is seconda prattica en waarom?

Wereldlijke muziek

• Wereldlijke muziek = niet kerkelijke muziek, met diverse onderwerpen.

Experimenteren:

• Zo komt er meer nadruk op de tekst
• Nadruk op emotie die de tekst oproept

• Om bovenstaande te bereiken wordt bestaande meerstemmige muziek eenstemmig gemaakt.
  

Opera

Totaalkunstwerk waarin verschillende disciplines samen komen: dans, drama, muziek

Monteverdi belangrijkste opera componist uit de Barok

OPROEPEN GEVOEL, door:

Affectenleer: regels hoe bepaalde gevoelens of gemoedstoestanden muzikaal moeten worden weergegeven

Gevoel van tekst muzikaal, door:

Monodie: solostem + eenvoudige instrumentale begeleiding

Drama en gevoel door: contrasten in dynamiek en klankkleur

Affectenleer

De affectenleer koppelt allerlei muzikale middelen zoals toonsoorten, tempo, dynamiek en instrumenten aan gevoelens. 

Lamento

klaagzang, passend bij de ideeen van affectenleer (tempo is traag en er zijn soms dissonanten om gevoel goed over te brengen)