13.1 De aanmaak van hormonen V5 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 13.1 De aanmaak van hormonen

Endorfine

Hoofdstuk 13

let op: de meeste leerstof staat in paragraaf 13.1 en 13.2

de overige paragrafen zijn vooral toepassing van deze stof op verschillende hormonen.

Je moet die toepassingen wel begrijpen en uit de BINAS kunnen achterhalen.

Voorkennis

Onderbouw

Wat zijn hormonen?

1. Stoffen die de werking van je hersenen regelen
2. Stoffen waar je ziek van wordt
3. Stoffen die de werking van bepaalde organen regelen
4. Stoffen die je via medicatie moet innemen

Waar worden hormonen aangemaakt?

1. Hersenen
2. doelwitorganen
3. Cellen
4. Hypofyse

Wat doet het hormoon FSH?

1. Zorgt voor testosteron bij mannen
2. Zorgen voor de zaadproductie
3. Maken nieuwe eicellen aan
4. Zorgen dat er een eicel vrij komt.

Wat regelen de hormonen uit de alvleesklier?

1. adrenaline in je bloed
2. hoeveelheid suiker in je bloed
3. geven hormonen af
4. zorgen voor verbranding

Wat is de beste omschrijving van een hormoon?

1. Een stof die door klieren wordt geproduceerd
2. Een stof die betrokken is bij de reproductie
3. Een stof die wordt afgegeven aan het bloed
4. Een signaalstof die iets in beweging zet

Hormonen

Hoe werken hormonen?

• Wat zijn hormonen?
  
• Hormonen zijn regelstoffen

• Hormoonklieren maken deze stoffen
• Bij signaal (van zenuwcel of ander hormoon) 
• geven de cellen stoffen af aan het bloed

Leerdoelen 13.1

• De definitie van een hormoon geven (onderbouw
  
• Beschrijven hoe de hypothalamus en de hypofyse de link tussen het zenuwstelsel en hormoonstelsel vormen 
  
• De rol van de hypothalamus en de hypofyse in het hormoonstelsel beschrijven (BINAS89C)

Wat is een hormoon

Signaalmolecuul, 

dat wordt aangemaakt door een endocriene klier, 

dat wordt afgegeven aan en getransporteerd via het bloed en elders in het lichaam, bij een doelwitorgaan een effect heeft

Klieren

Hormoonklieren zijn endocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het bloed wordt afgegeven.

Endo=binnen

bv testis, bijnieren, schildklier

Klieren

Sommige andere klieren zijn exocrien. Dwz dat het product van de kliercellen aan het uitwendige milieu wordt afgegeven (afvoerbuis).

Exo=buiten

bv zweetklieren, traanklieren, maagsapklieren

Doelwitorgaan

Hormonen komen via de bloedsomloop overal in het lichaam maar hebben alleen bij het doelwitorgaan een effect.

Waarom reageren alleen de doelwitorganen?

Opdracht 1a

Wat is het doelwitorganen van epo?

Binas 89A

1. Het rode beenmerg
2. Bijnierschors
3. Geslachtsorganen
4. Schildklier

Opdracht 1b
Wat is het doelwitorganen van secretine?

Binas 89A

1. Schildklier
2. Alvleesklier
3. Bijnierschors
4. Nieren

Opdracht 1c
Wat is het doelwitorganen van oxytocine?

Binas 89A

1. Schildklier
2. Bijnierschors
3. Geslachtsorganen
4. De baarmoeder.

Gemengde klieren

De alvleesklier en de geslachtsorganen werken zowel endocrien als exocrien.

- Noem de exocriene en endocriene producten van de alvleesklier (je mag de BINAS gebruiken)

Voorbeelden van hormoonklieren

Hypofyse
, hypothalamus, schildklier, bijschildklier, bijnieren,

alvleesklier , eierstokken (ovaria), zaadballen (testes)

Voorbeelden van hormonen

LH, FSH, insuline, glucagon, ADH, renine, aldosteron, oestradiol, progesteron, testosteron

Centrale aansturing van hormonen

In de hersenen zitten 

twee hormoonklieren:

De hypothalamus en de 

hypofyse.

Hypofyse

Neurohypofyse

Adenohypofyse

Hypothalamus

Zenuwcellen geven neurohormonen af.

Deze komen in de achterkwab van de hypofyse in de bloedbaan.

Hypothalamus

Zenuwcellen geven Releasing 

Hormonen (RH) en Inhibiting 

Hormonen (IH) af.

Deze komen in de hypothalamus in de bloedbaan en komen daarna in de voorkwab van de hypofyse. 

Hypofyse

In de voorkwab van de 

hypofyse wordt de hormoonaanmaak van hormonen gestimuleerd (RH) of geremd (IH). Deze hormonen gaan naar de rest van het lichaam.

Hypofyse

Achterkwab=

Neurohypofyse

Voorkwab=

Adenohypofyse

Voorbeeld 

+

+

+

Opdracht Binas 89A

Welke woorden uit 89a begrijp je niet
/vind je lastig?

Hormonen

Sommige stoffen in onze omgeving (eten, drinkwater) lijken chemisch zo sterk op hormonen dat ze bij de doelwitcellen dezelfde reactie oproepen, of de receptoren blokkeren. Dit kan schadelijk zijn voor de gezondheid.

Lesdoel 13.1 je kunt

• de definitie van een hormoon geven
• beschrijven hoe de hypothalamus en de hypofyse de link tussen het zenuwstelsel en hormoonstelsel vormen
  
• de rol van de hypothalamus en de hypofyse in het hormoonstelsel beschrijven

Huiswerk

Opdrachten 1 t/m 12

Volgende les bespreken:
11 en 12