1.6: Het landschap in Laag-Nederland havo/vwo

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

1.6 Het landschap in Laag-Nederland

Wat gaan we doen?

- opfrissen

- paragraaf 1.6 doornemen

- maken opdrachten

- afsluiting

Opfrissen

• Wat gebeurde er in de een na laatste koude periode (Saale-ijstijd)?

1. Dikke ijstongen brachten zwerfstenen naar Zuid-Limburg
2. IJstongen zorgden voor stuwwallen in het landschap
3. Helemaal niks, Nederland lag toen nog onder water

Opfrissen

• Hoe is het landschap in Hoog-Nederland ontstaan?

1. De zee zette zand af waardoor er land ontstond
2. Zand werd vanuit de lege Noordzee naar Hoog-Nederland geblazen
3. De zwerfstenen schuurden het landschap uit

Opfrissen

• Waarom gingen de eerste inwoners van Nederland in Hoog-Nederland wonen?

1. De grond was er erg vruchtbaar, dus ze hoefden niet meer te jagen maar konden boer worden.
2. Laag-Nederland was te gevaarlijk: dat overstroomde regelmatig.
3. Ze vonden de natuur hier zo mooi (akkers, weilanden en bossen). 

Leerdoelen

* Ik weet welke maatregelen de mens in Laag-Nederland heeft genomen om zich tegen het water te beschermen

* Ik begrijp hoe Laag-Nederland is opgevuld met veen en klei

* Ik kan met behulp van een foto of kaart bepalen of een landschap in Hoog- of Laag-Nederland ligt

Laag Nederland

Laag-Nederland

Het landschap in NL is vooral na de laatste ijstijd ontstaan

De temperatuur steeg --> zeespiegel steeg

In deze periode ontstonden veel grondsoorten

Waddenzeeën en moerassen

1. Zeespiegel stijgt 
2. Strand en duinen vormen
3. Achter strand en duinen ontstaat binnenzee, daar dwarrelen kleideeltjes naar beneden: zeeklei.

Ontstaan veen en moeras

Sinds het einde van de laatste koude tijd 10 000 jaar geleden, is de zeespiegel tientallen meters gestegen. 

De stranden en duinen zijn gevormd, achter de duinen vormde de Waddenzee. De waddenzee stroomde vol met vloed en weer leeg bij eb. 

In de binnenzee stond het water vaak zee en dwarrelden kleideeltjes naar beneden. Hierdoor vormden dikke lagen zeeklei. 

Op een gegeven moment sloten de openingen tussen de duinenrijen en veranderde het gebied achter de duinen in moeras. 

In het moeras stapelden dode plantenresten op onder het water, zonder zuurstof konden de planten niet verteren en ontstond er veen. 

Waddenzeeën en moerassen

4. De duin openingen sluiten, er ontstaat een binnenzee 

5. Binnenzee verandert in uitgestrekt moeras gebied

6. Dode plantenresten hopen op onder water, zonder zuurstof, ontstaan veen. 

Ontstaan veen en moeras

Sinds het einde van de laatste koude tijd 10 000 jaar geleden, is de zeespiegel tientallen meters gestegen. 

De stranden en duinen zijn gevormd, achter de duinen vormde de Waddenzee. De waddenzee stroomde vol met vloed en weer leeg bij eb. 

In de binnenzee stond het water vaak zee en dwarrelden kleideeltjes naar beneden. Hierdoor vormden dikke lagen zeeklei. 

Op een gegeven moment sloten de openingen tussen de duinenrijen en veranderde het gebied achter de duinen in moeras. 

In het moeras stapelden dode plantenresten op onder het water, zonder zuurstof konden de planten niet verteren en ontstond er veen. 

Samengevat

De grondsoorten in Laag-NL zijn afgezet onder verschillende omstandigheden

Duinzand --> door golven en wind

Zeeklei --> In stilstaand water achter de duinen

Veen --> dode plantenresten onder water zonder zuurstof

Hoog-Nederland

Laag-Nederland

De bewoners van Laag-Nederland

Moesten hun gebouwen beschermen tegen overstromingen

Dus ze bouwden op terpen 

= Heuvel ter bescherming tegen overstromingen

Van terp naar dijk

De eerste dijken bestonden uit terpen die met elkaar verbonden waren

= de eerste polders!

dijk

Binnen- en buitendijks

Buitendijks gebied

Binnendijks gebied

Kwelders

= Stuk land dat bij vloed in de Waddenzee niet meer overstroomt.

Junior

Land

Dijk

Kwelder

Junior

Welk gebied ligt hoger ten opzichte van de zeespiegel?

Bedijking

Vroeger: rivier regelmatig buiten oevers

Legde zand en grind af (sedimentatie): dit compenseerde voor bodemdaling.

Buitendijks gaat de sedimentatie wel door 

Door bedijking stroomt het land niet meer over, dus geen compensatie meer voor bodemdaling

Sedimentatie buitendijkse kant

Na verloop van tijd was er zo veel sedimentatie geweest dat het zand boven de zeespiegel uit kwam en dat er dus nieuw land werd gevormd.

De mensen in het gebied bouwden vaak een nieuwe dijk als het land hoog genoeg was, zodat ze dit nieuwe land konden gebruiken voor akkers.

En de nieuwe dijk, die beschermde opnieuw tegen de zee. En opnieuw vond er dan weer sedimentatie plaats...

Polder

Stuk land, omgeven door

dijken, waar de waterstand

geregeld kan worden.

Vaak onder NAP

het gemaal pompt het water weg

Binnendijks

Buitendijks

=een pomp waarmee polders worden drooggepompt

V: Gemalen legde veenmoerassen droog. Gedroogd veen = turf werd hier afgegraven

Droogmakerij

= leeggepompte meren om landbouwgrond en weilanden te krijgen

Rondom droogmakerij ligt een ringvaart

Op welke foto zie je Laag-Nederland 

afgebeeld?

1. Het plaatje boven
2. Het plaatje onder

De mens heeft al eeuwenlang

het landschap van Hoog-Nederland en

Laag-Nederland ingericht.

1. Hoog-Nederland 2. Laag-Nederland

1. Hoog-Nederland 2. Laag-Nederland

Afsluiten

Paragraaf 1.6: 

opdrachten 

Afsluiten

Ik weet welke maatregelen de mens in Laag-Nederland heeft genomen om zich tegen het water te beschermen

Ik begrijp hoe Laag-Nederland is opgevuld met veen en klei

Ik kan met behulp van een foto of kaart bepalen of een landschap in Hoog- of Laag-Nederland ligt

Maken:

Lezen blz. 50 en 51 par. 1.6

Maken blz. 50 vraag 2-3-4-5

Ben je klaar? Kies uit:

- begrippen in StudyGo zetten

- maak de samenvattingen op blz. 56 en 57

Proefwerk in de week van 18 november

leren H1 en begrippen (alle paragrafen)