1. Ethiek: Hedonisme en Utilisme

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 3

Ethiek

Optieken

Een optiek is een benaderingswijze: een manier van kijken naar de werkelijkheid

I

Ethische optiek

Wanneer je ethisch naar iets gaat kijken dan kijk je naar  de menswaardigheid van ons handelen:

menswaardig betekent met respect voor onze menselijkheid

Wat is het juiste handelen; welke keuze(s) 

moet ik maken?

De vraag naar het juiste (menswaardige) handelen kun je heel verschillend beantwoorden. Want wat is eigenlijk menswaardig te noemen?

0

Drie opties: Niets doen (kind gaat dood), oude man aanrijden, chauffeur opofferen. Wat zou jij doen en waarom?

Keuze in perspectief

Achter je keuze ligt waarschijnlijk een ethische theorie.

Koos je in eerste instantie voor de oude man omdat hij waarschijnlijk het minst lang te leven heeft? Dat is typisch een utilaristische keuze.

Deed je niets, omdat je bijvoorbeeld vindt dat dat jongetje zelf had moeten uitkijken, dan bevind je je meer in de plicht-ethiek.

We gaan eerst aan de slag met het utilisme en de gevolg-ethiek.

Moraal: waarden + normen

• Iedereen heeft dingen die hij of zij belangrijk en waardevol vindt: je waarden. Voorbeelden van waarden zijn vriendschap, vrijheid, gezondheid, eerlijkheid enz.
  
• Bij je waarden maak je normen: regels die je waarden ondersteunen (bijvoorbeeld bij de waarde eerlijkheid kan de norm horen: nooit liegen)
  
• Samen vormen je waarden en normen je moraal: hoe jij vindt dat mensen zich moeten gedragen

Ethisch dilemma

• Een ethisch dilemma ontstaat wanneer je een keuze moet maken tussen twee waarden.
• Beide waarden vind je belangrijk en wil je dus bereiken, maar dat gaat niet: soms ontstaan er situaties waarin je een keuze moet maken omdat beide waarden elkaar tegenspreken of met elkaar botsen. 
• Nadenken over de beste optie noemen we ethisch denken.
  

Ethische vragen

We gaan oefenen met een aantal vragen.

Denk goed na voor je antwoord geeft; 

er kan gevraagd worden naar een 

toelichting.

20 jaar gevangenisstraf voor drugshandel op een festival is...

1. Een te lage straf
2. Een terechte straf
3. Een te hoge straf

Onderbouw je keuze uit de vorige slide

0

Wie zat hier fout?

1. Glennis Grace
2. De automobilist
3. Allebei

Onderbouw je keuze uit de vorige slide

Ethische theorie 1: Hedonisme (doelethiek)

Epicurus:

• Volgens deze oud-Griekse filosoof gaat het in het leven om geluk.
• Gelukkig zijn bereik je volgens hem door te proberen pijn te vermijden en het genot na te streven
  
• Hoe sneller je tevreden bent, hoe sneller je gelukkig bent.
  
• Soms moet je wat ellende accepteren als je weet dat er daarna iets goeds komt, maar ook: soms moet je iets leuks niet doen als je weet dat er daarna ellende van komt. 

Ethische theorie 2: Utilisme (doelethiek)

• Je handeling is ethisch juist (menswaardig) te noemen wanneer deze voor zoveel mogelijk mensen zoveel mogelijk geluk/voordeel oplevert.
  
• Je maakt achteraf een balans op van de gevolgen die jouw keuze heeft gehad. 
  
• Een handeling is goed als het voor zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen zorgt.
  
• Een leugentje om bestwil zou dan niet erg zijn
• Maar waar ligt dan de grens? Wie bepaalt welk soort geluk er moet gelden? Bepaalt de meerderheid altijd wat er dan gebeurt? 

Liegen? goed of fout?

kritische vragen: 

Een minderheid kan dus ongelukkiger worden want

het doel heiligt de middelen. 

( soms moeten er doden vallen om iets goeds te bereiken)

Kan volgens het utilisme een 'leugentje om bestwil' toegestaan zijn?

1. Ja, zolang je door te liegen het totale nut in de wereld vergroot.
2. Nee, liegen is altijd verkeerd ook al is je motief juist.

Is volgens het utilisme een ongelijke verdeling van welvaart toegestaan?

1. Nee, de welvaart moet altijd evenredig worden verdeeld.
2. Ja, zolang daardoor het totale nut in de wereld toeneemt.

Utilisme heeft oog voor...

1. het individu
2. de vrijheid
3. geluk voor iedereen
4. belang van de meerderheid

Casus

 Twee patiënten komen in aanmerking voor een donorhart; een vrouw van 60+ en een jonge vrouw. Jij moet als arts een keuze maken wie het hart mag ontvangen (een onwaarschijnlijk dilemma, maar toch). 

Vanuit het utilisme zou je een balans op moeten maken: eentje voor de oude vrouw en
eentje voor de jonge vrouw. In je balans moet je rekening houden met een aantal zaken: 

- Hoe is de levensverwachting?
- Hoeveel mogelijkheden tot gelukservaringen zijn
  er nog? 

- Wat is de kwaliteit van het huidige leven en het eventuele toekomstige leven?

- Wat is de betekenis van het leven voor de directe omgeving?

Geef nu jouw oplossing voor de casus uit de vorige slide