De aanslag

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Je ziet een verzetsstrijder een collaborateur neerschieten en hij vraagt je te helpen. Wat doe je?

1. Helpen en je leven riskeren.
2. Wegrennen en hopen dat niemand je ziet.
3. De autoriteiten waarschuwen.

Je ontmoet de zoon van iemand die jouw familie heeft beschadigd. Hij beschuldigt jou van onrecht.

1. Je probeert hem jouw kant van het verhaal uit te leggen.
2. Je besluit het gesprek te beëindigen. Je vermijdt het onderwerp.
3. Je confronteert hem direct met de daden van zijn vader.

Je kunt een kleine verzetsdaad plegen tegen een onderdrukker, maar dit brengt je eigen veiligheid in gevaar.

1. Je neemt het risico en pleegt de verzetsdaad, het is je morele plicht.
2. Je helpt op een indirecte manier om minder risico te lopen.
3. Je kiest ervoor niets te doen, omdat jouw eigen veiligheid voorop staat.

Wat is er gebeurd en wat zouden jullie doen?

Moreel dilemma

Wat maakt een oorlogsroman goed?

span·ning (de; v; meervoud: spanningen)

Toestand van iets dat gespannen is: in grote spanning onrustige verwachting; de spanning was te snijden er hing een zeer gespannen sfeer

We hoorden plotseling gestommel beneden in het magazijn. Iedereen verstijfde van angst. Wat was dat? Mijn hart bonsde zo hard dat ik bang was dat het hoorbaar was. Heel langzaam kropen we naar het trapgat om te luisteren. Een doffe klap, een schuivend geluid. Waren het inbrekers? Politie? We durfden nauwelijks adem te halen. Doodstil zaten we in de schemer van de kamer, terwijl de geluiden ons bereikten, één voor één, langgerekt en doordringend.

Voorbeeld 1

Wat brengt spanning in het fragment uit Het achterhuis?

Retardering

Voorbeeld 2

Osewoudt hoorde de voetstappen achter zich, maar hij bleef zitten. Zijn hand omklemde de revolver in zijn jaszak, zwetend van angst. 'Wie is daar?' vroeg hij met een stem die hemzelf onbekend klonk. Er kwam geen antwoord. De voetstappen kwamen dichterbij, trager nu, alsof de onbekende zich bedacht. Toen, in een flits, draaide Osewoudt zich om en trok zijn revolver. Het gezicht dat hij zag, deed hem verstijven.

Osewoudt hoorde de voetstappen achter zich, maar hij bleef zitten. Zijn hand omklemde de revolver in zijn jaszak, zwetend van angst. 'Wie is daar?' vroeg hij met een stem die hemzelf onbekend klonk. Er kwam geen antwoord. De voetstappen kwamen dichterbij, trager nu, alsof de onbekende zich bedacht. Toen, in een flits, draaide Osewoudt zich om en trok zijn revolver. Het gezicht dat hij zag, deed hem verstijven.

Voorbeeld 2

Wat brengt spanning in het fragment uit De donkere kamer van Damokles?

Anton stapte het café binnen, zijn ogen speurden de ruimte af. De man die daar zat, in de hoek met zijn krant, leek hem bekend voor te komen. Hij liep langzaam naar hem toe, zijn ademhaling versnelde. Toen hij dichtbij was, hoorde hij het geritsel van papier. De man keek op en zei met een schorre stem: 'Je hebt de verkeerde.' Verward bleef Anton staan. Hij keek opnieuw naar de man, naar het gezicht dat hij meende te herkennen. Maar er was niets bijzonders. Het was gewoon een klant met een krant. 'Sorry,' stamelde Anton en hij liep terug naar de deur. Buiten voelde hij de kou op zijn huid. Voor niets was hij hier gekomen.

Voorbeeld 3

Wat brengt spanning in het fragment uit De aanslag?

• Retardering is een techniek waarbij de auteur een gebeurtenis opzettelijk vertraagt door veel details te geven of gedachten en emoties uit te werken. Het lijkt alsof de tijd stilstaat, waardoor je als lezer meer spanning ervaart. Je vraagt je af: wat gaat er gebeuren? De auteur speelt met je geduld en bouwt de verwachting op.
  
• Een cliffhanger laat een verhaal abrupt stoppen op een spannend of belangrijk moment. Je blijft met vragen zitten: wat gaat er nu gebeuren? Hierdoor wil je doorlezen, want het verhaal voelt nog niet af. Het zorgt voor spanning omdat cruciale informatie wordt uitgesteld.
  
• Een red herring is een techniek waarbij de auteur de lezer afleidt door een hint te geven die je op het verkeerde spoor zet. Je denkt dat er iets belangrijks gaat gebeuren, maar uiteindelijk blijkt het niet waar te zijn. Het doel is om je verwachtingen te manipuleren en verrassingen te creëren.

• Retardering is een techniek waarbij de auteur een gebeurtenis opzettelijk vertraagt door veel details te geven of gedachten en emoties uit te werken. Het lijkt alsof de tijd stilstaat, waardoor je als lezer meer spanning ervaart. Je vraagt je af: wat gaat er gebeuren? De auteur speelt met je geduld en bouwt de verwachting op.
  
• Een cliffhanger laat een verhaal abrupt stoppen op een spannend of belangrijk moment. Je blijft met vragen zitten: wat gaat er nu gebeuren? Hierdoor wil je doorlezen, want het verhaal voelt nog niet af. Het zorgt voor spanning omdat cruciale informatie wordt uitgesteld.
  
• Een red herring is een techniek waarbij de auteur de lezer afleidt door een hint te geven die je op het verkeerde spoor zet. Je denkt dat er iets belangrijks gaat gebeuren, maar uiteindelijk blijkt het niet waar te zijn. Het doel is om je verwachtingen te manipuleren en verrassingen te creëren.

Mijn moeder zat zwijgend op haar stoel, haar handen gevouwen in haar schoot. Mijn vader liep heen en weer door de kamer, zijn blik steeds naar het raam gericht. Het wachten duurde uren, leek het, terwijl we eigenlijk wisten dat het slechts minuten waren. Iedere voetstap op de trap, ieder geluid buiten liet ons verstijven. Toen de bel uiteindelijk ging, schrok ik zo erg dat mijn adem stokte. Mijn vader keek me aan, zijn ogen groot van angst.

Mijn moeder zat zwijgend op haar stoel, haar handen gevouwen in haar schoot. Mijn vader liep heen en weer door de kamer, zijn blik steeds naar het raam gericht. Het wachten duurde uren, leek het, terwijl we eigenlijk wisten dat het slechts minuten waren. Iedere voetstap op de trap, ieder geluid buiten liet ons verstijven. Toen de bel uiteindelijk ging, schrok ik zo erg dat mijn adem stokte. Mijn vader keek me aan, zijn ogen groot van angst.

1. Red herring
2. Cliffhanger
3. Retardering

Retardering!

Het langzame tempo en de gedetailleerde beschrijving van de zenuwen en handelingen houden de spanning vast.

Ik voelde zijn ogen op mij gericht. Terwijl ik door het restaurant liep, merkte ik hoe de man zijn stoel achteruit schoof. Een lichte paniek maakte zich van mij meester. Hij ging rechtop zitten, alsof hij elk moment iets kon zeggen. Ik wist zeker dat hij me herkend had. Mijn benen voelde zwaar aan, maar ik liep door, net doen alsof er niets aan de hand was. Toen ik naar mijn tafel liep, hoorde ik hem mijn naam roepen.

'Paul!'

Ik draaide me met een ruk om. Maar hij glimlachte alleen. ‘Je portemonnee ligt daar nog,’ zei hij rustig, wijzend naar de tafel waar ik net vandaan kwam.

1. Red herring
2. Cliffhanger
3. Retardering

Red herring!

De lezer wordt op het verkeerde been gezet en denkt dat Paul wordt geconfronteerd met iets ernstigs. In plaats daarvan blijkt het een onschuldige situatie te zijn. Dit creëert spanning en verrassing.

Hij stapte haar kamer binnen. Het rook naar haar, naar Tirza. Zijn ogen gleden over het bureau, de boeken, het bed. Alles stond er zoals altijd, precies zoals ze het had achtergelaten. Maar toen zijn blik op de koffer viel, voelde hij zijn adem stokken. Hij liep langzaam naar het bed, bukte zich en schoof de koffer open. Het was leeg. Helemaal leeg.

Voor een moment bleef hij verstijfd staan. Hij draaide zich om en keek naar de deur. Achter hem hoorde hij een zacht geritsel.

1. Red herring
2. Cliffhanger
3. Retardering

Cliffhanger!

Het fragment eindigt precies op een moment van onzekerheid en spanning, waardoor de lezer wil weten wat het geluid is en wat er zal gebeuren.