Gevangenendilemma & collectieve goederen

• Economie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Lesdoelen les 1 'Jong en Oud'

• Speltheorie: Je kunt uitleggen wanneer er sprake is van een gevangenendilemma en wanneer niet.

Het gevangenendilemma

Het gevangenendilemma (of gevangenenprobleem of prisoners’ dilemma) is een klassiek voorbeeld uit de speltheorie (een economische theorie de we vandaag gaan behandelen). 

Er is sprake van een gevangenenprobleem als er een uitkomst ontstaat die voor beide niet de optimale uitkomst is. 

Er is een betere uitkomst voor beiden beschikbaar, maar omdat beide partijen elkaar niet vertrouwen ontstaat er een dilemma. 

split or steal = een dilemma!  

Beide spelers hebben twee ballen voor zich

SPLIT & STEAL

ze kunnen een geldbedrag winnen als ze: 

1. beiden voor SPLIT kiezen (dan delen ze het bedrag)

2. als er 1 speler voor STEAL kiest (dan wint diegene alles, en de ander gaat met niks naar huis)

--> Als beiden voor STEAL kiezen, wint niemand wat. 

het gaat dus om vertrouwen. Beiden spelers zitten in een dilemma

Waarom ontstaat hier een probleem?

Dominante strategie

een speler heeft een dominante strategie 

als hij/zij twee keer dezelfde keuze maakt (bijvoorbeeld twee keer bekennen, of twee keer optie 1 kiezen) ongeacht wat de ander doet. 

We gaan nu bekijken hoe je dat in een matrix kunt zien. 

Is er bij de gevangenen dus sprake van een gevangenendilemma? is er een betere uitkomst beschikbaar?

1. Ja, beiden zwijgen
2. Nee, dit is de beste uitkomst
3. Ja als er één van de twee bekent

IS HIER SPRAKE VAN EEN GEVANGENENDILEMMA?

let op: winstmatrix!

1. NEE, WANT 7 IS MEER DAN 5
2. JA, WANT ER IS EEN BETERE UITKOMST VOOR BEIDEN
3. NEE, WANT ER IS GEEN BETERE UITKOMST VOOR BEIDEN.
4. NEE, WANT ER ZIJN TWEE UITKOMSTEN

IS DIT EEN GEVANGENEN-DILEMMA?

1. NEE, WANT DIT IS DE BESTE UITKOMST
2. JA, WANT DIT IS HET EERLIJKST
3. JA, WANT ER IS EEN BETERE UITKOMST
4. NEE, WANT ER IS EEN BETERE UITKOMST

Collectieve goederen:

voorzieningen/ goederen waar iedereen gebruik van mag maken. Deze goederen worden door de overheid geleverd, omdat er eigenlijk geen winst op te behalen valt

het zijn goederen dat, wanneer ze er eenmaal staan, ze door iedereen gebruikt kunnen worden

je kunt mensen niet meer uitsluiten van het gebruik van deze goederen. 

Wat lokt dit uit? 

Meeliftgedrag, je profiteert wel van het collectieve goed maar betaalt er het liefst niets voor. 

als het er eenmaal staat, kun je er toch gebruik van maken. 

Dus waarom zou je je zelf inspannen? of geld betalen? 

Gevangenendilemma? 

Je kan dus makkelijk meeliften op de inspanningen van de ander, je hoeft zelf niets te betalen (denk aan: een dijk, fietspaden, feestverlichting in het winkelcentrum). 

zo ontstaat er een gevangenendilemma: iedereen kiest voor zichzelf en wil dus niets betalen. Niemand wil dat anderen op hun inspanningen meeliften. Zo wordt er uiteindelijk niets gebouwd. Daarom neemt de overheid de taak om deze goederen te leveren - maar op zich. 

ZIJN DE GOEDEREN OP DE VOLGENDE DIA'S COLLECTIEVE OF INDIVIDUELE GOEDEREN?

STRAATLANTAARN - COLLECTIEF?

1. JA
2. NEE

AUTO - COLLECTIEF?

1. JA
2. NEE

DIJK - COLLECTIEF?

1. JA
2. NEE

PRETPARK - COLLECTIEF?

1. JA
2. NEE

KERSTBOMEN IN DE BINNENSTAD - COLLECTIEF?

1. JA
2. NEE

Bedankt voor jullie inzet en tot de volgende les :)!