5.4 Het ontstaan van staten

5.4: Het ontstaan van staten
1 / 22
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 1

In deze les zitten 22 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 45 min

Onderdelen in deze les

5.4: Het ontstaan van staten

Slide 1 - Tekstslide

De tien tijdvakken!

Slide 2 - Tekstslide

Leerdoelen
  • Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de opkomst van de geldeconomie voor het bestuur.
  • Je kunt uitleggen waarom de paus en vorsten in de late middeleeuwen een conflict hadden met elkaar.
  • Je kunt beschrijven hoe vorsten probeerden centraal bestuur in te voeren.

Slide 3 - Tekstslide

Vorsten, ambtenaren, huurlegers 
Late Middeleeuwen in Europa: STEDEN + GELDECONOMIE
NADEEL VOOR VORSTEN:
  • Weinig macht in de steden
VOORDELEN VOOR VORSTEN:
  • Belastinggeld uit de steden
  • Boeren betalen pacht met geld

Slide 4 - Tekstslide

Vorsten, ambtenaren, huurlegers 
Gevolgen voor het bestuur (v.a 13e eeuw): 
  • Vorsten betalen ambtenaren om met het bestuur te helpen
    --> Zij hebben geen leen, zij gehoorzamen aan de vorst
  • Vorsten kunnen soldaten huren -> huurleger.  
      --> Daardoor niet meer afhankelijk van de leenmannen
GEVOLG:
  • Macht van de adel kleiner en macht van de vorsten groter

Slide 5 - Tekstslide

Ruzie tussen paus en vorsten 
Bekijk bron 3
1. Wat zie je op de bron? Wat staat eronder?
2. Welke personen werden officieel benoemd?
3. Wie deed een benoeming?

Slide 6 - Tekstslide

In de middeleeuwen was het officieel benoemen van een keizer, koning, bisschop, graaf of hertog een plechtige gebeurtenis. Hier zet paus Nicolaas II in 1059 een kroon op het hoofd van Robert, de nieuwe hertog van Apulië, Calabrië en Sicilië (het zuiden van Italië). (Detail van een boekillustratie uit de 14e eeuw.)
bron 3

Slide 7 - Tekstslide

Ruzie tussen paus en vorsten 
Waarom wilden vorsten bischoppen als leenmannen/bestuurders?
Zij waren niet getrouwd, geen kinderen
--> dus na hun dood kreeg de vorst zijn leen terug
Waarom wilde de paus dat niet?
Paus was de baas van de kerk, dus de baas van de bisschoppen. Niet de vorst!!

Slide 8 - Tekstslide

Ruzie tussen paus en vorsten 
GEVOLG (11e eeuw)
Ruzie tussen Duitse keizer en Paus Gregorius
Oplossing in 1122:
1. De Paus benoemt de bisschoppen
2. De Paus bestuurt de kerk (= geestelijke macht), niet het land
3. De keizer bestuurt het land, niet de kerk

Slide 9 - Tekstslide

Steeds meer centraal bestuur 
Bekijk bron 4 (boek blz. 83)

In welke eeuwen breidden de Bourgondische hertogen hun gebied uit?

Slide 10 - Tekstslide

De gebieden van de Bourgondische hertogen. De kaart laat zien hoe zij hun oorspronkelijke hertogdom in Bourgondië in de loop van de 14e en 15e eeuw wisten uit te breiden en welke delen zij eind 15e eeuw weer verloren.
Bron 4

Slide 11 - Tekstslide

Steeds meer centraal bestuur 
Veranderingen in de Late Middeleeuwen
  • Steden belangrijker 
  • Adel minder machtig
  • Paus bemoeide zich alleen met kerk
  • Vorsten kregen meer macht

Slide 12 - Tekstslide

Steeds meer centraal bestuur
GEVOLG: Veranderingen in het bestuur

Vroege ME
Late ME
vorsten reisden rond

vorsten besturen vanuit 1 plaats (centralisatie)
overal andere wetten en regels
overal zelfde wetten en belastingen (staatsvorming = landen met duidelijke grenzen)
= LEENSTELSEL
CENTRAAL BESTUUR

Slide 13 - Tekstslide

Centraal bestuur
Betekenis: als een land steeds meer als eenheid wordt bestuurd.

Met ambtenaren en een eigen leger waren vorsten minder afhankelijk van de hulp van leenmannen. 
Ook voerden koningen in deze tijd rechtbanken en wetten in voor het hele gebied. --> je had dus vanaf nu overal dezelfde wetten in plaats van per gebied verschillende wetten en straffen.

Slide 14 - Tekstslide

Steeds meer centraal bestuur (boek blz. 83)
DUS:
In de late middeleeuwen ontstaan  staten
Staten: landen met duidelijke grenzen, waar overal dezelfde wetten en regels gelden. 

Bij staatsvorming past:
CENTRALISATIE
= een gebied onder 1 bestuur brengen

Slide 15 - Tekstslide

voorbeeld centraal bestuur NL
NL als land bestond nog niet in late ME --> verschillende gewesten = soort provincies

Hertogen van Bourgondië kregen steeds meer gebieden onder hun heerschappij door oorlogen, huwelijken en erfenissen. --> ook  groot deel van NL viel hier onder.
Hertogen stelden één overlegorgaan in: 
dat noemen we centralisatie van het bestuur.

Slide 16 - Tekstslide

Slide 17 - Tekstslide

Aan de slag:
  • Maken §5.4 opdracht 4 t/m 11 in Memo online 
  • Leren voor VT volgende week 
    §5.1 t/m §5.4 + begrippen


Muziek luisteren mag
Werken in stilte 

Slide 18 - Tekstslide

Kun je een voorbeeld noemen van centraal bestuur in Nederland nu?

Slide 19 - Open vraag

Leg aan de hand van deze afbeelding uit dat er in Nederland nog steeds sprake is van centraal bestuur

Slide 20 - Open vraag

Noem een voorbeeld van
centralisatie in de Nederlanden
in de late middeleeuwen.

Slide 21 - Open vraag

A: Wat vonden de edelen (adel) van centralisatie ?
B: Waarom dachten ze zo?


Slide 22 - Open vraag