TA Spijsvertering overzicht

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Spijsvertering voor de TA

Voedingsstoffen: soorten, opbouw en functie

Organen spijsverteringsstelsel

Spijsvertering mond- en keelholte, slokdarm en maag

Relatie met gebit / mondgezondheid

Zie Hoofdstuk 6 uit het boek "Anatomie en Fysiologie" van Baar.

Etiketten lezen

MACROnutriënten: belangrijkste functies

koolhydraten

eiwitten

vetten

Vooral brandstof

Brandstof, basis voor hormonen, oplosmiddel voor vitaminen, isolatiemateriaal

Bouwstof, hulpstoffen, in noodgeval brandstof

MACROnutriënten: waar zitten ze in?

koolhydraten

eiwitten

vetten

Brood, pasta, rijst

Boter, olie, kaas

Vlees, vis, peulvruchten, noten

MACROnutriënten: waaruit zijn ze opgebouwd?

koolhydraten

eiwitten

vetten

Monosacchariden zoals glucose

Glycerol en vetzuren

Aminozuren

Schijf van 5  - Voedingscentrum.nl

Wat is spijsvertering?

• Spijsvertering = voedsel vertering in het lichaam
• Voedingsstoffen afbreken zodat ze kunnen worden opgenomen in het bloed. 
• Bv: zetmeel afbreken tot glucose, of eiwitten afbreken tot aminozuren.
• Spijsverteringskanaal; Mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne darm en dikke darm 

 Hoe goed ken je de anatomie van het spijsverteringsstelsel?

Sleep de namen naar de juiste plek.

Slokdarm

Lever

Dikke darm

Galblaas

Maag

Alvleesklier

Dunne darm

Endeldarm

Blinde darm

Mond

• Kauwen: voedsel fijn maken
• Proeven: smaak (tong) en reukorgaan
• Speeksel

Speeksel

Wordt gevormd in de speekselklieren -->

Maakt voedsel vochtig zodat je het makkelijker door kunt slikken

Bevat het enzym amylase dat zetmeel afbreekt

Neutraliseert zuur uit dranken en voeding

Beschermt de gebitselementen

Speeksel is bacteriedodend.

Speekselklieren (glandula)

• 1: Glandula Parotis (oor-speekselklier)
• 2: Glandula submandibularis (onderkaak- speekselklier)
• 3: Glandula sublingualis (onder-tong-speekselklier)

Soorten speeksel

		Geproduceerd in....
Sereus speeksel	Waterig	Oorspeekselklier, onderkaakspeekselklier
Muceus speeksel	Slijmachtig	Onderkaakspeekselklier, ondertongspeekselklier

Glandula parotis

1

2

3

Glandula sublingualis

Glandula submandibularis

Vertering van zetmeel (koolhydraat, zit in brood, aardappelen etc) start al in de mondholte door het enzym amylase

Tot welke groep voedingsstoffen behoort zetmeel?

1. Vitamines
2. Vetten
3. Eiwitten
4. Koolhydraten

Welk enzym vind je in speeksel?

1. Amylase
2. Lipase
3. Proteinase
4. Zuurbase

Welke medicijnen kunnen de speekselproductie verminderen?

Keelholte en strottenhoofd

In de keelholte zitten de huig en het strottenklepje.

De huig: sluit de neusholte af je inslikt. 

De strottenklep: sluit de luchtpijp af als je slikt

In het strottenhoofd zitten de stembanden.

Slikproblemen (dysfagie)

Kunnen gevolg zijn van bv.....

• Ziekte van Parkinson
• Beroerte (CVA)
• Hoofd- halskanker

Slokdarm

• Spieren die samentrekken en ontspannen (peristaltiek)
• Verbinding tussen mond en maag 
• Ongeveer 30 cm lang
• Vervoeren van voedsel van mond naar maag duurt ongeveer 10 seconden
• Sluitspier / klepje tussen slokdarm en maag voorkomt reflux

Maag

• Elastische gespierde zak
• Kan uitzetten en krimpen
• Wand heeft een beschermende slijmlaag
• Bewaren voedsel totdat het naar de darmen kan (2 a 3 uur)
• Pylorus (maagportier) geeft beetjes voedsel door richting twaalfvingerige darm (dunne darm)

Functies van de maag:

• Verder kneden en fijnmaken van voedsel
• Afbreken van eiwitten
• Doden van bacteriën

Maagsap

Maagsap bestaat uit:

• Pepsine: enzym dat eiwitten verteert
• Zoutzuur: bacteriedodend en helpt bij het verteren van eiwitten
• Intrinsic factor: nodig voor opname vit.  B12 
• Water en slijm: oplosmiddel en verdunning

pH van maagsap = 1 a 2

Lage pH = hoge zuurgraad

Sterk zuur dus!

Wat doet de maag met het voedsel?

1. Tijdelijke opslag
2. Kneden en mengen met maagzuur
3. Vervoeren naar twaalfvingerige darm

Wat is waar over het maagsap?

1. Heeft een hoge zuurgraad, dus een hoge pH
2. Heeft een lage zuurgraad, dus een lage pH
3. Heeft een lage zuurgraad, een hoge pH
4. Heeft een hoge zuurgraad, dus een lage pH

De maag en NSAID's

NSAID's  zijn medicijnen met pijnstillende en ontstekingsremmende werking. bv:

• Ibuprofen
• Naproxen
• Diclofenac

Kunnen maagklachten veroorzaken

Bij NSAID's wordt daarom vaak ook een maagbeschermer voorgeschreven

Relatie tussen de maag en mondgezondheid:

Reflux = ongewenst terugstromen van maagsap naar de slokdarm en mondholte.

• Klachten aan slokdarm
• Heesheid en keelpijn
• Tanderosie

Volgende slide: filmpje over refluxklachten -->

0

Eetstoornis: boulimia nervosa

- Problematische relatie met eten

- Verstoord zelfbeeld

- Gevoelens van schuld en schaamte

- Vaak onzichtbaar

- Eetbuien

- Compensatiegedrag:

     - Laxeermiddelen

     - Expres overgeven

Ongeveer 22.000 mensen lijden in Nederland aan boulimia nervosa. 

Ieder jaar komen er in Nederland circa 2200 mensen met boulimia bij. 

95% daarvan is vrouw.

https://www.dentalinfo.nl/thema-a-z/voeding-en-mondgezondheid/bewustzijn-boulimia-en-gebitsslijtage/

Boulimia en erosie

Zie je een sterke mate van erosie, vooral aan de achterzijde van meerdere elementen? 

Erosie wordt zichtbaar na circa 6 maanden regelmatig overgeven

Hard poetsen direct na overgeven geeft ook extra slijtage

Vermoed je boulimia nervosa?

Bespreek dit op een voorzichtige en respectvolle manier met de patiënt. Overleg eerst met collega's wat de beste aanpak is.

Twaalfvingerige darm

• Eerste gedeelte van de dunne darm
  
• Even lang als de breedte van 12 vingers (+/- 30 cm)
• Voedsel wordt in kleine beetjes doorgelaten vanuit de maag naar de twaalfvingerige darm

Twaalfvingerige darm

• Toevoegen  pancreassap (alvleeskliersap)
  
• Bevat enzymen die eiwitten, koolhydraten en vetten afbreken
  
• Pancreassap neutraliseert maagzuur, dit is belangrijk omdat de dunne darm niet tegen zuur kan.
• Toevoegen gal uit de galblaas, wordt gemaakt in de lever

• Gal verdeelt vet in kleine druppeltjes (emulgeren) zodat het makkelijker kan worden afgebroken

Alvleesklier

• Hoort niet bij het spijsverteringskanaal
• Wel bij het spijsverteringsstelsel
• Scheidt alvleeskliersap af naar de 12-vingerige darm om eiwitten, vetten en zetmeel te verteren 
• neutraliseert zuur dat vanuit de maag komt 
• Geeft de hormonen insuline en glucagon af aan het bloed. Die regelen de bloedsuikerspiegel.

Lever

• Lever =  de grote chemische fabriek van het lichaam
• Poortader direct van darm naar lever
• Neemt voedingsstoffen uit het bloed op
• Geeft stoffen af aan het bloed, bv glucose
• Slaat oa vitaminen, vetten, eiwitten en metalen op.
• Produceert eiwitten voor o.a. de bloedstolling
  
• Breekt giftige stoffen af  (bv medicijnen, alcohol, drugs)
  
• Produceert gal -->

Galblaas

Gal wordt gemaakt door de lever.

Gal wordt bewaard in de galblaas.

Wanneer het voedsel de twaalfvingerige darm inkomt, geeft de galblaas gal af aan de darm

Gal emulgeert vet.

Gal voert afvalstoffen van de lever af

galblaas

galbuis

van de lever

naar de 12v-darm

Dunne darm

Dunne darm:

• 5 tot 6 meter lang
• Darmwand produceert darmsap: enzymen voor vertering
• Heeft een dunne wand met plooien
• Voedingsstoffen worden via de wand van de dunne darm opgenomen in het bloed
• Bloed gaat van de dunne darm via de poortader naar de lever

Dunne darm bestaat uit 3 delen

• Twaalfvingerige darm
• Nuchtere darm
• Kronkeldarm

Wat is de belangrijkste functie van de dunne darm?

1. Afvalstoffen toevoegen
2. Voedingsstoffen opnemen in het bloed
3. Slechte stoffen uitscheiden
4. Onttrekken van water

Wat is de belangrijkste functie van gal?

1. Verteren van eiwitten
2. Verteren van suikers
3. Emulgeren (oplossen) van vetten
4. Bestrijden van schadelijke bacteriën

Dikke darm

Dikke darm: colon

• Ongeveer 1,5 meter lang
  
• Bestaat uit blinde darm, dikke darm, endeldarm
  
• Veel bacteriën (Darmflora) -> belangrijk bij voor spijsvertering, maar ook je afweer!
• Er wordt veel vocht opgenomen, dus de voedselbrij wordt dikker
  
• Er wordt slijm toegevoegd
  
• Overgebleven voedselbrij wordt naar de endeldarm vervoerd

In de dikke darm wordt vooral...

1. Voedingsstoffen uit de darm gehaald.
2. Gal toegevoegd aan de voedselbrij
3. Alles opgeslagen als poep
4. Water uit de voedselbrij gehaald

De medische term voor dikke darm is...

1. jejunum
2. colon
3. duodenum
4. ileum

Welk nummer is de endeldarm?

1. 13
2. 14
3. 15
4. 16

Wat zijn de belangrijkste functies?

Mond

Slokdarm

Maag

Dunne darm

Dikke darm

Endeldarm

opname van voedingsstoffen

afvoeren van voedingsresten

vervoeren

opname van water

verteren

kauwen