TA Spijsvertering overzicht

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Spijsvertering voor de TA

Voedingsstoffen: soorten, opbouw en functie

Organen spijsverteringsstelsel

Spijsvertering mond- en keelholte, slokdarm en maag

Relatie met gebit / mondgezondheid

Zie Hoofdstuk 6 uit het boek "Anatomie en Fysiologie" van Baar.

MACROnutriënten: functies

koolhydraten

eiwitten

vetten

Vooral brandstof

Brandstof, basis voor hormonen, oplosmiddel voor vitaminen, isolatiemateriaal

Bouwstof, hulpstoffen, in noodgeval brandstof

MACROnutriënten: waar zitten ze in?

koolhydraten

eiwitten

vetten

Broodd, pasta rijst

Boter, olie, kaas

Vlees, vis, peulvruchten, noten

MACROnutriënten: waaruit zijn ze opgebouwd?

koolhydraten

eiwitten

vetten

Monosacchariden zoals glucose

Glycerol en vetzuren

Aminozuren

Tekst

MICROnutriënten: functies

vezels

mineralen

vitaminen

water

Oplosmiddel, warmtebuffer, transportmiddel

Bouwstoffen en hulpstoffen

Hulpstoffen

Ballast, geven ontlasting volume en consistentie, voeding voor darmbacteriën

Wat is spijsvertering?

• Spijsvertering = voedsel vertering in het lichaam
• Voedingsstoffen afbreken zodat ze kunnen worden opgenomen in het bloed. 
• Bv: zetmeel afbreken tot glucose, of eiwitten afbreken tot aminozuren.
• Spijsverteringskanaal; Mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne darm en dikke darm 

Functies spijsvertering

• Voedsel opnemen (via de mond)
  
• Voedsel fijnmaken (kauwen)
  
• Voedsel vervoeren (door spierbewegingen)
  
• Voedsel afbreken en verteren (door verteringssappen en spierbewegingen)
  
• Voedingsstoffen opnemen in het bloed (via wand dunne darm)
  
• Onverteerbare voedselbestanddelen (vezels) afvoeren (via endeldarm en anus)
  

Mond

• Kauwen: voedsel fijn maken
• Proeven: smaak (tong) en reukorgaan
• Speeksel

Speeksel

Bevat onder andere enzymen en het 

maakt de voedselbrij vochtig zodat het makkelijker door te slikken is

Speeksel wordt gevormd in de speekselklieren -->

Speeksel neutraliseert zuur uit dranken en voeding

Speeksel is bacteriedodend.

Speekselklieren (glandula)

• 1: Glandula Parotis (oor-speekselklier)
  
• 2: Glandula submandibularis (onderkaak- speekselklier)
• 3: Glandula sublingualis (onder-tong-speekselklier)

Soorten speeksel

		Geproduceerd in....
Sereus speeksel	Waterig	Oorspeekselklier, onderkaakspeekselklier
Muceus speeksel	Slijmachtig	Onderkaakspeekselklier, ondertongspeekselklier

Glandula parotis

1

2

3

Glandula sublingualis

Glandula submandibularis

Vertering van koolhydraten start al in de mondholte.

Door het enzym amylase

0

Tot welke groep voedingsstoffen behoort zetmeel?

1. Vitamines
2. Vetten
3. Eiwitten
4. Koolhydraten

Welk enzym vind je in speeksel?

1. Amylase
2. Lipase
3. Proteinase
4. Zuurbase

Welke medicijnen kunnen de speekselproductie verminderen?

Keelholte en strottenhoofd

In de keelholte zitten de huig en het strottenklepje.

De huig: sluit de neusholte af als je voedsel inslikt. 

De strottenklep: sluit de luchtpijp af als je slikt

In het strottenhoofd zitten de stembanden.

Slikproblemen (dysfagie), bv door...

Ziekte van Parkinson

Beroerte (CVA)

Na hoofd- halskanker

Slokdarm

• Spieren die samentrekken en ontspannen -> peristaltiek
• Verbinding tussen mond en maag 
• Ongeveer 30 cm lang
• Functie: Vervoer van voedsel van mond naar maag
• Duurt ongeveer 10 seconden
• Sluitspier / klepje tussen slokdarm en maag voorkomt reflux

Maag

• Elastische gespierde zak
• Kan uitzetten en krimpen
• Wand heeft een beschermende slijmlaag
• Bewaren voedsel totdat het naar de darmen kan
• Pylorus (maagportier) geeft beetjes voedsel door richting twaalfvingerige darm

Functies:

• Verder kneden en fijnmaken van voedsel
• Afbreken van eiwitten
• Doden van bacteriën

Maagsap

Maagsap bestaat uit:

• Pepsine: enzym dat eiwitten verteert
• Zoutzuur: bacteriedodend en helpt vertering eiwitten
• pH maagsap  = 2  
• Lage pH = hoge zuurgraad = sterk zuur
• Intrinsic factor: nodig voor opname vit.  B12 
• Water en slijm: oplosmiddel en verdunning

Wat doet de maag met het voedsel?

1. Tijdelijke opslag
2. Kneden en mengen met maagzuur
3. Vervoeren naar twaalfvingerigedarm

Wat is waar over het maagsap?

1. Heeft een hoge zuurgraad, dus een hoge pH
2. Heeft een lage zuurgraad, dus een lage pH
3. Heeft een lage zuurgraad, een hoge pH
4. Heeft een hoge zuurgraad, dus een lage pH

Relatie tussen de maag en mondgezondheid:

Reflux = ongewenst terugstromen van maagsap naar de slokdarm en mondholte.

Gevolgen: 

* Klachten aan slokdarm

* Tanderosie door maagsap met lage pH

Volgende slide: filmpje over refluxklachten

0

Reflux en tanderosie. Vanaf 1:55

Eetstoornis: boulimia nervosa

- vertekend zelfbeeld.

- problematische relatie met eten

- niet altijd zichtbaar.

- eetbuien.

- compensatiegedrag:

     - Laxeermiddelen

     - Expres overgeven

Ongeveer 22.000 mensen lijden in Nederland aan boulimia nervosa. 

Ieder jaar komen er in Nederland circa 2200 mensen met boulimia bij. 95% daarvan is vrouw.

https://www.dentalinfo.nl/thema-a-z/voeding-en-mondgezondheid/bewustzijn-boulimia-en-gebitsslijtage/

Boulimia en erosie

Zie je een sterke mate van erosie, vooral aan de achterzijde van de elementen? 

Wees dan bedacht op boulimia nervosa!

Erosie wordt zichtbaar na circa 6 maanden regelmatig overgeven

Bespreek dit op een voorzichtige en respectvolle manier met de patiënt. Overleg zonodig met collega's wat de beste aanpak is.

Twaalfvingerige darm

• Eerste gedeelte van de dunne darm
  
• Even lang als de breedte van 12 vingers (+/- 30 cm)
• Voedsel wordt in kleine beetjes doorgelaten vanuit de maag naar de twaalfvingerige darm

Twaalfvingerige darm

• Toevoegen  pancreassap (alvleeskliersap)
  
• Bevat enzymen die eiwitten, koolhydraten en vetten afbreken
  
• Pancreassap neutraliseert maagzuur, dit is belangrijk omdat de dunner darm goed niet tegen zuur kan.

+ gal uit de galblaas, wordt gemaakt in de lever

• Gal verdeelt vet in kleine druppeltjes (emulgeren) zodat het makkelijker kan worden afgebroken

Waarom heet de twaalfvingerige darm zo?

1. Omdat hij twaalf bochten maakt
2. Omdat hij zo lang is als twaalf vingerbreedtes
3. Omdat hij twaalf aftakkingen heeft
4. Omdat hij tien aftakkingen heeft, maar vroeger dachten ze dat het er twaalf waren

Alvleesklier

• Hoort niet bij het spijsverteringskanaal
• Wel bij het spijsverteringsstelsel
• Scheidt alvleeskliersap af naar de 12-vingerige darm om eiwitten, vetten en zetmeel te verteren & neutraliseert zuur dat vanuit de maag komt 
• Geeft de hormonen insuline en glucagon af aan het bloed. Die regelen bloedsuikerspiegel.

Lever

• Hoort niet bij het spijsverteringskanaal 
• Hoort wel bij het spijsverteringsstelsel
• Lever =  de grote chemische fabriek van het lichaam
• Neemt voedingsstoffen uit het bloed op, geeft stoffen af
  
• Opslagplaats voor  vitaminen, vetten, eiwitten en metalen.
  
• Geeft suiker af aan het bloed als het lichaam het nodig heeft
• Produceert eiwitten voor afweer en bloedstolling
  
• Breekt giftige stoffen af  (bv medicijnen, alcohol, drugs)
  
• Vormt gal. Galvloeistof helpt bij het emulgeren van vetten. Gal wordt in de galblaas opgeslagen en vervolgens afgegeven aan de dunne darm.

Galblaas

De gal wordt bewaard in de galblaas. Wanneer het voedsel de twaalfvingerige darm inkomt, knijpt de galblaas zich samen en komt gal bij het voedsel.

Gal emulgeert vetten.

galblaas

galbuis

van de lever

naar de 12v-darm

Dunne darm

Dunne darm:

• Kan tot wel 5 tot 6 meter lang zijn
  
• Bestaat uit darmvlokken aan de binnenzijde (geplooid slijmvlies)
  
• In elke darmvlok zit een bloedvat (haarvat) deze nemen de voedingsstoffen op
  
• De voedingsstoffen gaan via het bloed van de dunne darm -> poortader -> lever
  
• Produceert darmsap: bevat enzymen voor afbraak koolhydraten en vetten

Dunner darm bestaat uit 3 delen

Twaalfvingerige Darm

Nuchtere Darm

Kronkeldarm

Wat is de belangrijkste functie van de dunne darm?

1. Afvalstoffen toevoegen
2. Voedingsstoffen opnemen in het bloed
3. Slechte stoffen opnemen
4. Onttrekken van water

De dunne darm bestaat uit.....

1. Twaalfvingerige darm, dunne darm en endeldarm
2. Twaalfvingerige darm, appendix en endeldarm
3. Twaalfvingerige darm, nuchtere darm en kronkeldarm
4. Twaalfvingerige darm, nuchtere darm en endeldarm

Dikke darm

Dikke darm: colon

• Ongeveer 1,5 meter lang
  
• Bestaat uit blinde darm, dikke darm, endeldarm
  
• Veel bacteriën (Darmflora) -> belangrijk bij voor spijsvertering, maar ook je afweer!
• Laatste voedingsstoffen worden opgenomen
  
• Er wordt veel vocht onttrokken, dus de voedselbrij wordt dikker
  
• Er wordt slijm toegevoegd
  
• Overgebleven voedselbrij wordt naar de endeldarm vervoerd (met aan het einde de anus)

In de dikke darm wordt vooral...

1. Voedingsstoffen uit de darm gehaald.
2. Gal toegevoegd aan de voedselbrij
3. Alles opgeslagen als poep
4. Water uit de voedselbrij gehaald

Dit deel verbindt de mond met de slokdarm

Hierin wordt voedsel dat via de slokdarm uit de mond komt verder gekneed en fijn gemaakt

Dit deel is vele meters lang

Dit deel vervoert voedsel verder het spijsverteringskanaal in

Water terugwinnen uit de darminhoud

Kauwen, proeven, speeksel

Keelholte

Maag

Dunne darm

Slokdarm

Dikke darm

Mondholte

De medische term voor dikke darm is...

1. jejunum
2. colon
3. duodenum
4. ileum

Welke organen horen wel bij het spijsverteringsstelsel maar niet bij het spijsverteringskanaal?

1. Lever
2. Dikke darm
3. Maag
4. Alvleesklier

Endeldarm en anus

• Verzamelplaats voor ontlasting
  
• Spieren worden in reflex samengetrokken (ontlasting verlaat lichaam via anus)
  
• Anus wordt afgesloten met kringspier
  

Welk nummer is de endeldarm?

1. 13
2. 14
3. 15
4. 16

Wat zijn de belangrijkste functies?

Mond

Slokdarm

Maag

Dunne darm

Dikke darm

Endeldarm

opname van voedingsstoffen

afvoeren van voedingsresten

vervoeren

opname van water

verteren

kauwen