Thema 4 basisstof 4 Evolutie in populaties + 5 onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.4 Evolutie in populaties

Door wie is de evolutietheorie bedacht?

1. Charles Darwin
2. Albert Einstein
3. Alfres Russel Wallace
4. Sigmund Freud

Wat verklaart de evolutietheorie niet?

1. het verdwijnen van soorten
2. het ontstaan van leven
3. het veranderen van soorten
4. het ontstaan van soorten

De evolutietheorie gaat ervan uit dat:

1. Door mutatie steeds nieuwe ......................... ontstaan. 

2. Als een organisme zich kan aanpassen aan zijn omgeving heeft hij een grotere ............................. Dit verschijnsel noemen we .........................

3. Dat door ......................... een zelfde soort steeds meer kan verschillen van elkaar, omdat ze in een andere omgeving leven. Hierdoor kunnen er uiteindelijk nieuwe ......................... ontstaan. Deze verschillende soorten kunnen zich uiteindelijk niet meer .......................... samen.

soorten

overlevingskans

natuurlijke selectie

isolatie

genotypen

voortplanten

Leerdoelen

Na deze basisstof kun/ken je:

• benoemen wat een soort en wat een populatie is.
• beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen.

Hoe kun je een soort definiëren?

Soort

Soort:

individuen kunnen onderling voortplanten (op natuurlijke wijze) en zo vruchtbare nakomelingen krijgen.

Soort versus populatie

Soort:

soms zijn er twijfelgevallen.

Bijv. een deel van de nakomelingen is vruchtbaar.

Of fysiek is paren eigenlijk niet mogelijk.

Hoe kun je een populatie definiëren?

Soort versus populatie

Populatie:

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied.

Gebied is begrensd met natuurlijke grenzen. Bijv. rivier.

konijnen op Schiermonnikoog.

Genenpool:

alle genen van de individuen in een populatie.

Hierdoor bevat een populatie dus ook verschillende allelen van die genen.

En kun je bepalen de 

allelfrequentie bepalen.

= aantal keren elk allel voorkomt in een populatie.

Verschillende haarkleuren.

Alleen roodharige mensen.

Allelfrequenties

Constant:

er treedt géén selectiedruk op door een van de allelen. De allelfrequenties blijven gelijk.

Bijv.: bloedgroepen.

Veranderend:

 De allelfrequenties veranderen. Dit kan doordat een allel de overlevingskans verkleint. 

Of een kenmerk geeft voordeel bij voortplanting (= seksuele selectie).

Hoe langer de staart hoe aantrekkelijker voor een vrouwtje.

Wat zijn rudimentaire organen? 

bs 5 Onderzoek naar evolutie

Verwantschap kan op verschillende manieren aangetoond worden:

• Door onderzoek naar overeenkomsten in anatomie (bouw, bijv. homologe organen)
• Door onderzoek naar rudimentaire organen 
• Door onderzoek naar overeenkomsten in biochemie (eiwitten, RNA, DNA of celmembranen/celwanden)

Homologe organen

Homologe organen

Hebben een overeenkomstige grondvorm door verwantschap; de functie kan verschillen

Analoge organen 
 

Wat is het verschil met homologe organen?

Dit zijn analoge organen. Organen die niet zijn ontstaan uit dezelfde grondvorm, maar door aanpassingen aan het milieu wel een vergelijkbare functie hebben.

Analoge organen

hebben een overeenkomstige vorm door overeenkomst in functie, niet door verwantschap

Samenvatting

De voorpoot van een krokodil en de voorpoot van een mol zijn:

1. Homologe organen
2. Analoge organen

Een populatie is....

1. een groep organismen van hetzelfde soort.
2. groep organismen van verschillende soorten in een bepaald gebied.
3. een groep organismen van hetzelfde soort in een begrensd gebied.
4. een individu van één soort.

Een rat en muis
behoren tot dezelfde
soort.

1. nee
2. ja

De groene kikker en de
boomkikker behoren
tot hetzelfde soort.

1. nee
2. ja

Bij seksuele selectie beïnvloeden bepaalde eigenschappen de keuze voor een partner. Dit beïnvloedt dus ook de ....

DNA-analyse 

sequentie analyse --> welke en hoeveel verschillen ....--> zegt iets over verwantschap 

stelregel:

Hoe meer de DNA-sequenties overeenkomen, des te groter de verwantschap 

Fossielen

• Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteente.
  
• Door de fossielen die gevonden zijn, blijkt dat in miljoenen jaren (evolutie) soorten zijn ontstaan, veranderd en/of verdwenen zijn.
  

• De fossielen zijn een argument voor de evolutietheorie, ze laten zien dat de evolutietheorie waar kan zijn.
  

Levende fossiel

'Levende fossielen'  zijn dieren die al heel vroeger leefden en nu nog steeds (Bijv. de Naulitus, een zeedier).

Fossielen

Fossielen zijn versteende overblijfselen van organismen.

• Hoe dieper het fossiel ligt, hoe ouder het is.
• Sommige fossielen liggen maar in één gesteentelaag