poëzie: stijlfiguren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Welkom!

De les van vandaag gaat over: 
- Stijlfiguren

Leerdoelen: 

- Aan het eind van de les ken je de belangrijkste begrippen rondom stijlfiguren en kun je verschillende stijlfiguren uit gedichten halen. 

Stijlfiguren: 

- Middelen om een tekst aantrekkelijk te maken.

Vijftien stuks:

Antithese, climax, anticlimax, eufemisme, repetitio, hyperbool, enumeratie, paradox, pleonasme, retorische vraag, tautologie, understatement, ironie, sarcasme en cynisme

Hulpmiddel: categorieën maken

1. Opsomming: climax, anticlimax, enumeratie

2. Herhaling: repetitio, pleonasme, tautologie

3. Tegenstelling: antithese, paradox

4. Bijzonder taalgebruik: eufemisme, hyperbool

5. Humor: retorische vraag, understatement, ironie, sarcasme en cynisme 

Categorie 1: opsomming

- Climax 

- Anticlimax 

- Enumeratie 

Climax: 

De schrijver werkt toe naar een hoogtepunt. 

- We moeten doorlopen of rennen, nee zelfs sprinten om nog op tijd te komen. 

- Hij werd kwaad, woedend, nee witheet toen hij dat zag. 

Anticlimax 

Je begint met het hoogtepunt en zwakt daarna af. 

- Hij woont in een villa of een aardig optrekje, nou ja hij heeft een groot rijtjeshuis gekocht. 

Enumeratie: 

Opsomming: bestaande uit minimaal drie delen. 

- Ik haat jou echt met je walgelijke gedrag, je nare stem en je irritante kop. 

Welk stijlfiguur?
In het begin brulde hij het uit, maar na vijf minuten huilde hij alleen nog maar om vervolgens na een kwartiertje zo af en toe nog wat na te snikken.

1. Climax
2. Anticlimax
3. Eufemisme
4. Repetitio

Welk stijlfiguur
zie je hier?

1. climax
2. herhaling
3. enumeratie
4. anticlimax

Welk stijlfiguur?
Hij zei dat hij zichzelf heel succesvol, goed, knap en bescheiden vond.

1. Retorische vraag
2. Repetitio
3. Enumeratie
4. Hyperbool

Categorie 2: herhaling

- Repetitio

- Pleonasme 

- Tautologie 

Repetitio: 

- Herhaling: het herhalen van een woord of woordgroep. Het woord krijgt extra nadruk hierdoor. 

> Je moet dat toch echt niet niet niet doen. 

> Gisteren was het een goed idee, gisteren wel. 

Pleonasme: 

Het hoofdwoord heeft al een bepaalde betekenis en deze herhaal je door een overbodig woord. Stijlfout, maar in poëzie vaak bewust gedaan.

> De ronde cirkel biedt weerstand.

> Het groene gras onderdrukt een zucht. 

Tautologie: 

Met twee verschillende woorden hetzelfde zeggen. Je hebt dus synoniemen in de zin.

> Zij liepen rennend en dravend door het bos.

> Maar dat is echter een goed idee.

Wat is een voorbeeld van een tautologie?

1. Hij gaat zeker en vast verliezen vandaag.
2. Hij heeft geen idee wat hij moet doen.
3. Roos is altijd en eeuwig te laat.
4. Hij heeft die ronde bal een schop gegeven.

De zwarte kraaien is een voorbeeld van

1. Repetitio
2. Tautologie
3. Allemaal niet
4. Pleonasme

Categorie 3: tegenstelling

- Antithese 

- Paradox 

Antithese: 

Tegenstelling: twee woorden of zinnen of (delen van) strofen die een tegengestelde betekenis hebben, worden tegenover elkaar geplaatst.

* Het ijs in mij smelt en wordt water.

* In het licht vind ik het donker.

* Met het fijnste herstel van de grofste vernieling (Erwin Mortier) 

Paradox: 

Schijnbare tegensrijdigheid. Lijkt tegen-overgesteld, maar als je langer nadenkt, is dit niet zo.

* We waren steeds op reis en altijd thuis

* Eenzaam maar niet alleen 

Welk stijlfiguur?

1. climax
2. anticlimax
3. antithese
4. paradox

In welke zin is er sprake van een paradox?

1. 's Lands grootste kruidenier gaat op de kleintjes letten.
2. Weinig alcohol kan te veel zijn.
3. Samen zijn is gezellig.
4. Uit dit kleine nestje kwamen genoeg vogels.

Categorie 4. Bijzonder taalgebruik

 

1. eufemisme

2. hyperbool

Eufemisme

 

Harde term of directe uitdrukking wordt vervangen door een milderen, minder directe omschrijving. 

Hij is heengegaan

interieurverzorgster 

Hyperbool

 

Overdrijving

Je maakt iets groter dan dat het is.

Ik heb eeuwen op je staan wachten.

Ik ben in een seconde terug.

Voor die kaartjes hebben we echt dagen in de rij gestaan en nu kun je ze gratis afhalen.

1. eufemisme
2. hyperbool
3. sarcasme
4. tautologie

Door de reorganisatie zal onze afdeling behoorlijk moeten afslanken.

1. eufemisme
2. hyperbool
3. sarcasme
4. pleonasme

Categorie 5: humor

retorische vraag

understatement

ironie

sarcasme

cynisme 

Retorische vraag

Vraag waar geen antwoord op wordt verwacht. Lezer moet ermee eens zijn of erover nadenken. Meer een mededeling.

Hoe moet ik mij geborgen weten?

Je denkt toch niet dat ik gek ben?

Understatement

Tegenovergestelde van hyperbool. Je maakt het kleiner en daardoor minder belangrijk.

Ach, het sterven...

aldoende wordt men afgedaan

De schade aan mijn fiets is iets meer dan een paar biertjes.

Ironie

mildste vorm van spot

Tegenovergestelde zeggen dan dat je bedoeld

Tijdens de regen: 'Dit is ideaal weer om naar het strand te gaan.'

Sarcasme

Iets harder dan ironie.

Docent tegen een leerling: 'Als ji zo je best blijft doen, dan haal jij vast je diploma wel!'

Cynisme

Hardste vorm. Houding aannemen van ongeloof in waarden of goede bedoelingen van mensen. Dit wordt geuit met een bittere of wrede spot.

Gescheiden vriend: 'Mijn vrouw krijgt het huis. Mijn vervanger kan er zo in.'

In het buitenland is alles goedkoper. Zeg, overheid, zullen we nu stoppen met deze onzin?

1. Cynisme
2. retorische vraag
3. sarcasme
4. understatement

Regenpak uit en het begint te regenen. Ze moeten altijd mij hebben!

1. cynisme
2. sarcasme
3. ironie
4. hyperbool

Pas drinken als de vijf in de klok is? Gelukkig is er altijd wel ergens op de wereld vijf uur.

1. ironie
2. sarcasme
3. cynisme
4. understatement

Vraag 29a.
Elk gerucht of geluid is vervelend als je je moet concentreren voor je presentatie.

1. paradox
2. tautologie
3. pleonasme
4. enumeratie

Vraag 29b.
Die nieuwe collega is al twee jaar getrouwd, maar nog steeds vrijgezel.

1. paradox
2. tautologie
3. pleonasme
4. antithese

Vraag 29d.
Als je bij me weggaat, mag ik dan met je mee?

1. paradox
2. tautologie
3. pleonasme
4. antithese

Vraag 29f.
De stilte die volgde, was oorverdovend.

1. paradox
2. tautologie
3. pleonasme
4. antithese

Vraag 29h.
Wie zijn kinderen wil vasthouden, moet ze loslaten.

1. paradox
2. tautologie
3. pleonasme
4. antithese

Vraag 29i.
Als u overweegt om in te stappen, denk dan eens na over het SNS WereldGarantiePlan: de zekere weg in de onzekere beleggingswereld.

1. paradox
2. enumeratie
3. pleonasme
4. antithese

Hoe goed heb je de stof van deze les begrepen?

1. Ik snap het helemaal
2. Ik snap het goed
3. Ik snap het een beetje
4. Ik snap het niet

Wat te doen in de les?

• Opdracht 1 t/m 26 van reader Poëzie nakijken. De antwoorden staan in Teams.
• Opdracht 29 stijlfiguren via Socrative
• Opdracht 27 en 28 in tweetallen maken.
• Proeftoets maken