1.2 De mens in het landschap Havo 4

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

§1.2 De mens in het landschap

Programma

• Lesdoelen
• Bordtekening
• Regiem
• Aan de slag
• Einde
  

Lesdoelen (deelvragen)

3. Wat zijn kenmerken van een dwarsprofiel van een rivier in Nederland?

4. Hoe heeft het menselijk handelen invloed op het regiem van een rivier?

5. Hoe heeft het menselijk handelen invloed op water in het landschap en

     op waterkwaliteit?

Dwarsprofiel van een rivier 

Dwarsprofiel

Dwarsdoorsnede van een riviergeul of beek op een bepaald punt, die de waterbreedte en de verschillen in waterdiepte laat zien

Aan de slag

Opdracht 1 met filmpje

lees even de opdracht. We kijken samen het filmpje

Opdracht 3 met filmpje

lees even de opdracht. We kijken samen het filmpje

Hoe werken kribben?

1. Stroomsnelheid rivier wordt hoger, rivier in het midden dieper door uitschurende werking.
2. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden dieper door uitschurende werking.
3. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden ondieper door sedimenterende werking.
4. Stroomsnelheid rivier wordt lager, rivier in het midden dieper door sedimenterende werking.

zonder ingrijpen van de mens

Met ingrijpen van de mens

uiterwaard

krib

winterbed

winterdijk

zomerdijk

zomerbed

Dwarsdoorsnede rivier/ werkblad

Verstening en piekafvoer/regiem

Verstedelijking        via riolering           gelijk naar de rivier

Ontbossing en piekafvoer/regiem

paraplufunctie         wortelstelsel        wegspoelen bodem

Regiem: invloed van menselijk handelen

Wat voor probleem heeft de rivier hier?

Kanalisatie en piekafvoer/regiem

kanalisatie                 geen extra ruimte   snel hoogwater

Vertragingstijd

Hoe lang het duurt dat water in de rivier komt.

Regenval 

Water in de rivier.

Invloed op de piekafvoer.

Regiem

Regiem van rivieren onregelmatiger door:

1. Meer bebouwing
   Door verstening stroomt water niet meer in de grond, maar direct naar de rivier
   
2. Ontbossing
   - Vegetatie vertraagt waterafvoer door sponswerking: water wordt tijdelijk opgeslagen in bodem
   - Geen vegetatie zorgt ervoor dat water direct afstroomt naar rivier
   

Regiem

Regiem van rivieren onregelmatiger door:

3. Kanalisatie van de rivier
Rechttrekken van rivieren, stuwen, sluizen en aanleggen van dijken: stroomstelsel van rivier wordt verkleind

Neem over

Wat is de relatie tussen vertragingstijd, verstening en piekafvoer? 

Formuleer je antwoord: Door............. zal de ................ afnemen waardoor de ................. groter wordt (en je waarschijnlijk overstromingen en gedoe enzo krijgt). 

Door de verstening zal de vertragingstijd afnemen, waardoor de piekafvoer groter wordt

Begrippen:

-debiet

-regiem

Maas=regenrivier

Rijn=gemengde rivier

Invloed hiervan op regiem?

Deltawerken

De Nederlandse kust is ook door de mens aangepast:

• duinen, dijken en dammen aangelegd
• Na 1953: Deltawerken

Waterkering: een structuur die water tegenhoudt

Welk probleem zien we hier?

Bodemdaling

Bodemdaling

Noord- en West-Nederland dalen. Dit komt door de bodem:

• Veen en Zeeklei bevatten van nature veel water
  
• Doordat de mens deze gronden wil gebruiken, wordt het ontwatert --> verlaging van de grondwaterstand
• Daardoor komen de bodemdeeltjes dichterbij elkaar te liggen en zakt de bodem.
  
• Daarnaast droogt veen uit

Ontwatering van aangelegde  polders in Nederland

Bodem daalt inklinking (1)

Grondwaterstand daalt

Veen komt droog te staan

Veengrond klinkt in

Inklinken

• Bodemwater wegpompen en grond wordt stevig(er)
• Water helemaal weg? Grond heeft ruimte om te zakken (inklinken)

Zie het als een spons die vol met water of leeg is

• Veenpolders klinken het snelst in omdat daar het meeste water wordt weggepompt

bodem zakt door gaswinning

Gas neemt ruimte in. Als je het eruit haalt dan zakt de bodem in (en geeft soms aardbevingen)

Gas neemt ruimte in. Als je het eruit haalt dan zakt de bodem in (en geeft soms aardbevingen)

Verzilting

Verzilting = Toename van het zoutgehalte van de bodem en/of van het grond- of oppervlaktewater.

0

Verzilting = de toename van het zoutgehalte in de bodem.

A: Zout zeewater

B: Zout kwelwater, komt in het achterland omhoog

C: Zachte sedimenten, zout water eenvoudig doorheen 

D:  gelukkig drukt het zoete water wat we hebben in West-Nederland,  het zoute water omlaag. Maar we hebben steeds minder zoet water in de zomer. 

 En hoe hoger de druk van dat zoute water, hoe meer verzilting er dus plaatsvindt 

E: Door steeds bemalen van de polders is het zoute water in de ondergrond laatste decennia steeds ondieper komen te zitten 

F: Laaggelegen polders achter de duinen

Watergebruik en verdroging

Grondwateronttrekking: oppompen van grondwater uit diepere ondergrond

Gevolg: verdroging