Paragraaf 13.7: Transplantaties en bloedtranfusies

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Welkom allemaal!

Pak je spullen:

• Biologieboek
• Schrift en pen 
• Mobiel in de tas!

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Herhaling paragraaf 13.5/13.6: Weefselvloeistof en lymfe/afweer

• Uitleg paragraaf 13.7: Transplantaties en bloedtransfusies

• Zelfstandig werken aan paragraaf 13.5/13.6

Aan de buitenkant van een
ziekteverwekker vind je...

1. Antistoffen
2. Antigenen
3. Enzymen
4. Antilichamen

Als reactie op een ziekteverwekker maakt een witte bloedcel....

1. Antigenen
2. Antistoffen
3. Antibiotica

Bij passieve immunisatie wordt iemand ingeënt met een verzwakte ziekteverwekker

1. Waar
2. Niet waar

Van welk type bescherming is er sprake bij bescherming door maagzuur?

1. Algemene afweer
2. Specifieke afweer
3. Natuurlijke immuniteit
4. Actieve immunisatie

Bij bescherming door een vaccinatie is er GEEN sprake van bescherming door...

1. Specifieke afweer
2. Natuurlijke immuniteit
3. Kunstmatige immuniteit
4. Actieve immunisatie

Paragraaf 13.7: Transplantaties en bloedtransfusies

Lesdoelen

1. Ik kan de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij transplantaties en auto-immuunziekten
2. Ik kan de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor bij zwangerschap beschrijven 

Afweerreactie bij transplantaties

Bij een transplantatie wordt een weefsel of orgaan vervangen. 

Als dit weefsel of orgaan van een donor afkomstig is dan krijg je een afweerreactie. 

Eiwitten (antigenen) op de cellen van het getransplanteerde weefsel of orgaan worden herkend als lichaamsvreemd. Het lichaam gaat antistoffen maken tegen deze antigenen. 

Auto-immuunziekte

AUTO-IMMUUNZIEKTE; 

ziekte waarbij het afweersysteem een lichaamseigen eiwit niet meer herkent bijv. reuma (ontstoken gewrichten)

Gevolg: - er worden antistoffen gevormd tegen een
                  lichaamseigen eiwit

              - cellen met dit eiwit worden vernietigd (afstoten)

Bloedtransfusie

Bij bijvoorbeeld een ongeluk kun je bloed van een ander ontvangen: bloedtransfusie

Ook hier is er kans op een afstotingsreactie. 

Een patiënt moet bij voorkeur bloed ontvangen van een donor met dezelfde bloedgroep.

Bloedgroepen

Op de celmembranen van bloedcellen kunnen bloedfactoren voorkomen. Dit is voor jouw bloedcellen lichaamseigen, maar zijn lichaamsvreemde stoffen voor iemand die deze bloedfactoren niet heeft. 

• Bloedfactor A
• Bloedfactor B

Welke bloedfactoren je wel/niet hebt bepaald welke bloedgroep je hebt. 

Bloedgroepen: A, B, AB en 0

In het bloedplasma zitten antistoffen tegen de bloedfactoren die bij deze persoon zelf niet op de rode bloedcellen voorkomen.

Wanneer er bloed gegeven wordt aan iemand met antistoffen tegen de bloedfactoren van deze persoon, klonteren de rode bloedcellen samen.

Bloedgroepbepaling

Bij een bloedgroepbepaling wordt serum gebruikt.

• Serum met anti-A   ->  antistoffen tegen A
• Serum met anti-B  ->   antistoffen tegen B
• (Serum met antiresus)

Voorbeeld: 

Iemand heeft bloedgroep B. 

Deze persoon heeft dus bloedfactor B en antistoffen tegen A (anti-A). Met anti-A serum gebeurt er niets. Het anti-B serum (antistoffen tegen bloedfactor B) bindt aan de bloedcel. Bloed gaat klonteren. 

Serum

Vloeistof met antistoffen

Resusfactor

Resusfactor

Bij resuspositief bloed (Rh+) bevatten de rode bloedcellen de resusfactor

bij resusnegatief bloed (Rh-) niet.

Antiresus wordt gevormd als Rh- bloed in contact komt met Rh+ bloed

de vorming van antiresus verloopt langzaam.

Problemen bij tweede Rh+ baby, als Rh- negatieve moeder een Rh+ kind krijgt bij de eerste bevalling. Waarom?

Waarom?

- Eerste contact van Rh- bloed van moeder met Rh+ van kind

- Moeder haar afweersysteem gaat antirhesus (antistoffen tegen de rhesusfactor) 

- Geheugencellen worden aangemaakt

- Tweede kindjes met Rh+ bloed --> afweersysteem moeder 

Hoe zou je dit kunnen voorkomen? --> Na 1ste geboorte prik met antirhesus

Lesdoel check!

Kan ik:

- de problemen beschrijven die het afweersysteem veroorzaakt bij     transplantaties en auto-immuunziekten?

- de rol van bloedfactoren bij bloedtransfusies en de rol van de resusfactor  bij zwangerschap beschrijven?

Vul de onderstaande tabel in

Bloedgroep-->	A	B	AB	O
Antigeen
Antistof
Doneren
Ontvangen

Vul de onderstaande tabel in

Bloedgroep-->	A	B	AB	O
Antigeen	A	B	AB	X
Antistof	B	A	X	AB
Doneren	A/AB	B/AB	AB	Allemaal
Ontvangen	A/O	B/O	A/B/AB/O	O

AB= universele ontvanger

O= universele donor

Jan heeft bloedgroep A en heeft een niertransplantatie nodig. Een kandidaat is Bob. Hij heeft bloedgroep AB. Is Bob een goede kandidaat als donor? Leg je antwoord uit

Moeder is Rh+ en kind is Rh- negatief. Dit geeft problemen tijdens de geboorte van het tweede kind als deze Rh+ is.

1. Waar
2. Niet waar

Huiswerk

Wat:

Paragraaf 13.7: opdrachten 1 t/m 8

Hoe:

Alleen of in tweetallen (fluisteren!)

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? maak een samenvatting en een begrippenlijst van paragraaf 13.7 of maak de diagnostische toets op Itslearning. Als je nog extra wilt oefen: Biologiepagina.nl

Laatste les voor de toets?
Herhalingsles, diagnostische toets bespreken, vragenuur ect.?

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!