SP - Werkwoordsvormen, werkwoordspelling t/m pvvt

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Nog één keer dan! ;)

Werkwoordspelling

H4 - kus

Maar niet bij werkwoordspelling! 

• Oefenoverhoring: je hebt gezien wat er gebeurt als je op je gevoel afgaat! 
• De regels voor werkwoordspelling zijn niet voor niets bedacht. 
• Heb je regels toegepast, maar had je toch antwoorden verkeerd gespeld? Vraag je dan af of je de regels in de juiste situatie hebt toegepast. 

Dus: 

1. Ken de (werkwoords)vormen en de afgeleide vorm

2. Leer de regels

3. Pas de regels op correcte wijze toe op de vorm

4. Controleer je werk

Werkwoordsvormen

Welke werkwoordsvormen zijn er?
En: bij welke woordsoort pas je óók regels voor werkwoordspelling toe?

(Deze en volgende les hebben we het over de werkwoordsvormen. Daarna bespreken we nog importwerkwoorden en het bijvoeglijk naamwoord dat kan worden afgeleid van een voltooid deelwoord.)

Waarom moet je eerst nagaan met welke vorm je te maken hebt? 

Waarom moet je eerst nagaan met welke vorm je te maken hebt? 

Omdat je soms het verschil niet hoort.

Luister naar de zinnen en let op de schrijfwijze:

Ze heeft beloofd dat ze dit verhaal vertelt. 

Ze belooft zoveel. Dat heb ik je al zo vaak verteld.  

Ze heeft beloofd dat ze dit verhaal vertelt. 

Ze belooft zoveel. Dat heb ik je al zo vaak verteld. 

persoonsvorm

voltooid deelwoord

infinitief

heeft

beloofd

vertelt

belooft

heb

verteld

Waarom moet je eerst nagaan met welke vorm je te maken hebt? 

Omdat je soms het verschil niet hoort.

Luister naar de zinnen en let op de schrijfwijze:

Ze heeft beloofd (vd) dat ze dit verhaal vertelt (pv). 

Ze belooft (pv) zoveel. Dat heb ik je al zo vaak verteld (vd).  

Woordenboekvorm. Eindigt vaak op '-en', behalve 'gaan', 'slaan', 'staan', 'zijn'. Deze vorm volgt ook na de woorden 'aan het' en 'te'. 

Begint vaak met 'ge-', maar niet altijd. Verandert niet als de tijd van de zin verandert. Als deze werkwoordsvorm in de zin staat, staat er ook een werkwoordsvorm van 'hebben', 'zijn' of 'worden' in de zin. 

Woorden die een toestand of voortgang aangeven (terwijl het onderwerp ondertussen ook met iets anders bezig is). Verandert niet als je de tijd van de zin verandert. 

Een zin die in deze vorm staat, drukt een bevel of opdracht uit. In deze zinnen staat geen onderwerp. 

Deze vorm kun je vinden door de zin van tijd te veranderen. Woorden die dan veranderen, zijn deze werkwoordsvorm. 

Persoonsvorm 

Gebiedende wijs

Heel werkwoord / Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Hij heeft beloofd dat hij dit verhaal vertelt.
Hij had beloofd dat hij dit verhaal vertelde.
'heeft', 'vertelt', 'had' en 'vertelde' zijn:

Persoonsvorm

Gebiedende wijs

Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Ik heb dat willen maken. Ik had dat willen maken. Hij zit huiswerk te maken. Hij is huiswerk aan het maken.
'willen' en 'maken' zijn:

Persoonsvorm

Gebiedende wijs

Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Lachend liep hij door de gangen. Bibberend stond ze op het sportveld.
'lachend' en 'bibberend' zijn:

Persoonsvorm

Gebiedende wijs

Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Zij heeft gestudeerd. Zij had gestudeerd. Hij heeft een brief ontvangen. Ik word bespioneerd.
'gestudeerd', 'ontvangen' en 'bespioneerd' zijn:

Persoonsvorm

Gebiedende wijs

Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Kom hier! Ga je melden! Word wakker! Pak je spullen!
'kom', 'ga', 'word' en 'pak' zijn (twee antwoorden zijn hier goed!!):

Persoonsvorm

Gebiedende wijs

Infinitief

Voltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Werkwoordspelling

Vooraf: de stam van het werkwoord en de ik-vorm

De stam vind je door '-en' van het werkwoord af te halen. De stam van 'helpen' is dus 'help'. De stam van 'vriezen' is dus 'vriez'.

Om de ik-vorm te krijgen, moet je de stam soms een beetje aanpassen. De ik-vorm van 'vriezen' is dus niet 'vriez', maar 'vries'.   

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Drie opties: ik-vorm, ik-vorm + t, woordenboekvorm

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Je schrijft de ik-vorm: 

- als er 'ik' bij de persoonsvorm staat

- als er 'je' of 'jij' achter de persoonsvorm staat, waarbij je 'je' moet kunnen veranderen in 'jij'

- als de zin in de gebiedende wijs staat

Ik help. Help je? Help mij!

Ik word. Word jij? Word wakker!

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Je schrijft ik-vorm + t: 
- in alle andere gevallen waarbij de zin in het enkelvoud staat. 

Jij helpt. Hij helpt. Men helpt. Iedereen helpt. De jeugd helpt. Een aantal leerlingen helpt. 

Zij wordt kampioen. Wordt zij kampioen?

Hij antwoordt. Antwoordt hij? Antwoordt je zus? (Merk op dat je bij dit laatste voorbeeld 'je' niet kunt veranderen in 'jij'.)

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Je schrijft de woordenboekvorm: 

- als de zin in het meervoud staat. 

Wij helpen. Jullie helpen. Zij helpen. De leerlingen helpen. 

1/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

(Gebeuren) het wel eens dat jij te laat komt?

1. Gebeurd
2. Gebeurt

2/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

Nee, dat (gebeuren) mij nou nooit.

1. gebeurd
2. gebeurt

3/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

Wij (wachten) al een half uur.

1. wachten
2. wachtten

4/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

Suus (bieden) vijf euro op het speelgoed.

1. bied
2. biedt
3. biet

5/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

'Als je je maar koest (houden)', riep zijn vader.

1. houd
2. houdt
3. hout

6/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

Het grasveld (worden) af en toe beschenen door de maan.

1. word
2. wordt
3. wort

7/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

(Gebruiken) je verstand.

1. Gebruik
2. Gebruikt

8/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

(Gebruiken) jij je verstand?

1. Gebruik
2. Gebruikt

9/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.

(Bepalen) je zus hier de regels?

1. Bepaal
2. Bepaald
3. Bepaalt

10/10 Kies de juiste spelling van het werkwoord dat tussen haakjes staat.
Een groep leerlingen (hebben) de regels voor de werkwoordspelling niet geleerd.

1. hebben
2. heeft

Persoonsvorm verleden tijd

Stel jezelf eerst deze vraag: 

Is het werkwoord klankvast/regelmatig/zwak?

Of is het werkwoord klankveranderend/onregelmatig/sterk?

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Gebruik dit ezelsbruggetje --> 't ex-kofschip

Het gaat in dit woord om de: t, x, k, f, s, ch (samen), p. 

Klinkers doen dus niet mee. De x is toegevoegd vanwege de toename van Engelse werkwoorden in het Nederlands. 

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Stappenplan voor klankvaste werkwoorden:

1. Zoek de stam van het hele werkwoord. 

2a. Eindigt de laatste letter van de stam wél op een letter uit 't ex-kofschip? Schrijf dan '-te' of '-ten'. 

2b. Eindigt de laatste letter van de stam níet op een letter uit 't ex-kofschip? 

Schrijf dan '-de' of '-den'. 

3. Pas daarna het woord waar nodig aan door de stam te veranderen in de spelling van de ik-vorm. 

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Voorbeelden:

Juichen. De laatste letter van de stam is 'ch'.  De 'ch' zit wél in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is juichte(n).

Nu jullie!

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Voorbeelden:

Juichen. De laatste letter van de stam is 'ch'.  De 'ch' zit wél in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is juichte(n).

Nu jullie!

Faxen.

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Faxen. De laatste letter van de stam is x. De x zit wél in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is faxte(n). 

Branden. 

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Branden. De laatste letter van de stam is d. De d zit níet in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is brandde(n). 

Beloven. 

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Beloven. De laatste letter van de stam is v. De v zit níet in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is belovde. Dit is echter niet de juiste spelling. Na het toepassen van de 't ex-kofschip-regel pas je de stam van het werkwoord daarom aan naar de ik-vorm. De juiste spelling is dus beloofde(n). 

Het laatste oefenwerkwoord: Bonzen.  

Persoonsvorm verleden tijd - klankvast

Bonzen.  De laatste letter van de stam is z. De z zit níet in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is bonzde. Dit is echter niet de juiste spelling. Na het toepassen van de 't ex-kofschip-regel pas je de stam van het werkwoord daarom aan naar de ik-vorm. De juiste spelling is dus bonsde(n). 

1/5 Doordat het op het perron zo (tochten), heeft ze waarschijnlijk kou gevat.

1. tochte
2. tochten
3. tochtte
4. tochtten

2/5 Bij ons zilveren huwelijksfeest vorig jaar (bereiden) de kinderen van het bruidspaar een verrassing voor.

1. bereide
2. bereiden
3. bereidde
4. bereidden

3/5 Ik (sauzen) gisteren de muur meter voor meter wit.

1. saus
2. sausde
3. sauzde
4. sauzen

4/5 Op mijn vorige school (pesten) de kinderen elkaar vaak.

1. peste
2. pesten
3. pestte
4. pestten

5/5 Ans en Jan (beleven) vorige week een spannend avontuur.

1. beleefde
2. beleefden
3. beleven
4. beleefte

Persoonsvorm vt - klankveranderend

Een klankveranderend werkwoord verandert in de verleden tijd van klank. Dat kan op twee manieren: 

1. De klinker in de stam verandert. 

Ik loop. --> Ik liep. 

Ik rijd in mijn auto. --> Ik reed in mijn auto. 

Ik word ziek. --> Ik werd ziek. 

Persoonsvorm vt - klankveranderend

2. De hele stam verandert. 

Ik sta. --> Ik stond. 

Ik mag. --> Ik mocht. 

Er zijn geen regels voor klankveranderende werkwoorden. Het zijn werkwoorden die je uit het hoofd moet leren bij de vreemde talen. Als Nederlands je moedertaal is, dan is de kans groot dat je de werkwoorden in het Nederlands automatisch goed vervoegt.  

Persoonsvorm vt - klankveranderend

Even oefenen: 

bederf --> 

blijf --> 

duik --> 

eet -->

fluit -->

geef -->

ga -->

D-toetsje: persoonsvorm tt en vt

1. De vakbeweging (eisen) morgen drie procent loonsverhoging, omdat de metaalsector dat volgens de bond wel (verdienen). 

2. Door onoplettendheid (verpesten) Denise laatst haar grammaticatoets, maar ze (compenseren) de onvoldoende met een negen voor een schrijfopdracht. 

3. (Schaden) het de kwaliteit van de producten als de elektriciteit (uitvallen)?

4. Enkele voetgangers (bukken) zojuist en (oprapen) een paar muntstukken op van de grond. 

5. Als de trein weer eens (uitpuilen), (klagen) iedereen steen en been over de NS. 

6. Toen de knappe prins haar op het voorhoofd (kussen), (ontwaken) de prinses. 

Stand van zaken?
Werkwoordspelling...

... ging na de uitleg van deze les best goed. Ik snap het nu (weer)!

...ging na de uitleg van deze les best goed. Toch ben ik bang dat ik de regels weer vergeet.

... blijft een drama voor mij. Ik blijf op gevoel afgaan terwijl ik nu weet dat ik regels moet toepassen.

... (iets anders).