Taalverzorging H6

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Taalverzorging H6

DOEL

Leren wanneer we bij een samengesteld woord een trema of koppelteken gebruiken:

- Wanneer gebruik je een koppelteken, dus -

- Wanneer gebruik je een trema, dus "

Koppelteken en trema

We hebben al geleerd dat je van twee woorden één woord kunt maken (samenstelling) en een extra tussenletter gebruikt. 

Denk aan: doelgroep, plannenmaker, groepsuitje

Vandaag komt daar het koppelteken en de trema bij.

Wat is ook alweer een samenstelling

1. 2 woorden, waar 1 woord van is gemaakt
2. Samen stellen ( een relatie hebben )
3. Weet ik niet
4. Een meervoudsvorm

Wat is een koppelteken?

1. is een leesteken dat wordt gebruikt als scheidingsteken tussen delen van een zin
2. is een leesteken dat onderdelen van samenstellingen met elkaar verbindt.
3. is een leesteken dat wordt gebruikt om nadruk te geven aan een woord of zin
4. Geen één antwoord is juist

Trema

Wanneer gebruik je een trema?

1. Als binnen een woord klinkers botsen
2. Gewoon omdat het leuk staat.
3. als het een samenstelling is
4. als je denkt dat het moet, er is geen regel voor

Welke twee woorden zijn een samenstelling?

1. bedoeling
2. doelgroep
3. beëindigen
4. navertellen

Welke twee woorden zijn een samenstelling?

1. eindbestemming
2. eindelijk
3. doeltje
4. havo-examen

Koppelteken

Functies koppelteken

Hoofdfunctie: 

Het voorkomen van klinkerbotsing bij het lezen.

Wij kennen in het Nederlands veel klanken: oe, au, oa, ei, ij, ie, eu, ee, aa, enz.

Als deze letters wel naast elkaar staan, maar niet als één klank mogen worden uitgesproken, gebruik je het koppelteken.

--> radiouitzending

--> radio-uitzending

Koppelteken (-) kort samengevat

Het koppelteken schrijf je tussen twee delen van een samenstelling:

1. als de samenstelling verkeerd uitgesproken kan worden

2. in aardrijkskundige aanduidingen

3. voor of na een hoofdletter

4. na een cijfer, afkorting of symbool

Koppelteken

Gebruik je:

Als de samenstelling anders verkeerd wordt uitgesproken

AUTO-ONDERDELEN

MEE-ETEN

RADIO-OMROEP

Koppelteken

Gebruik je:

In aardrijkskundige aanduidingen

Zuid-Spanje

Noord-Hollandse

Koppelteken

Gebruik je:

Voor of na een hoofdletter

T-shirt

B-merk

Henk-Jan

Koppelteken

Gebruik je:

Na een cijfer, afkorting of symbool

50-jarige

EU-land

%-teken

Hoe schrijf je.....

1. familieuitje
2. familie-uitje

Hoe schrijf je.....

1. miniorkest
2. mini-orkest

Hoe schrijf je.....

1. reclameactie
2. reclame-actie

Hoe schrijf je.....

1. auto-ontwerp
2. autoontwerp

Hoe schrijf je.....

1. 89 jarige
2. 89-jarige

Hoe schrijf je.....

1. game-evenement
2. gameevenement

Hoe schrijf je.....

1. tvreclame
2. tv-reclame

Hoe schrijf je.....

1. @-teken
2. @ teken

Hoe schrijf je.....

1. emailadres
2. e-mailadres

Trema (") kort samengevat

In sommige woorden schrijf je een trema. Je voorkomt zo dat je een woord verkeerd uitspreekt.

Het trema maakt duidelijk dat het om twee klinkers gaat,

en niet om één klank.

Het trema

Het trema gebruik je bij een klinkerbotsing. 

Hierbij kun je denken aan de klanken au, ou, oe, ei, ie, ui, eu,en ij.

Het trema maakt dus duidelijk dat het om 2 klinkers gaat, en niet om 1 klank.

Bijvoorbeeld: 

- reunie --> reünie

- concierge --> conciërge

Zonder trema kun je het woord anders uitspreken.

Trema of niet?

1. financiën
2. financien

Trema of niet?

1. geordend
2. geördend

Trema of niet?

1. orchideeen
2. orchideeën

Trema of niet?

1. vitamineinjectie
2. vitamine-injectie

Hoe schrijf je: beinvloeden

1. be-invloeden
2. beïnvloedden
3. beïnvloeden
4. beinvloeden

Kort samengevat

Hoe schrijf je: drieentwintig

1. drie-en-twintig
2. drieëntwintig
3. drietwintig
4. drieeentwintig

Hoe schrijf je: astmaaanval

1. astmaanval
2. astmaáanval
3. astma-aanval
4. stamaanval

werkwoordspelling

1. hij bediend
2. hij bedient

werkwoordspelling

1. De vuurkorf brande de hele avond.
2. De vuurkorf brandde de hele avond.

werkwoordspelling

1. Hij onthoud alles wat ik vertel.
2. Hij onthoudt alles wat ik vertel.

Werkwoordspelling

1. Zij heeft het huis geverft
2. Zij heeft het huis geverfd

werkwoordspelling tegenwoordige tijd werkwoordspelling

1. Hij zaagd het hout..
2. Hij zaagt het hout.
3. Hij zaagdt het hout.

Werkwoordspelling

1. De oude man verstuurt de brief.
2. De oude man verstuurd de brief.

Werkwoordspelling

1. Hoe oud word je moeder morgen?
2. Hoe oud wordt je moeder morgen?

Werkwoordspelling

1. Zij downloadt het document
2. Zij download het document

werkwoordspelling

1. Gisteren verhuisden we naar Groningen.
2. Gisteren verhuisten we naar Groningen.

werkwoordspelling

1. Gisteren begeleiden zij de vrouw naar huis.
2. Gisteren begeleidden zij de vrouw naar huis.

werkwoordspelling

1. Het hout is opgebrandt.
2. Het hout is opgebrand.

werkwoordspelling

1. Zij begeleiden de vrouw naar huis gisteren
2. Zij begeleidden de vrouw naar huis gisteren.

werkwoordspelling

1. Zij begeleiden de vrouw naar huis gisteren.
2. Zij begeleidden de vrouw naar huis gisteren.

werkwoordspelling

1. Hij bediend.
2. Hij bedient.

werkwoordspelling

1. Het hout is opgebrand.
2. Het hout is opgebrandt.

werkwoordspelling

1. De oude man verstuurt de brief.
2. De oude man verstuurd de brief.

Werkwoordspelling:

1. Ik kan uitleggen hoe je de regels van werkwoordspelling juist moet toepassen.
2. Ik doe het altijd op gevoel...
3. Werkwoordspelling? Oh dat kan ik niet hoor...

werkwoordspelling tegenwoordige tijd werkwoordspelling

1. Hij zaagd het hout.
2. Hij zaagt het hout.
3. Hij zaagdt het hout.