Mijn proefles

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

rangorde

slaan we dit jaar over

route C

Extra opdracht: weekplanning

Wat heb je de afgelopen lessen geleerd?

Laat zien!

Voor punt

onderzoeksvragen

welke handelingen komen in een vaste gedragsketen voor?

hoeveel verdeelt een dier  de tijd over de gedragssystemen?

Wat is de rangorde in een  bepaalde groep?

China en de Oeigoeren

We hebben het gehad over samenwerking en conflict

Vandaag kijken we naar een plek waar een conflict speelt: China 

Maak opdracht 51 t/m 54

Gedrag bij de mens

Het vergrote hersenvolume is voordelig voor het leren, maar is nadelig voor de ontwikkeling van het kind, volwassen worden duurt langer.

Leervermogen is ook toegenomen, dus het vermogen om gedrag effectief te veranderen. Dit is aangeboren, maar is ook gedeeltelijk aan te leren. Ook normen en waarden worden aangeleerd door omgeving.

Resultaat

Overzicht van de manier waarop een dier de tijd besteed.

Staafdiagram kan ook

Territoriumgedrag

• Door een territorium te vormen wordt een zekere hoeveelheid voedsel of ruimte veiliggesteld
• Territorium vermindert conflicten tussen soortgenoten
• Mannetje verdedigt het gebied tegen binnendringende soortgenoten
• Dreiggedrag op de grens

Baltsgedrag

Doel: voortplanten met eigen soort, ze zijn soortspecifiek. 

Door balts neemt motivatie voor paring (voortplantingsdrang) toe en agressie tussen partners verminderd. Dit agressie-gedrag is terug te zien in balts door afwisselend aanvallen en vluchten (voorbeeld de zigzagdans van Stekelbaarsjes). 

Ook voedingsgedrag bij balts zichtbaar, bv. eten geven aan partner.

Sociaal gedrag

Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Hierbij is een handeling van het ene individu de prikkel voor een (volgende) handeling van een soortgenoot.

Handelingen bij sociaal gedrag noem je signalen, deze dienen voor informatieoverdracht tussen soortgenoten (communicatie)

Statenvormende insecten

• sterke taakverdeling binnen grote populaties van insecten

protocol : gedragsketens bepalen

in tweetallen:

A: observeert en roept wanner de handeling verandert.

B: noteert 

 

of werk van video

(voor de zekerheid altijd video opnemen)

Volgende les 

Vrijdag: aan de slag met de praktische opdracht (deadline 4 juni) 

Neem alvast de voorgaande hoofdstukken door en ga eventueel aan de slag met opdrachten uit het werkboek!

objectief / subjectief

objectief: feitelijke waarnemingen 

subjectief: bevat een interpretatie

antropomorfisme: toekennen van menselijke gevoelens / bewustzijn / motivatie aan organismen zonder bewijs

PO

een gedragsonderzoek met een onderwerp naar keuze (info volgt)

groepsgrootte: 2-3 personen

eindproduct: wetenschappelijk verslag

Cijfer weegt mee voor je schoolexamen H5

PO sport: 1x

PO gedrag: 1x

Toets voortplanting: 2x

het gemiddelde van deze vier toetsen telt als 1 SE-cijfer. Er volgen er volgend jaar nog 2

Extra video hoe je de rangorde kunt bepalen in een groep

Thema 6 Waarneming en gedrag

B6

Sociaal gedrag

Rangorde

• Imponeergedrag: zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maken. Vaak door dominant mannetje
• Verzoeningsgedrag staat vaak tegenover het dreiggedrag van dominante mannetje: een signaal dat de agressie van dominante mannetje doet afnemen

Overspronggedrag

Het wordt veroorzaakt door een intern conflict tussen gedragssystemen (conflictgedrag). Voor beide gedragssystemen bestaat een even sterke motivatie.

Overspronggedrag lijkt zinloos gedrag, maar heeft vaak een signaalfunctie.

Maak opdracht 55 t/m 57

Klaar? 

Lees ook de Context 'Geëmancipeerde bonobovrouwtjes' door 

en maak opdracht 58 + Olympiade opdracht 12

Klaar?

Maak de Samenhang 'Hyenavrouwtjes hebben de broek aan' en de examentrainer

doel van de les

Na deze les heb je laten zien dat je:

- de dagen van de week kent

- hele en halve uren op een klok kunt tekenen

- kunt inschatten hoelang een activiteit duurt

Resultaat

een opsomming van handelingen die in een vaste volgorde plaatsvinden

(of de conclusie dat dit niet gebeurt)

2 extra oefentoetsen over B3 t/m6

Eventueel kun je daarnaast nog de twee oefenexamens maken op:

www.biologiepagina.nl

Leerdoelen en begrippen B6

• de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag kunnen uitleggen
  
• het verband tussen sociaal gedrag en overlevingskansen uitleggen

Begrippen: 

sociaal gedrag, signalen, communiceren, geritualiseerd gedrag, balts, bronst, territoriumgedrag, dreiggedrag, overspronggedrag, conflictgedrag, rangorde, pikorde, imponeergedrag, verzoeningsgedrag, staten/statenvorming

Streep maar af...:-)

Controleer je leerdoelen!

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf

Analyse

in totaal 17 wisselingen tussen handelingen

fts komt 5 x  voor (fietsen)

na fietsen krijg je altijd 1 van de 4 andere handelingen (rem, ops, afst, bct )

toeval: 1/4 kans op rem/ops/afst/bct    na   fts 

fts komt 5 keer voor, dus de andere 4 zouden allen 1,25 keer waargenomen moeten zijn

na fts komt rem 5 keer voor, dat is 4x vaker dan op basis van toeval verwacht kan worden

dit zou dus wel eens een vaste volgorde kunnen zijn

Geritualiseerd gedrag

De handelingen bij de balts worden vaak overdreven, omgevormd en/of versneld uitgevoerd, zodat ze een signaalfunctie krijgen

Bronst = de bereidheid tot paren bij zoogdieren