Thema 6 B6 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Thema 6 Waarneming en gedrag

B6

Sociaal gedrag

Leerdoelen en begrippen B6

• de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag kunnen uitleggen
  
• het verband tussen sociaal gedrag en overlevingskansen uitleggen

Begrippen: 

sociaal gedrag, signalen, communiceren, geritualiseerd gedrag, balts, bronst, territoriumgedrag, dreiggedrag, overspronggedrag, conflictgedrag, rangorde, pikorde, imponeergedrag, verzoeningsgedrag, staten/statenvorming

Baltsgedrag

Doel: voortplanten met eigen soort, ze zijn soortspecifiek. 

Door balts neemt motivatie voor paring (voortplantingsdrang) toe en agressie tussen partners verminderd. Dit agressie-gedrag is terug te zien in balts door afwisselend aanvallen en vluchten (voorbeeld de zigzagdans van Stekelbaarsjes). 

Ook voedingsgedrag bij balts zichtbaar, bv. eten geven aan partner.

Sociaal gedrag

Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Hierbij is een handeling van het ene individu de prikkel voor een (volgende) handeling van een soortgenoot.

Handelingen bij sociaal gedrag noem je signalen, deze dienen voor informatieoverdracht tussen soortgenoten (communicatie)

Geritualiseerd gedrag

De handelingen bij de balts worden vaak overdreven, omgevormd en/of versneld uitgevoerd, zodat ze een signaalfunctie krijgen

Bronst = de bereidheid tot paren bij zoogdieren

Maak opdracht 51 t/m 54

Territoriumgedrag

• Door een territorium te vormen wordt een zekere hoeveelheid voedsel of ruimte veiliggesteld
• Territorium vermindert conflicten tussen soortgenoten
• Mannetje verdedigt het gebied tegen binnendringende soortgenoten
• Dreiggedrag op de grens

Overspronggedrag

Het wordt veroorzaakt door een intern conflict tussen gedragssystemen (conflictgedrag). Voor beide gedragssystemen bestaat een even sterke motivatie.

Overspronggedrag lijkt zinloos gedrag, maar heeft vaak een signaalfunctie.

0

Rangorde

• Imponeergedrag: zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maken. Vaak door dominant mannetje
• Verzoeningsgedrag staat vaak tegenover het dreiggedrag van dominante mannetje: een signaal dat de agressie van dominante mannetje doet afnemen

0

Statenvormende insecten

• sommige soorten insecten leven in staten
• sterke taakverdeling binnen grote populaties van insecten
• bijen, mieren, termieten

0

Gedrag bij de mens

• Het vergrote hersenvolume is voordelig voor het leren, maar is nadelig voor de ontwikkeling van het kind, volwassen worden duurt langer.
• Leervermogen is ook toegenomen, dus het vermogen om gedrag effectief te veranderen. Dit is aangeboren, maar is ook gedeeltelijk aan te leren. 
• Ook normen en waarden worden aangeleerd door omgeving.

Maak opdracht 55 t/m 57

Klaar? 

Lees ook de Context 'Geëmancipeerde bonobovrouwtjes' door 

en maak opdracht 58 + Olympiade opdracht 12

Klaar?

Maak de Samenhang 'Hyenavrouwtjes hebben de broek aan' en de examentrainer

Controleer je leerdoelen!

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf

2 extra oefentoetsen over B3 t/m6

Eventueel kun je daarnaast nog de twee oefenexamens maken op:

www.biologiepagina.nl

https:

Hoeveel procent score had je?

https:

Hoeveel procent score had je?