VWO 1 h.7.2 spelling LES 5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

H. 7.2

Taalverzorging

Spelling

les 2

leerdoelen

• je kunt de stam van werkwoorden vormen;

• je kunt de persoonsvorm in de verleden tijd goed spellen;

• je kunt het voltooid deelwoord goed schrijven.

Wat doen we deze les?

• We herhalen de stam en de ik-vorm van werkwoorden;

• We herhalen de spelling van de persoonsvorm in de verleden tijd;

• We bespreken de spelling van het voltooid deelwoord;

• We oefenen met deze werkwoordsvormen;

• Jullie gaan aan de slag met de opdrachten van de paragraaf en het werkblad.

• De stam van het werkwoord is de infinitief zonder -en. 
• De ik-vorm is de vorm die je achter het onderwerp ik plaatst.
• De ik-vorm gebruik je ook als je/jij achter het werkwoord staat.

infinitief	stam	ik-vorm
vinden	vind	vind
lopen	lop	loop
vallen	vall	val
durven	durv	durf
reizen	reiz	reis

• De stam is soms hetzelfde als de ik-vorm, 

      vinden  wandelen  fietsen  huilen  gebruiken 

• In veel gevallen moet je de stam aanpassen om de ik-vorm te krijgen. 

 1.    een klinker toevoegen:                                         lop → ik loop;

 2.    een medeklinker weglaten:                                  vall → ik val;

 3.    een letter veranderen 

       (een v in een f, of  een z in een s): 

                                                                                       durv → ik durf                                                                                                   reiz  → ik reis.

alleen 

-en

- en

+ klinker

erbij

- en + medeklinker

eraf

- en 

+ letter

veranderen

kappen

kopen

ruizen

begrijpen

genieten

wuiven

werven

laten

Persoonsvorm in de verleden tijd

• Er bestaan twee soorten werkwoorden: klankveranderende en klankvaste werkwoorden. Bij klankveranderende of sterke werkwoorden verandert de klank in de verleden tijd (vt).
  

infinitief	ik-vorm vt
houden	(ik) hield
nemen	(ik) nam

• Bij klankvaste of zwakke werkwoorden verandert de klank niet. De persoonsvorm in de verleden tijd is de ik-vorm+ te(n) of + de(n).

infinitief	persoonsvorm vt
bakken	ik bakte
planten	wij plantten
grijnzen	ik grijnsde
verantwoorden	wij verantwoordden

• Om te bepalen of je + te(n) of + de(n) moet schrijven, kun je de regel van 't kofschip gebruiken:
  

• Neem de stam van het werkwoord.
  
• Kijk naar de laatste letter van de stam.
• Is dat een medeklinker uit 't kofschip of is het een x?

• Ja? Schrijf dan de ik-vorm + te(n).
  
• Nee? Schrijf dan de ik-vorm + de(n).

De klank van de letter x eindigt op een -s en doet mee met de regel van 

't kofschip. De stam van waxen krijgt dus + te(n).

VOORBEELD

	stap 1	stap 2	stap 3
infinitief	stam	laatste letter	't kofschip	pvvt
proeven	proev	v	nee	ik proef de
sussen	suss	s	ja	wij sus ten

Welke vorm van de persoonsvorm verleden tijd klopt in de zin?

De meisjes (lachen)... hard.

1. lachte
2. lachten
3. lachtte
4. lachtten

Welke vorm van de persoonsvorm verleden tijd klopt in de zin?

Vorige week (wachten)... hij op haar.

1. wachte
2. wachten
3. wachtte
4. wachtten

Welke vorm van de persoonsvorm verleden tijd klopt in de zin?

Waarom (gillen)... jullie net zo hard?

1. gilde
2. gilden

Noteer de persoonsvorm in de verleden tijd.

Wij (verhuizen)... vorige week naar Eindhoven. 

Noteer de persoonsvorm in de verleden tijd.

De misdadigers (beroven)... vooral wat ouderen mensen.

Voltooid deelwoord

Bij klankveranderende (sterke) werkwoorden kun je meestal horen hoe je het voltooid deelwoord spelt:

eten → Ik heb een appel gegeten.

brengen → Hij heeft een boek gebracht.

lopen → Zij hebben een eind gelopen.

Klankvaste (zwakke) werkwoorden

• Klankvaste werkwoorden hebben een voltooid deelwoord dat eindigt

     op -t of -d. Soms kun je horen welke eindletter je moet schrijven in de

     verleden tijd. 

• Bij het voltooid deelwoord schrijf je dezelfde letter die je hoort in de verleden tijd:

      ik werkte → ik heb gewerkt

      ik baalde → ik heb gebaald

• Kun je niet horen of je -t of -d moet schrijven?

     Gebruik dan een van deze manieren.

 1.  Maak het voltooid deelwoord langer. 
      Hoor je aan het eind een d of een t?

infinitief	langer maken	voltooid deelwoord
rijpen	gerijp te	gerijp t
rimpelen	gerimpel de	gerimpel d

2 Gebruik de regel van 't kofschip

Neem de stam van het werkwoord.

Kijk naar de laatste letter van de stam.

Is dat een medeklinker uit 't kofschip of is het een x?

Ja?                           Schrijf dan -t.

Nee?                        Schrijf dan -d.                             Nee? Schrijf dan -d.

Noteer het voltooid deelwoord op de juiste manier.

Zij hebben hun inrichting (veranderen)...

Noteer het voltooid deelwoord op de juiste manier.

Wanneer hebben zijn hun broer (uitzwaaien)...? 

tNoteer het voltooid deelwoord op de juiste manier.

Zij hebben een geheime plek (ontdekken)............

tNoteer het voltooid deelwoord op de juiste manier.

Zij heeft dat verhaal nooit (geloven)...........

Zelf 

aan 

de 

slag

klaar:

Maak het werkblad

in magister

(huiswerk morgen)

Welke vorm van de persoonsvorm verleden tijd klopt in de zin?

De examenkandidaat (vrezen)... voor het cijfer van wiskunde.

1. vreeste
2. vreesde
3. vreesten
4. vreesden