5.2 Lering en vermaak

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Lering en vermaak

Dagelijks leven in De Republiek

hoge welvaart, zeker bij de gegoede burgerij

maar ook calvinistisch (protestants)

Dus: sobere kerken en altijd 'goed' leven, want God ziet alles en biechten is geen optie

Dagelijks leven in de Republiek

Dus: alleen maar genieten kan natuurlijk niet

Daarom: lering en vermaak, veel kunst (vermaak) heeft een belerende inhoud

Beeldende kunst met een boodschap

• Vanitasstilleven - stilleven dat herinnert aan eigen sterfelijkheid (en dus de naderende hel/hemel)
• Genrestuk - een voorstelling van het dagelijks leven maar mét boodschap

Waarom was de belerende inhoud zo belangrijk voor kunst in De Republiek?

Niet zo geheime boodschap

voor de burgers in de 17e eeuw was de boodschap makkelijk te herkennen

Dat was dankzij de emblemata boeken

Dit is het embleem passend bij de spreuk Festina Lente, oftewel Haast je langzaam. Deze spreuk wordt vaak afgebeeld door de schildpad met het zeil

Uit welke drie onderdelen bestaat een embleem?

Bekijk het volgende schilderij aandachtig!

Noem minstens twee levenslessen die je uit het voorgaande schilderij kunt halen.

Homo bulla

de mens is als een zeepbel

zeepbel en schedel verwijzen naar sterfelijkheid

homo bulla in de praktijk: vanitas met zeepbellen

Bellenblazend jongetjes verstopt op de zoldering bij wijze van commentaar op datgene er zich onder hem afspeelt

oude man met een jong meisje....

natuurlijk niet een goed voorbeeld

oesters zijn uiteraard lustopwekkend, foute combi met oude man en jonge vrouw

dronken man = twijfelachtig voorbeeld

homo bulla in de praktijk

genrestukken

het is niet altijd wat het lijkt:

het dagelijks leven met een moraal

maar er valt niet alleen wat te leren van de schilderkunst...

Leg uit wat een rederijkerskamer is.

Rederijkers in de Gouden Eeuw

vanaf 1600 kunnen ook niet-leden naar voorstellingen van de rederijkers komen kijken (uiteraard tegen betaling)

Daarnaast worden ze ingezet in bij belangrijke gebeurtenissen in de stad

zoals bijvoorbeeld bij de intocht van Maria de Medici in A'dam

Maria de Medici inAmsterdam

rederijkers krijgen de opdracht om de ontvangst luister bij te zetten

resultaat: tableaux vivants en drijvend theater op het water van het Rokin waar in 7 voorstellingen de Franse en Amsterdamse geschiedenis wordt opgehemeld

triomfpoort speciaal opgericht voor Maria de Medici met bovenin het schilderij van de volgende dia

Maria de Medici afgebeeld als Cybele, de moder van de goden

Amsterdamse stedenmaagd, de personificatie van de stad Amsterdam

www.rijksmuseum.nl

www.rijksmuseum.nl

Amsterdamse Schouwburg

tussen 1618 en 1638 is er geen ruimte voor een bloeiend cultureel leven door de orthodox protestanten

in 1638 wordt de nieuwe Amsterdamse schouwburg geopend

De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.

toneellocatie in de middeleeuwen

Verschillende podia naast elkaar

Elk podium een locatie in het verhaal

Voorstelling verplaatst zich van podium naar podium

Toneellocatie in de 17e eeuw

Amfitheater als voorbeeld

Een toneel voor alle scènes

Middentoneel met zijtonelen (1 toneel maar dus wel meerdere locaties!)

Later 1 toneel met wisselende decors

Amfitheater bij Pamukkale, Turkije

vaste achterwand

Amsterdamse Schouwburg

tussen 1618 en 1638 is er geen ruimte voor een bloeiend cultureel leven door de orthodox protestanten

in 1638 wordt de nieuwe Amsterdamse schouwburg geopend

De wereld is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel.

vast toneel, naar klassiek model

loges voor het publiek

op het -vaste- decor zitten verschillende 'kamers' zodat het verhaal zich op het toneel kon verplaatsen en er geen decorwisseling nodig was

zaal van de Amsterdamse schouwburg

loges en balkons voor het goed betalende publiek

op de begane grond zijn de goedkopere staanplaatsen

raam achter het publiek zorgt voor belichting

De voorstellingen beginnen om 4 uur 's middags, want met alleen kaarsen zie je anders heel weinig.

in 1664 wordt de schouwburg gemoderniseerd: er komt een diep toneel met een lijst er omheen

voortaan wordt op hetzelfde toneelvlak gespeeld (in plaats van verschuivende scènes)

beschilderde doeken vormen de coulissen en de achterwand, met deze doeken werd ook diepte gecreëerd

nieuwe toevoeging: kabels en katrollen in de coulissen waardoor bijvoorbeeld vliegende engelen mogelijk worden

Wat zijn de twee doelen van de Duytsche Academie?

Welke 3 vormen van toneel kende men in de zeventiende eeuw?

Leg uit wat een klucht is.

Leg uit wat het verschil is tussen een komedie en een klucht.

Aristoteles en zijn visie op het tragedie 

eenheid van tijd, plaats en handeling 

Dus: het verhaal speelt zich af op 1 locatie, binnen 24 uur en zonder minder belangrijke nevenverhalen

5 bedrijven, eerste vier afgesloten dmv rei

uiteindelijke doel: catharsis na afloop 

rei= gezongen afsluiting van een acte die óf samenvat wat er eerder gebeurt is óf commentaar levert op dat wat eerder gebeurt is

catharsis = een zuivering van de ziel de die kijker ervaart na het ervaren van het toneelstuk (angst, vrees etc)

voor de moderne variant van een rei: de oempa loempa's van Sjakie en de chocoladefabriek doen eigenlijk gewoon hetzelfde 

Leg uit wat een tragedie is

Gysbrecht van Aemstel 

geschreven door Joost van den Vondel voor de opening van de Amsterdamse schouwburg

verhaal over de stad Amsterdam

De Gysbrecht wordt vaak beschouwd als een nationalistisch stuk. Leg uit waarom.

Dans  

Ondanks het protestantse milieu wordt er wel veel gedanst in de Republiek

Op feesten, maar ook op toneel.

Dat kan op 2 manieren:

- dansvoorstelling met allegorische voorstellingen

- slotballet bij een toneelvoorstelling