Filmgeschiedenis Jaar 1 - NL Jaren 90

• Film
• MBO
• Studiejaar 1

Nederlandse film jaren 90

NL'SE FILM JAREN '90

In de jaren '90 krijgt de Nederlandse film flinke concurrentie van televisie, waarop veel speelfilms en dramaseries te zien zijn. De gevestigde filmsterren krijgen het publiek niet meer naar de bioscoop. De soap laat zijn invloed gelden en nieuwe, goedkopere filmtechnieken doen hun intrede. 

SOAPIES

Goede Tijden, Slechte Tijden (GTST) is de langstlopende Nederlandse soap. De eerste aflevering was op 1 oktober 1990 op de televisie te zien. RTL4 wilde de productie van de serie stopzetten, vanwege de stuntelige manier waarop de acteurs bezig waren. De serie werd echter snel geliefd en had binnen een mum van tijd twee miljoen kijkers. Soapsterren werden populair bij jong en oud en werden de nieuwe sterren. 

Wat is het beeld van de oudere, traditionele makers en acteurs uit de jaren 90 over soaps en de soapacteurs?
Is dat idee over soaps tegenwoordig anders? Leg uit.

VERNIEUWING 

Halverwege de jaren ’90 kwam er een nieuwe lichting acteurs en regisseurs. Deze nieuwe regisseurs braken door met eigenzinnige producties waarin twintigers en dertigers hun kijk op de wereld gaven. De films van deze makers wortelden in de postmoderne jaren negentig. Eigen initiatief, een grondige kennis van de (Amerikaanse) popcultuur en een gezonde dosis lef pasten bij deze tijd. In 1995 verraste een vrijwel onbekende regisseur tijdens het NFF in Utrecht. Robert Jan Westdijk leverde met Zusje een speelse, ogenschijnlijk geïmproviseerde productie af, die gold als het visitekaartje van een nieuwe generatie filmmakers. 

Zusje

Wanneer Martijn terugkeert uit Londen volgt hij zijn zus overal met een video 8-camera. Hij wil haar iets duidelijk wil maken over een traumatische gebeurtenis in hun jeugd. 

Een drama over de spanning tussen een oudere broer en zijn zus klinkt misschien niet heel origineel, maar de gebruikte vorm was dat wel. Zusje ziet er namelijk helemaal uit als een home video, waarin de zus constant gevolgd (en gefilmd) wordt door haar broer. Bij vlagen is het ook onscherp of vaag. Er wordt direct in de camera gesproken en er worden trucjes uitgehaald zoals het ‘nee’ laten schudden van de camera of terugspoelen van de tapes.

Op welke stijl uit de vorige les lijkt de vorm van deze film ook wel?

Wat was nog meer vernieuwend aan van Zusje?

Naar de klote!

Naar de klote! van Ian Kerkhof is een portret van de housescene en volgens Kerkhof zelf schreef hij het scenario ‘zo stoned als een garnaal’. Kerkhof filmde als een van de eerste Nederlandse regisseurs op het handzame dv (digitale video), gebruikte verschillende camera’s tegelijkertijd, veel schuine kaders en overvloedige kleur- en andere effecten. 

Kerkhof verbindt de subcultuurwereld van house en drugs met de wereld van de massacultuur door verwijzingen naar populaire fenomenen als Pulp Fiction en Miami Vice. 

Welke Amerikaanse postmoderne filmmaker staat bekend om verwijzingen naar popcultuur en massamedia?

Aan welke film uit de vorige les doet Naar de klote! jou denken?

Lodewijk Crijns

Lodewijk Crijns is een Nederlandse filmregisseur, die in 1996 afstudeerde aan de Filmacademie, en hoort ook bij de nieuwe generatie. Zijn studentefilms Kutzooi (1995) en Lap Rouge (1996) werden goed ontvangen door professionals en publiek. HIj was gefascineerd door het Pulp Fiction-effect: lachen als iemand door zijn hoofd wordt geschoten. Crijns ziet vooral absurditeiten om zich heen en heeft een voorliefde voor morbide zaken. 

Wat was vernieuwend aan de werkwijze van Lodewijk Crijns' eerste films?

Eddy Terstall

Eddy Terstall (Amsterdam, 1964) is een productieve filmer. Misschien wel omdat hij niet gaat zitten wachten op subsidies van andere financiering, maar dan liever een goedkope film maakt. In 1999 kreeg Terstall, toen hij pas 35 was, al een oeuvreprijs op het NFF. Vooral met Hufters en hofdames, Babylon en De boekverfilming schetste hij het zonnige Amsterdamse levensgevoel, waarin vriendschap centraal staat. Zijn stijl van regisseren noemt Terstall zelf ‘naturel’. Eigenlijk zo weinig mogelijk doen, geen grote gebaren, om er voor de acteurs zo min mogelijk aandacht op te leggen dat de camera loopt.

De boekverfilming

Veel Nederlandse makers verfilmen een bekende roman. Dat bracht Eddy Terstall op het idee de komedie De boekverfilming (1999) te maken. Een regisseur kan beter zijn eigen scenario's (laten) schrijven, vond hij. De boekverfilming werd gemaakt met ammper budget. Vooral Nadja Hüpscher werd geprezen om haar komische talenten. Hüpscher speelt een van de drie actrices die met list en bedrog strijden om de hoofdrol in de film van een slijmerige regisseur. Enkele mensen spelen zichzelf in de film, zoals regisseur Robert Jan Westdijk en casting director Job Gosschalk. De boekverfilming is dan ook een milde satire op de Nederlandse filmwereld. 

NEDERLANDS SUCCES

In de jaren '90 waren natuurlijk niet alle filmmakers alleen maar vernieuwend bezig. Er werden ook nog steeds films gemaakt in de  Nederlandse traditie. En niet zonder succes. Twee NL'se films wonnen in de negentiger jaren zelfs een Oscar voor beste buitenlandse film: Antonia (1995) en Karakter (1997). 

Ook de film All Stars (1997) had veel succes en kreeg in verschillende landen een remake. 

Antonia

De komische dramafilm Antonia (Marleen Gorris, 1995) gaat logischerwijs over Antonia. Samen met haar dochter keert ze terug in het dorp waar ze twintig jaar eerder was vetrokken en  vestigt een hechte (matriarchale) gemeenschap. De film behandelt een breed scala aan onderwerpen, met thema's variërend van dood en religie tot seks, lesbianisme, vriendschap en liefde. De film werd vooral in het buitenland gewaardeerd om zijn feministische perspectief. 

Hoe zie je het feministische perspectief terug in dit fragment uit Antonia?

Karakter

Karakter (1997) gaat over de strijd tussen vader en zoon. In het vooroorlogse Rotterdam wordt de deurwaarder Dreverhaven door velen gevreesd. Zijn ambitieuze en koppige bastaardzoon Katadreuffe besluit na een faillissement advocaat te worden en zet daarvoor alles aan de kant.  

Dankzij het budget van 3 miljoen euro hoefde er weinig bespaard te worden op de aankleding, wat als een verademing werd ervaren in een tijd waarin het op de set vaak armoe troef was.

Karakter was niet alleen de debuutfilm van regisseur Mike van DIem maar ook van acteur Fedja van Huêt. 

De film speelt zich af aan het begin van de 20e eeuw. Hoe kan je dat zien?

In de oorlog is Rotterdam gebombardeerd. Oud Rotterdam bestaat dus niet meer. Toch speelt de film zich af in vooroorlogs Rotterdam. Hoe zouden de makers dit opgelost hebben?

All Stars

Regisseur en scenarist Jean van der Velde zorgde in 1993 voor een primeur door de hoofdrol in zijn romanverfilming De kleine blonde dood aan een soapster te geven. Antonie Kamerling, de voormalige ster uit GTST, keerde terug in de film All Stars. 

De film over de vriendschappen en relatieproblemen van een stelletje zondagamateurs werd enthousiast ontvangen. De film werd voorgedragen als Nederlands kandidaat voor de buitenlandstalige Oscar maar Van de velde trok de film terug omdat hij Mike van Diems debuut Karakter meer kansen toedichtte.  

KINDERFILM

Nederland staat internationaal bekend om zijn kwalitatieve kinder- en jeugdfilms. Maar dit is niet altijd zo geweest. Vanaf de jaren '70 kregen NL'se kinderseries steeds meer kwaliteit, mede doordat kinderen serieus genomen werden. Vanaf eind jaren '80, begin jaren '90 is deze kwaliteit ook terug te zien in NL'se kinderfilms. Maar pas eind jaren '90 worden de films op veel doeken in bioscopen over het hele land vertoond. 

Burny Bos heeft een grote rol gespeeld bij de ontwikkeling van jeugdfilms in Nederland. Zijn productiebedrijf Bos Bros bestaat nog steeds en maakt regelmatig jeugdfilms. 

Wat is belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de NL'se (jeugd)film eind jaren '90? En hoe maakte Abeltje daar gebruik van?