Thema 2 - Voeding en vertering

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 2

Voeding en vertering

Basisstof 1

- Je kunt de functies van voedingsstoffen en voedingsvezel in voedingsmiddelen noemen

- Je kunt zes groepen voedingsstoffen noemen met hun functies en kenmerken

- Je kunt essentiële en niet-essentiële voedingsstoffen onderscheiden (VG)

Voedingsstoffen

• Bouwstoffen
• Brandstoffen
• Reservestoffen
• Beschermende stoffen

Vetten

Eiwitten

Koolhydraten

Water

Mineralen

Vitaminen

Indicatoren

• Voedingsstoffen aantonen
• Zetmeel - jodium
• Glucose - Fehling
• Vetten - Sudan 3
• Eiwit - Kopersulfaat en natronloog
• Vitamine C - DCPIP

Basisstof 2

- Je kunt de werking en functie van vertering, verteringssappen en enzymen beschrijven

- Je kunt de delen van een gebit noemen met hun functie

- Je kunt de werking en functie van de darmperistaltiek beschrijven

Vertering

• Grotere voedingsstoffen worden afgebroken tot kleinere verteringsproducten
• Mechanische vertering: voedsel in kleine stukjes verdelen waardoor het oppervlakte groter wordt
• Chemische vertering: verteringssappen met enzymen zorgen ervoor dat voedingsstoffen in je voedsel worden afgebroken tot steeds kleinere verteringsproducten

Enzymen

• In verteringssappen
• Laten reacties sneller verlopen
• Helpen met vertering voedingsstoffen 
• Sleutel-slot principe

Darmperistaltiek

• Slokdarm, twaalfvingerige darm, dunne darm, dikke darm, endeldarm
• Spieren kneden voedsel en bewegen het door verteringsstelsel

Basisstof 3

- Je kunt de functies en kenmerken van de delen van het verteringsstelsel noemen

- Je kunt de verteringssappen noemen met hun functies

Mondholte

• Tanden voor mechanische vertering
• Speeksel met amylase
• Amylase begint vertering zetmeel (koolhydraat) naar glucose

Maag

• Zoutzuur doodt ziekteverwekkers en activeert pepsine
• Pepsine begint vertering eiwitten naar aminozuren

12-vingerige darm

• Lever maakt gal, opgeslagen in galblaas en via galbuis naar twaalfvingerige darm
• Gal emulgeert vetten: maakt vetdruppeltjes kleiner

12-vingerige darm

• Alvleesklier maakt alvleessap
• Alvleessap bevat enzymen die eiwitten, koolhydraten en vetten afbreken
• Amylase en maltase: vertering zetmeel naar glucose
• Peptidase: vertering eiwitten naar aminozuren
• Lipase: vertering vetten naar glycerol en vetzuur

Dunne darm

• Groot oppervlak door plooien
• Wand dunne darm maakt darmsap, bevat enzymen voor vertering
• Eindproducten vertering: aminozuur, glucose, vetzuur, glycerol
• Door darmwand naar bloedvaten

Dikke darm

• Opname water
• Opname glucose afkomstig van cellulose (vezels)
• Appendix

Extra oefening: benoem de organen en enzymen

1. mond

2. speeksel / amylase

3. maag

4. zoutzuur

5. pepsine

6. 12-vingerige darm

7a. amylase

7b. peptidase

7c. lipase en gal

8. dunne darm

9. dikke darm

10. endeldarm

11. anus

12. lever

13. nieren 

Basisstof 4

- Je kunt met de Schijf van Vijf adviezen voor een gezonde voeding geven

- Je weet wat een gezond gewicht is en welke keuzen daaraan kunnen bijdragen

- Je kunt mogelijke oorzaken en gevolgen van eetstoornissen noemen en enkele voorbeelden geven

Schijf van vijf

Overgewicht en ondergewicht

Eetstoornissen

Basisstof 5

- Je kunt manieren beschrijven om voedselbederf tegen te gaan

• Voedselvergifitiging
• Conserveren
• Additieven

Practicum voedingstoffen aantonen

2G/A: Pagina 166 practicum 4

2 Lyceum: pagina 158 practicum 3

Basisstof 6

- Je kunt bij zoogdieren het verband aangeven tussen de voedselkeuze, de lengte van het darmkanaal en de kenmerken van het gebit

Basisstof 7

- Je kunt uitleggen dat minder vlees eten beter is voor de gezondheid en voor het milieu

Basisstof 8

- Je kunt de informatie op verpakkingen van voedingsmiddelen verklaren

Productinformatie

• THT- en TGT-datum
• E-nummer
• Voedingswaarde
• Ingrediënten

• Voedingsmiddelen en voedingsstoffen
  (eiwitten, koolhydraten, vetten, water, mineralen, vitaminen), functie voedingsstoffen (bouwstoffen, brandstoffen, reservestoffen, beschermende stoffen), indicatoren voedingsstoffen
• Vertering, verteringsproducten, verteringssappen, enzymen, darmperistaltiek, verteringsstelsel
• Gezonde voeding, schijf van vijf, energie, overgewicht en ondergewicht, BMI, eetstoornissen 
• Bederven en conserveren van voedsel, additieven
• Vegetariërs, veganisten
• Voeding en vertering zoogdieren
• Productinformatie

https:

https:

Voor een koe is het moeilijk om eten te verteren. Voor een hond is dat is een stuk makkelijker. Waarom is dat zo?

1. Vleeseters hebben een klein verteringsstelsel
2. Knobbelkiezen kunnen de prooi goed malen
3. Plantencellen hebben een celwand
4. Met knipkiezen kan je makkelijker en snel eten

Wat wordt er bedoelt met een sleutel-slot principe bij enzymen?

Gal is een vertering sap

1. Juist
2. Onjuist

Hoe noem je de beweging van de darmen?

Welke organen maken sappen die eiwitten verteren?

Energiebehoefte is afhankelijk van:

(Sleep de correcte vakjes naar het rode vak)

Leeftijd

eetgewoontes

activiteit

geslacht

gewicht

lengte

BMI

honger gevoel

waarom is minder vlees eten beter voor het milieu?

Er is geen vertering nodig bij.....

1. Water, glucose, vitamines en mineralen
2. Voedingsvezels
3. Vetten en eiwitten
4. Zetmeel en suiker

     enzym

verteringsproduct

  voedingsstof

VWO: Gegeven: 

2 enzymen en 2 curves. Het enzym pepsine komt voor in de maag. Het enzym amylase zit in ons speeksel. Zet de enzymen op de juiste plek.

Pepsine

Amylase

Geert is een topsporter. Hij heeft een blessure gekregen waardoor hij zijn sport niet meer kan uitoefenen. Leg uit waarom zijn energie behoefte afneemt.

Pip is Vegan en wil haar kat graag ook vegan eet. Waarom krijgt een kat een eiwit tekort door een vegan dieet.